Έξι συναρπαστικά βιβλία γαστρονομίας για foodies και όχι μόνο

Κάθε χρονιά, ανάμεσα στα βιβλία που διαλέγω για να διαβάσω, λογοτεχνίας ως επί το πλείστον, στις λίστες μου βρίσκονται και κάποια αναγνώσματα σχετικά με τη γαστρονομία. Τις περισσότερες φορές δεν πρόκειται για βιβλία συνταγών, αλλά για βιβλία που συνδέουν το φαγητό με την Ιστορία,  τις ιστορίες των ανθρώπων που τα έγραψαν, τους τόπους και τους χρόνους, τις τέχνες, τον Κόσμο.

Πέρυσι ήμουν ιδιαίτερα τυχερή γιατί και τα έξι βιβλία που διάβασα με συνάρπασαν, με δίδαξαν, με ταξίδεψαν. Γι’ αυτό είμαι πολύ χαρούμενη που σήμερα μπορώ να τα μοιραστώ μαζί σας και να σας παροτρύνω να τα διαβάσετε. Κάποια από αυτά θα τα βρείτε εύκολα στα βιβλιοπωλεία και κάποια θα τα παραγγείλετε. Αξίζουν τον κόπο, πιστέψτε με.

ON VA DEGUSTER LA FRANCE / ΕΚΔΟΣΕΙΣ MARABOUT
Συγγραφέας: François-Régis Gaudry /  Σελ. 431

Δώρο πολύτιμο του Γάλλου εξαδέλφου μου, το βιβλίο είναι ακριβώς αυτό που λέει ο τίτλος του: «Θα γευτούμε τη Γαλλία». Γευόμαστε την ιστορία και τη γεωγραφία της, τα κοινωνικά γεγονότα που σημάδεψαν τη γαστρονομία της, την εξέλιξή της μέσα στους αιώνες. Γευόμαστε τα ξακουστά, εξαιρετικά της προϊόντα και το πώς μεταμορφώνονται σε θεσπέσια εδέσματα. Καθόμαστε σε τραπέζια οικογενειακά απολαμβάνοντας τα πολύωρα γεύματα που τόσο αγαπούν οι άνθρωποι εκεί, πηγαίνουμε σε φημισμένα εστιατόρια με αστεράτους σεφ αλλά και σε καθημερινά μπιστρό και ταπεινά ταβερνεία όπου μαγειρεύουν με πάθος την παράδοση. Μαθαίνουμε χίλια δυο πράγματα που δεν ξέραμε κι όλα αυτά με χιούμορ κι ελαφράδα και απίθανα όμορφα σχέδια και σκίτσα.

Όπως γράφει ο συγγραφέας στην εισαγωγή, ο οποίος χρειάστηκε πάνω από δύο χρόνια έρευνας, ατέλειωτων συνομιλιών και συνεντεύξεων με ανθρώπους δεκάδων ειδικοτήτων σχετικών με τη γαστρονομία (μάγειρες και ζαχαροπλάστες, οινοχόους, εστιάτορες, κριτικούς και δημοσιογράφους, ιστορικούς, φωτογράφους, σκιτσογράφους και γραφίστες, κ.λπ.), το αποτέλεσμα είναι ένα mille-feuille επίγειας και πνευματικής τροφής. Από την πουλάδα της Βρέστης στην αγελάδα της Νάντης, από τα Chablis της Βουργουνδίας στα Cabernet Sauvignon του Bordeaux κι από τα Riesling της Αλσατίας στη σαμπάνια της Καμπανίας, από το βούτυρο της Νορμανδίας στα στρείδια της Βρετάνης κι από εκεί στα κάστανα της Ardèche, περνώντας από το foie gras του Périgord στο σαλάμι rosette της Lyon, από το brie του Melun στο camembert της Νορμανδίας κι από το cantal της Ωβέρνης στο reblochon των Άλπεων, από τη μπουγιαμπέσα της Μασσαλίας στη choucroute της Αλσατίας, από το poire Belle-Hélène του Auguste Escoffier στον πιο διάσημο στον κόσμο πουρέ πατάτας του Joël Robuchon, από το fraisier του Gaston Lenôtre στο στρείδι με καφέ (huître au café) της Anne-Sophie Pic, από τη γλώσσα του Rabelais σε αυτήν του Victor Hugo κι από εκεί στην Colette, οι 431 σελίδες του βιβλίου με τα διόλου ευκαταφρόνητα 3 κιλά του, ξεφυλλίζονται και διαβάζονται από μπρος-πίσω κι από πίσω-μπρος, οριζοντίως, καθέτως και διαγωνίως, ακόμα κι αν η γαλλική γλώσσα δεν είναι το φόρτε σας.

