Ο Σεφερλής και το Charlie Hebdo

Νέο προκλητικό σκίτσο, αυτή τη φορά με θέμα την υπόθεση Πελικό, φιλοξένησε το γαλλικό σατιρικό περιοδικό Charlie Hebdo, ξεσηκώνοντας σάλο.   

Η υπόθεση Πελικό, της γυναίκας που νάρκωνε ο σύζυγός της και κινηματογραφούσε τους βιασμούς της, συντάραξε τη Γαλλία με το πρωτοφανές εγκληματικό της περιεχόμενο. Βοηθούντος και του σεξουαλικού χαρακτήρα του εγκλήματος, αλλά και της απόφασης του θύματος να κάνει ανοικτή για το κοινό δίκη, η υπόθεση σκαρφάλωσε στις πρώτες θέσεις του ενδιαφέροντος της κοινής γνώμης.

Αποτελώντας μια περιπτωσιολογία του αστυνομικού ρεπορτάζ, το οποίο δύσκολα μπορεί να συνδεθεί με ευρύτερες κοινωνικές εξελίξεις, η υπόθεση Πελικό μπήκε σε όλα τα λαϊκά και μη σπίτια της Γαλλίας, κάτι που έδωσε στο Charlie Hebdo λάβή για να βάλει την υπόθεση στο στόχαστρό του. Η γελοιογραφία δείχνει την Πελικό να κοιμάται, ενώ μια ουρά ανδρών περιμένει για να κάνει σεξ μαζί της και απέναντι ο σύζυγός της, σε ρόλο σκηνοθέτη, κρατά μια κάμερα. «Μια ταινία του Ντομινίκ Πελικό» γράφει η λεζάντα.

Το συγκεκριμένο περιοδικό ξέρουμε πως έχει για συνηθισμένη την συγκεκριμένη πρακτική. Ποια είναι αυτή όμως; Δεν είναι τόσο προφανής όσο η «πρόκληση»- ή τουλάχιστον δεν είναι μόνο έτσι. Το Charlie Hebdo εντοπίζει πού υπάρχει -ας πούμε- ομοφωνία για κάτι που «δεν λέγεται» ή «δεν αμφισβητείται» και παίρνει την απόφαση να κάνει ακριβώς αυτό που θεωρείται αδιανόητο: να το σατιρίσει.

Η πράξη του δηλαδή δεν είναι τόσο το τι θα πει αλλά το ότι το λέει. Δεν ποντάρει στο περιεχόμενο, αλλά στην πράξη ως σάτιρα, και με αυτόν τον τρόπο «σπάει» μικρές αγκυλώσεις της γαλλικής κοινωνίας. Κάπως σαν ένα αυθάδικο πιτσιρίκι που κάνει πλάκα με τον καθωσπρεπισμό των ενηλίκων. Από την άποψη αυτή θεωρώ την στάση του Charlie Hebdo ζωντανό κύτταρο δημοκρατίας και πολυφωνίας.

 Σκεφτόμουν περιπτώσεις εγχώριων κωμικών οι οποίοι δέχονται κριτική και οι οποίοι αντιπαραθέτουν το γνωστό  επιχείρημα που, επί της αρχής, μοιάζει με αυτό που χρησιμοποιεί το Charlie Hebdo περί του ότι «δεν υπάρχουν όρια στη σάτιρα». Ας πούμε, ο Μάρκος Σεφερλής. Δεν θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι κάνει κάτι παρόμοιο; Ότι επιτίθεται εικονοκλαστικά σε πράγματα που οι υπόλοιποι θεωρούμε σωστό να μην τα θίγουμε, όπως η εξωτερική εμφάνιση των ανθρώπων, η καταγωγή τους ή το φύλο τους, ενώ εκείνος τα σατιρίζει «για να κάνει τον κόσμο να γελάει»; Ποια είναι η διαφορά;

Η διαφορά μπορεί να είναι λεπτή, είναι όμως κεφαλαιώδης: Η σάτιρα στην κλίμακα που την κάνει το Charlie Hebdo αφορά ευρύτερες κοινωνικές μηχανικές και δεν αποσκοπεί στο να αποσπάσει το λαϊκό γέλιο με όποιο κόστος.

Το Charlie Hebdo έχει κάνει τη δουλειά του όταν ο κόσμος θυμώνει. Ο Σεφερλής και όσοι χρησιμοποιούν το παλιάς κοπής -προσβλητικό- χιούμορ δεν παίρνουν υπόψη τους τη μεγάλη εικόνα, αλλά την πλατεία του θεάτρου ή το τηλεοπτικό (τους) κοινό. Ακόμα και αν ο Σεφερλής ήθελε να δώσει μια ανατρεπτική διάθεση στην θεματική των αστείων που κάνει, δεν θα ήταν σε θέση να το υποστηρίξει ούτε στο κοινό του, αλλά ούτε και στον εαυτό του.

Η κλίμακα της πρόζας του παραμένει αυτοαναφορική και καταλήγει απλά προσβλητική χωρίς να μπορεί να διεκδκήσει δάφνες "αμφισβήτησης".