Θα γίνουμε ποτέ κράτος ή απλώς θα αναπαράγουμε στερεότυπα;

Μεσούσης της ελληνικής άνοιξης και της πασχαλιάς αποφάσισα να εκμεταλλευτώ τις ημέρες της αργίας και να βρεθώ για λίγες ημέρες στην πανέμορφη Κρακοβία για θαυμάσω τα κάλλη της παλιάς πόλης, χωρίς να πληρώσω πολλά σε αεροπορικά εισιτήρια.

Δεν θα μείνω στα τουριστικά - άλλωστε η συντακτική ομάδα του In2life τα έχει πει αναλυτικά εδώ Πόσο κοστίζει ένα τετραήμερο στην Κρακοβία αλλά και παλαιότερα εδώ: Η Κρακοβία είναι βγαλμένη από τα παραμύθια. Περιδιαβαίνοντας την πολωνική πόλη λοιπόν, σκεφτόμουν έντονα κάτι που για εμάς τους μεσόγειους αποτελεί «φαινόμενο» που παρατηρούμε συχνά κατά τις επισκέψεις μας στο εξωτερικό.

Αναφέρομαι στην οδική συμπεριφορά των οδηγών απέναντι στους πεζούς και στα ποδήλατα και την ασφάλεια που αυτή δίνει στις πιο ευπαθείς αυτές κατηγορίες κυκλοφορούντων εντός του αστικού ιστού. Ναι, προφανώς οι οδηγοί των οχημάτων σταματούν για να περάσουν όλοι οι άλλοι – όχι απλώς όταν πατά κάποιος την διάβαση αλλά πριν φτάσει στην άκρη του πεζοδρομίου. Με άλλα λόγια δεν προσπαθούν να «προλάβουν» τη διέλευση του πεζού ή του ποδηλάτη πατώντας γκάζι ώστε να είναι τυπικά «εντάξει», αλλά όντως αξιολογούν την διέλευση των οχημάτων ως διέλευση δευτερεύουσας σημασίας.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απόλυτη αίσθηση της ασφάλειας αφού ακόμη και πιτσιρίκια τριών και τεσσάρων ετών δεν διστάζουν να προπορευτούν από τους γονείς τους για να διασχίσουν μια οδική διάβαση. Φαντάζεται κανείς ότι στα καθ’ ημάς θα υπήρχε εχέφρων γονιός που δεν θα έκανε μπλονζόν μετά ουρλιαχτού για να προστατέψει το πιτσιρίκι του που βαδίζει αμέριμνο προς τη διάβαση; Αστεία πράγματα.

Κάθε άλλο παρά επιθυμώ να λάβω μέρος στην στερεοτυπική συζήτηση για τους «απολίτιστους Έλληνες» και τους βορειοευρωπαίους που «έχουν τρόπους ρε παιδί μου», η οποία συνήθως πολύ γρήγορα μετατρέπεται σε «όταν εμείς κάναμε παρθενώνες αυτοί έτρωγαν βελανίδια». Όχι δεν θέλω να μείνω εκεί.

Το ενδιαφέρον που νομίζω ότι εσωκλείει η διαφορά της οδικής συμπεριφοράς, ας πούμε ευρωπαϊκού βορά- ευρωπαϊκού νότου, και που αξίζει να συλλογιστούμε, είναι η στάση μας απέναντι στην οργανωμένη πολιτεία και σε πρακτικές που κάνουν τον αυταρχισμό της κρατικής δομής να έχει (και) ανθρώπινο πρόσωπο.

Εξηγούμαι: Στο παράδειγμα της οδικής συμπεριφοράς και των διαβάσεων, ο πεζός καλείται να παίξει σημαντικό ρόλο. Καλείται να βάζει κάθε φορά τον κόπο και να περνά μόνο από τις διαβάσεις· να διατηρήσει δηλαδή τη συνθήκη που λέει ότι οι πεζοί περνούν από συγκεκριμένα μέρη και τα οχήματα στα συγκεκριμένα μέρη σταματούν. Και πώς επιτυγχάνεται η απόλυτη εμπιστοσύνη στη συνθήκη; Με το να μην περνά κανένας πεζός εκτός διάβασης ακόμη και όταν βλέπει ότι «προλαβαίνει» ή ότι «δεν έρχεται κανείς, ρε συ».   

Σε άλλη περίπτωση υπεισέρχονται λίγο ως πολύ νοοτροπίες «ο καθένας για πάρτη του και όλοι περνάμε όποτε μπορούμε». Είναι απαραιτήτως κακές ή μη λειτουργικές αυτές οι λογικές; Εδώ χωρά συζήτηση αφού κάθε πολιτισμική κατάσταση αποτελείται όχι από φαινόμενα αλλά από νοοτροπίες που πηγαίνουν συνήθως βαθιά και έχουν τη δική τους σοφία.

Στο αντίποδα ας πούμε βρίσκεται η οδηγική συμπεριφορά σε μια πόλη σαν το Κάιρο όπου, όποιος έχει βρεθεί, ξέρει ότι οι δρόμοι του είναι μια τρέλα στην οποία βασιλεύουν οι κόρνες. Και όμως, με κάποιον – δικό τους- τρόπο οι δρόμοι στο Κάιρο λειτουργούν και εξυπηρετούν την κυκλοφορία. Με περισσότερα θύματα τροχαίων ίσως, σίγουρα και με λιγότερη αίσθηση ασφάλειας για τους πολίτες, αλλά πιθανώς και με άλλες παραμέτρους που ο δυτικός άνθρωπος αδυνατεί να καταλάβει.

Γιατί τα σκεφτόμουν όλα αυτά; Γιατί υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις της έννοιας «οργανωμένη πολιτεία», αλλά όλες έχουν να κάνουν με το πόσο κομμάτι αυτενέργειας θέλουμε να παραχωρήσουμε ή -για να το θέσω και αλλιώς- πόσο κομμάτι αυτενέργειάς μας πιστεύουμε ότι αν παραχωρήσουμε δεν θα κακοπέσει.

Υ.Γ. Για να μην νομιστεί ότι τα λέω αυτά έχοντας λυμένο το θέμα στο μυαλό μου και είμαι πανέτοιμος να θέσω την προσωπική μου επιδίωξη της καλοπέρασης στην υπηρεσία του κοινού καλού, θα πω ότι αυτές τις μέρες ήμουν ίσως από τους επισκέπτες της Κρακοβίας που αγνόησε τις περισσότερες φορές τις διαβάσεις των πεζών και περνούσε «και λίγο παραδίπλα».