THE GEOMETRY OF PASTA / ΕΚΔΟΣΕΙΣ BLUEBIRD
Συγγραφείς: Gaz Hildebrand, Jacob Kennedy / Σχέδια: Gaz Hildebrand / Σελ. 288

Ένα πανέξυπνο και πανέμορφο βιβλίο με όλα τα γνωστά, τα λιγότερο γνωστά και κάποια παντελώς άγνωστα σε μας σχήματα ζυμαρικών όπου στο κάθε σχήμα αντιστοιχούν συγκεκριμένοι τρόποι μαγειρέματος και συγκεκριμένες σάλτσες, με σκοπό την απόλαυση ενός από τα πιο αγαπημένα φαγητά στον κόσμο όλο. Η ιδέα για το βιβλίο ανήκει στον γραφίστα Gaz Hildebrand ο οποίος χρειάστηκε πάνω από πέντε χρόνια για να καταλήξει στη φόρμα των σχεδίων του. Εκτός από ένα ιταλικό βιβλίο γαστρονομίας του 1891, ο καλλιτέχνης εμπνεύστηκε και από έναν κατάλογο υδραυλικών δακτυλίων! Θεώρησε – και το έξοχο αποτέλεσμα τον δικαιώνει – πως τα αυστηρά γεωμετρικά ασπρόμαυρα σχέδια αποτυπώνουν με τον καλύτερο τρόπο τις διαφορές μεταξύ των σχημάτων και βοηθούν στο να οριστούν οι κατάλληλες, για κάθε σχήμα, σάλτσες και συνταγές.

Κατόπιν προσέγγισε τον σεφ και εστιάτορα Jacob Kennedy ο οποίος έγραψε τις 100 συνταγές που πλαισίωσαν τα σχέδια. Συνταγές παλιές και σύγχρονες, απλές και πιο περίπλοκες, φτωχικές και πλούσιες, που αποδεικνύουν πως όπως το κάθε είδος ζυμαρικού έχει τη δική του σάλτσα, έτσι και σε κάθε τόπο της Ιταλίας, σε κάθε πόλη και χωριό κι από  σπίτι σε σπίτι, τα ζυμαρικά είναι πολύ σοβαρή υπόθεση.

Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ – 99 ΠΑΛΑΤΙΑΝΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ / ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΤΑΜΟΣ
Συγγραφέας: Μαριάννα Γερασίμου / Σελ. 226

Η γεννημένη στην Κωνσταντινούπολη συγγραφέας του καταπληκτικού αυτού βιβλίου είναι ιστορικός της διατροφής με εξειδίκευση στη Βυζαντινή και Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το θέμα του βιβλίου ξεκινά από όσα συνιστούν την οθωμανική κουζίνα των παλατιών, τους πολιτισμούς που την επηρέασαν, τις διατροφικές και κοινωνικές συνήθειες των σουλτάνων, των παλατιανών, των αξιωματούχων και των εύπορων καλοφαγάδων και, μέσα από δαιδαλώδεις ιστορικές διαδρομές, καταλήγει στις 99 συνταγές που, όντας προσαρμοσμένες στη σύγχρονη εποχή, μπορούν να μαγειρευτούν με άνεση στα σπίτια μας. Κεμπάπια και πιλάφια, μπουρέκια και γεμιστά, μεζέδες και τουρσιά, σερμπέτια, χαλβάδες και μαντζούνια, έρχονται από τα βάθη των αιώνων και στρώνονται σε τραπέζια μυθικά.

