Στην άκρη τα δικράνια

Ομόφωνα ένοχη κρίθηκε η Ρούλα Πισπιρίγκου για τη δολοφονία ενός από τα παιδιά της, σύμφωνα με την απόφαση που ανακοινώθηκε την Παρασκευή. Τώρα, που τα πάθη για την υπόθεση Πισπιρίγκου έχουν κάπως κοπάσει, μπορώ να ομολογήσω ότι πιο ενδιαφέρον από το ίδιο το δικαστικό-αστυνομικό θρίλερ μου για το τι τελικά έγινε μού φαίνεται το πως αντιμετώπισε την όλη υπόθεση η ελληνική κοινωνία.

Η σχέση μητέρας-παιδιού είχε πάντοτε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στις κοινωνίες του ευρωπαϊκού νότου γενικά και, ειδικότερα, στην Ελλάδα. Σύμβολο του αγνού και του αμόλυντου μπλεγμένη με την θρησκευτικότητα και την άσπιλη μορφή της Παναγίας η μητέρα αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο των οικογενειακών δεσμών και δικτύων, που πάνω τους βασίζεται ένα πολύ μεγάλο τμήμα του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής παράδοσης.

Αυτό είχε και έχει ως αποτέλεσμα η αξία της μητρότητας να θεωρείται αδιαμφισβήτητα ως βασικός προορισμός των γυναικών. Όσες απεμπολούν την ιδιότητα αυτή για χάρη, ας πούμε, της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας ή μιας άλλης προτίμησης που έχουν για την καθημερινότητά τους θεωρούνταν για πολλά χρόνια «πλανημένες».

Απλουστεύοντας, για όλες τις γυναίκες που ζουν στη χώρα μας το βασικό σενάριο ζωής ήταν (και μάλλον εξακολουθεί να είναι) το σενάριο της μητρότητας με τα υπόλοιπα να υπάρχουν επικουρικά. Δεν λέω κάτι νέο- αρκετές ανθρωπολογικές δουλειές στον ελλαδικό χώρο έχουν τα τελευταία χρόνια μιλήσει για τα υπαρκτά αυτά και άκρως καταπιεστικά σενάρια.

Προφανώς δεν επιχειρηματολογώ υπέρ της αθώωσης της Ρ. Πισπιρίγκου, λόγω στερεοτυπικής αντιμετώπισης. Δεν είναι αυτός ο σκοπός μου- το είπα άλλωστε και στην αρχή ότι δεν θα ασχοληθώ με το τι έγινε και τι δεν έγινε. Δεν μπορώ όμως να μην θυμάμαι το λαϊκό μένος κατά της Πισπιρίγκου -ποιος μπορεί να το ξεχάσει;- και να μην τείνω να το συνδέσω ακριβώς με αυτά τα στερεότυπα για τη μητρότητα.

Όχι, το να μην δολοφονείς τα παιδιά σου δεν αποτελεί «στερεότυπο μητρότητας». Όμως τα λαϊκά δικαστήρια και οι επιθέσεις στο σπίτι μια κατηγορούμενης, η δαιμονοποίηση μιας πιθανότατα ψυχικά ασθενούς γυναίκας, σκοπεύουν στον ετεροκαθορισμό όσων υιοθέτησαν τέτοια στάση και έσφυζαν από οργή. Αυτοί επεδείκνυαν τον αποτροπιασμό τους, αναπαράγοντας αναμφισβήτητες παραδοσιακές αξίες του τόπου μας με χαρά, και αποφεύγοντας να δουν τις ιδιαίτερες κοινωνικές συνθήκες που ίσως κατασκεύασαν τον ανθρωπότυπο «Πισπιρίγκου».

Χρήσιμη η έκφραση του λαϊκού αισθήματος για υποθέσεις της δικαιοσύνης. Εκδηλώνεται η κοινωνία και μπορούμε να την παρατηρήσουμε καλύτερα- τόσο εμείς όσο και οι νομοθέτες. Θεωρώ ωστόσο ότι η τεχνοκρατικού τύπου απόδοση της δικαιοσύνης έχει πιο πολλές ασφαλιστικές δικλείδες για την απονομή του δικαίου- και ας είναι λιγότερο συμμετοχική.

Η Ρούλα Πισπιρίγκου δικάστηκε και θα δικαστεί για τις κατηγορίες που την βαραίνουν. Η κοινή γνώμη κρίνεται και θα κριθεί μέσω τέτοιων διαδικασιών για το πόσο μπορεί να κατανοήσει τι φτιάχνει εγκληματίες. Πρέπει βέβαια για να το κάνει, να αφήσει στην άκρη τα δικράνια.