Δεν φταίει κανένας Φαμπρ

Ορισμένοι δεν ξαφνιάζονται καθόλου που οι ανακοινώσεις του καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών διχάζουν. Δεν ανήκω σε αυτούς. Παρατηρούσα το προηγούμενο διάστημα τον τρόπο με τον οποίο σχηματοποιήθηκαν οι αντίθετες γνώμες. Η «αντιπαράθεση Φάμπρ» είναι βασικά μια αντιπαράθεση που απασχολεί δημοσιογράφους και προσωπικότητες της τέχνης, αφήνοντας αρκετούς από το κοινό να παλεύουν με φλυαρίες και να προσπαθούν να καταλάβουν τι ακριβώς έχει συμβεί.

Μπορεί να κάνω και λάθος, αλλά όταν μια αντιπαράθεση ξεκινά «από πάνω», εννοώ όχι από την κοινή γνώμη, συνήθως κάποιος, κάπου, κάπως έχει οικονομικό όφελος.    

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Η επιλογή του υπουργείου στη θέση Λούκου, ο Γιαν Φάμπρ ανακοίνωσε ένα μεγάλο μέρος του προγράμματος του φετινού Φεστιβάλ, το οποίο, όπως είπε "θα είναι διεθνές", όπερ σημαίνει λιγότερες έως ελάχιστες ελληνικές παραγωγές. Επειδή μάλιστα ανέλαβε αργά, όπως είπε, το διεθνές θα αφορά βασικά το Βέλγιο, την πατρίδα του κ. Φάμπρ, ο οποίος προφανώς είναι εξοικειωμένος με την εκεί καλλιτεχνική παραγωγή και δεν θα χρειαστεί να κάνει κάποια προεργασία.

Εγώ θεωρώ τα κίνητρα του κ. Φαμπρ αγαθά. Θεωρώ ότι αποφάσισε να ανακοινώσει ό,τι ανακοίνωσε χωρίς να σκεφτεί τις συνέπειες και όντας ενσυνείδητα αμελής για τη διπλωματία που θα έπρεπε να επιδείξει ως εκ του θεσμικού του ρόλου. Ότι δεν σκέφτηκε «ελληνικά» σε στυλ «τρούπωσα; Τώρα θα φτιάξω και τα πατριωτάκια μου» ή- ακόμη χειρότερα- «θα εγκαταστήσω πολιτισμική τρόικα για να εξαφανίσω τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό». Αυτά είναι αστείες τσιρίδες συριζο-αγανακτισμένων.

Όταν όμως είσαι σε μια θέση ευθύνης, οι προθέσεις δεν αρκούν. Χρειάζεται αυτό που λένε «φροντίδα». Και φροντίδα σημαίνει να κάνεις ό,τι χρειάζεται, ό,τι δηλαδή είναι επιεικές (με την κυριολεκτική σημασία του όρου, δηλαδή κατάλληλο, αρμόζον). Από αυτή την άποψη η ανακοίνωση από έναν Βέλγο- έστω ακομπλεξάριστο- ότι φέτος το φεστιβάλ θα είναι αφιερωμένο στο Βέλγιο, είναι άκομψη. Στην Ελλάδα τουλάχιστον. Σε άλλες χώρες ίσως να μην συνέβαινε και τίποτα. Εδώ όμως έχουμε και τον εθνικό μας τσαμπουκά: «Σε μας ήρθες ρε να πουλήσεις πολιτισμό; Ρε βλάχο, ξέρεις ποιοι είμαστε εμείς;».

Και- μακάρι να μπορούσα να το βγάλω από το μυαλό μου- αυτό το ‘ξέρεις ποιοι είμαστε εμείς;΄ καμουφλάρει σε μεγάλο βαθμό και τη γκρίνια για το μοίρασμα των επιδοτήσεων- αναθέσεων που σημαίνει η συμμετοχή στο Φεστιβάλ. Ο κακοπροαίρετος θα πει πως αυτά περί «αφελληνισμού του Φεστιβάλ» που ακούγονται είναι απλώς προφάσεις και το θέμα είναι τα λεφτά. Αλλά ας μην τσουβαλιάσουμε τα κίνητρα όσων περιμένουν τα κονδύλια του φεστιβάλ για να τα φέρουν βόλτα με όσους πραγματικά θεωρούν ότι ο ελληνικός πολιτισμός χρειάζεται την προστασία τους.  

Το θέμα είναι αλλού. Στο ότι διαλέγουμε ανθρώπους (με πολλές έστω περγαμηνές) αντί για εθνική πολιτιστική πολιτική. Στο πλαίσιο της επίθεσης κατά Φαμπρ ακούω πολλή ονοματολογία από κόσμο που αναρωτιέται πόσο χειρότεροι θα ήταν για τη θέση διάφοροι έλληνες. Όσο δεν αποφασίζουμε να χαράξουμε ένα δρόμο για τον πολιτισμό στην Ελλάδα ο ένας ή ο άλλος θα στρίβουν το καράβι κατά πού νομίζουν ή- σε κακές περιπτώσεις- κατά 'κει που τους βολεύει.

Όταν όμως υπάρχει εθνική στρατηγική (επί παραδείγματι:  ποιο πολιτιστικό είδος προβάλουμε και εξάγουμε για την επόμενη πενταετία; Αρχαιολογία; Θέατρο; Όλα μαζί; Με ποιες ενέργειες; Τι είδους εκδηλώσεις;) τα ονόματα περνούν σε δεύτερο ρόλο. Άσε που έχεις την ευκαιρία να διαλέξεις έναν που πραγματικά ταιριάζει στη θέση.

Μέχρι τότε, αυτό που ονομάζεται σύγχρονη παραγωγή ελληνικού πολιτισμού θα είναι ένα λιανό κόκκαλο που όλοι θα προσπαθούν να δαγκώσουν και να το φέρουν προς τη φωλιά τους.