Το βάθος της έρευνας της Μαριάννας Γερασίμου εκπλήσσει, η εικονογράφηση με αυθεντικές υδατογραφίες, χαρακτικά και λιθογραφίες είναι εκθαμβωτική, οι συνταγές είναι πολύτιμες. Το αποτέλεσμα είναι ότι αυτό το βιβλίο γαστρονομίας είναι ένα μάθημα ιστορίας και κοινωνιολογίας, ενώ διαβάζεται σαν μυθιστόρημα με συναρπαστική πλοκή.

ΚΑΙ ΕΦΑΓΟΝ ΠΑΝΤΕΣ ΚΑΙ ΗΥΦΡΑΝΘΗΣΑΝ… / ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ
Συγγραφέας: Γιώργος Πίττας / Σελ. 252

Όπως υποδεικνύει ο υπότιτλος του ξεχωριστού αυτού βιβλίου «Η Γαστρονομία της Σκιάθου με το βλέμμα του Παπαδιαμάντη» και όπως αναφέρει ο συγγραφέας στον πρόλογο, δεν υπάρχει τόπος στην Ελλάδα που να ταυτίστηκε τόσο πολύ με έναν λογοτέχνη του, όπως η Σκιάθος με τον Παπαδιαμάντη. Κι όπως, επίσης σωστά, γράφει παρακάτω, ενστερνιζόμενος τον ορισμό της γαστρονομίας του πιο διάσημου Γάλλου γαστρονόμου Μπριγιά-Σαβαρέν, το έργο του οποίου ‘Physiologie du Goût’ αποτελεί την βίβλο κάθε ανθρώπου για τον οποίο η γαστρονομία σημαίνει απείρως περισσότερα και σημαντικότερα πράγματα από το φαγητό και τη μαγειρική, στα βιβλία του Παπαδιαμάντη βρίσκουμε τον γαστρονομικό οδηγό της Σκιάθου της εποχής του.

Μέσα στα 300 αποσπάσματα από 90 διηγήματα του μεγάλου Σκιαθίτη που διάλεξε ο ακάματος εξερευνητής και γευσιγνώστης της ελληνικής γαστρονομίας Γιώργος Πίττας, πρώτα και κύρια συνδεόμαστε και πάλι με τη γλώσσα του Παπαδιαμάντη, μια γλώσσα δική του, που ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνουμε κάθε της λέξη (παρόλα αυτά στο τέλος του βιβλίου υπάρχει γλωσσάρι), είναι τέτοια η ορμή, ο αυθορμητισμός και ο πλούτος της που έχει, ακόμα και σήμερα, τη δύναμη να μας συγκινεί βαθιά. Με την ίδια συγκίνηση συνδεόμαστε με έναν κόσμο που δεν υπάρχει πια και με έναν τόπο που η δική μου γενιά ίσα που πρόλαβε να γνωρίσει, ενώ θα παραμείνει εν πολλοίς άγνωστος στις νέες γενιές.

ΤΡΟΦΟΣΥΛΛΕΚΤΗΣ / ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΗΣΟΣ
Συγγραφέας: Αλέξανδρος Ψυχούλης / Σελ. 125

Μετά από το πρώτο του, καταπληκτικό βιβλίο «Τα Τσίπουρα στον Βόλο», ο Αλέξανδρος Ψυχούλης, εικαστικός και πανεπιστημιακός δάσκαλος, μας δίνει τον «Τροφοσυλλέκτη», ένα βιβλίο μικρό σε μέγεθος αλλά τεράστιο σε κατάθεση ψυχής, όπου μιλά για τη σχέση του με τον προ πολλού πεθαμένο πατέρα του σε μια εξομολόγηση που ίσως θα ήθελε να την κάνει στον ίδιο. Όπως γράφει ο Αλέξανδρος Ψυχούλης, «οικογένεια ονομάζεται ο μηχανισμός παραγωγής πολύτιμων τραυμάτων» και μέσα από αυτά τα τραύματα προσπαθεί να βρει τα τελευταία κομμάτια που λείπουν από το παζλ για να φτιάξει την εικόνα του πατέρα του, ενός ανθρώπου κλειστού και μυστήριου. Οι συνταγές που υπάρχουν στο βιβλίο είναι κι αυτές κομμάτι του πατέρα που περνάει στον γιο, σαν ιδιότυπη κληρονομιά, ανεκτίμητη μα και κομματιασμένη.

Αυτό που κάνει αυτό το βιβλίο ακόμη πιο σπαρακτικό είναι το γεγονός ότι το μικρό σπίτι στο χωριό Μικρό του Νότιου Πηλίου, καταστράφηκε ολοσχερώς από την κακοκαιρία «Ντάνιελ» του Σεπτεμβρίου 2023, αφήνοντας τον Αλέξη ορφανό για δεύτερη φορά. Κι αν, όπως λέει ο ίδιος σε κάποιο σημείο του βιβλίου, «η συνταγή που σου μεταλαμπαδεύτηκε δια ζώσης κλειδώνει και γίνεται ιερή όταν αυτός που σ’ την έμαθε χαθεί οριστικά», ακόμα κι αν το σπίτι δεν ξαναχτιστεί, θαρρώ πως ο μπαξές που συνέχισε να καλλιεργεί ο γιος μετά από τον θάνατο του πατέρα-τροφοσυλλέκτη θα ξαναθεριέψει για να κρατήσει στο χώμα τη μνήμη και τις μνήμες.

ΜΑΜΑ, ΠΕΙΝΑΩ ΑΛΛΑ ΘΑ ΜΑΓΕΙΡΕΨΩ ΕΓΩ! / ΕΚΔΟΣΕΙΣ KEY BOOKS
Συγγραφέας: Τάσος Αντωνίου / Σελ. 207

Αυτό είναι και το μοναδικό βιβλίο αμιγώς συνταγών που διάβασα το 2024. Ο Τάσος Αντωνίου, γνωστός και αγαπητός από το blog Mamapeinao.gr, μαγειρεύει κάπως όπως μαγειρεύω κι εγώ. Αγαπάμε και οι δύο όλες τις κουζίνες του κόσμου αλλά δεν παραμελούμε την ελληνική, δίνουμε προσοχή στα υλικά, στην ποιότητα και την εποχικότητά τους και είμαστε σε συνεχή αναζήτηση της χαράς και της έκπληξης που μπορεί να μας χαρίσει ένα πιάτο καλομαγειρεμένου φαγητού.

Οι 83 συνταγές του Τάσου, για τον οποίο το καλό φαγητό σημαίνει καλή διάθεση και καλή ζωή, είναι νόστιμες, υγιεινές και ισορροπημένες αλλά όχι ξερά διαιτητικές, έχουν χρώματα κι αρώματα. Είναι επεξηγηματικές αλλά όχι εξαντλητικές σε λεπτομέρειες και απλές στην εκτέλεση, τόσο, που το καθημερινό φαγητό γίνεται διασκεδαστικό παιχνίδι που μπορεί να μαγειρέψει κι ένας έφηβος (σκέφτομαι τον δεκαπεντάχρονο ανιψιό μου που έχει ξεκινήσει να μαγειρεύει εδώ και δυο χρόνια με πάθος και την δεκατριάχρονη αδελφή του που τον ακολουθεί κατά πόδας) και να καλέσει τους γονείς του σε λουκούλλειο γεύμα.