Messinia Terroirs: Η αναγέννηση του ιστορικού αμπελώνα της Μεσσηνίας

“Reviving a legendary wineland”
Η Μεσσηνία και οι παραγωγοί της ζουν στον απόηχο του πρώτου Φεστιβάλ Οίνου που διοργανώθηκε μεταξύ 29 Σεπτεμβρίου και 1 Οκτωβρίου 2023 στη Navarino Agora, αφιερωμένο στην αναγέννηση του ιστορικού αμπελώνα.

Το πρόγραμμα Messinia Terroirs αποτελεί πρωτοβουλία του Ιδρύματος Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου, το οποίο ιδρύθηκε το 2011 με σκοπό να καταστήσει τη Μεσσηνία πρότυπο αειφόρου αγροτικής ανάπτυξης μέσω της υποστήριξης και προώθησης καινοτόμων δημιουργικών δράσεων.

Το Messinia Terroirs έχει ως βασικό στόχο να δώσει νέα ώθηση στον οινικό κλάδο της Μεσσηνίας, να αναβιώσει την αίγλη του παρελθόντος και να αναδείξει, όχι μόνο τη συναρπαστική ποικιλομορφία και μοναδικότητα του μεσσηνιακού αμπελώνα, αλλά και την πολυδιάστατη φυσιογνωμία του τόπου.

Τα χαρισματικά terroirs της περιοχής με το ιδιαίτερο μικροκλίμα που ευνοεί την παραγωγή εξαιρετικών κρασιών, η πλούσια γαστρονομική παράδοση και η μακραίωνη ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά σε ένα περιβάλλον σπάνιας φυσικής ομορφιάς, δημιουργούν τις προϋποθέσεις ώστε να αναγεννηθεί η Μεσσηνία ως οινοπαραγωγός περιοχή με αναγνωρίσιμη ταυτότητα και να καθιερωθεί ως οινοτουριστικός προορισμός διεθνών προδιαγραφών.

Μεσσηνία. Οίνος και Ιστορία
Η ιστορία της «αμπελόεσσας» Μεσσηνίας είναι ζυμωμένη με τους θρύλους, τις παραδόσεις και τις αξίες μιας κληρονομιάς αιώνων στην αμπελουργία και την οινοποίηση.

Αρχαίες μεσσηνιακές πόλεις, όπως η Μεσσήνη, η Κυπαρισσία, η Κορώνη και η Πύλος, κοσμούσαν τα νομίσματά τους με το σύμβολο του βότρυ (τσαμπί) ή τη μορφή του θεού Διονύσου. Ο λυρικός ποιητής Αλκμάν κάνει λόγο για τον περίφημο Δένθι οίνο που παραγόταν στις πλαγιές του Μεσσηνιακού Ταϋγέτου, ενώ ο Παυσανίας αναφέρει ότι το όρος Εύα, στην καρδιά της Μεσσηνίας, πήρε το όνομά του από το επιφώνημα ευοί (εβίβα) του διονυσιακού θιάσου. Κατά τη μυκηναϊκή περίοδο, οι πινακίδες της Γραμμικής Γραφής Β´ και τα ανασκαφικά ευρήματα στο ανάκτορο της Πύλου, όπως κύπελλα και αποθηκευτικά αγγεία, μαρτυρούν τη σημασία που είχε το κρασί στην τοπική οικονομία.

Με το πέρασμα του χρόνου, η Μεσσηνία εδραίωσε τη φήμη της στην παραγωγή κρασιού και την καλλιέργεια της αμπέλου και της σταφίδας, ιδιαίτερα με την εφαρμογή βελτιωμένων πρακτικών κατά τον 17ο και 18ο αιώνα. Παρά τις μεγάλες καταστροφές που υπέστησαν τα αμπέλια της Μεσσηνίας στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, η ανάκαμψη δεν άργησε να έρθει. Στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν ο ευρωπαϊκός αμπελώνας καταστράφηκε από την φυλλοξήρα, η Μεσσηνία ανέπτυξε τις εξαγωγές οίνου και σταφίδας, η οποία αποτελούσε τότε το βασικό εξαγωγικό προϊόν του ελληνικού κράτους.

Στις αρχές του 20ού αιώνα, μεγάλες ελληνικές οινοποιητικές μονάδες δραστηριοποιήθηκαν στην περιοχή της Γιάλοβας, και προς το τέλος της δεκαετίας του 1920 η Μεσσηνία βρισκόταν ανάμεσα στους τρεις κυριότερους οινοπαραγωγούς νομούς της χώρας. Το 1954, 800 Μεσσήνιοι αμπελουργοί ενώνουν τις δυνάμεις τους και ιδρύουν τον Αγροτικό-Οινοποιητικό Συνεταιρισμό Μεσσηνίας «Ο Νέστωρ», με σκοπό τη συλλογή, τυποποίηση και διάθεση της σταφυλικής παραγωγής όλου του νομού Μεσσηνίας. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1980, οι αμπελουργοί εμπλουτίζουν τον τοπικό αμπελώνα με διεθνείς ποικιλίες, καθιερώνοντας στην Ελλάδα το Chardonnay και το Cabernet Sauvignon της Τριφυλίας, το οποίο ξεχωρίζει διεθνώς για την κορυφαία του ποιότητα. 

Σήμερα, η αμπελουργία και η οινοπαραγωγή συνεχίζουν να έχουν σημαντικό ρόλο στη ζωή της Μεσσηνίας και να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας, της οικονομίας, και του πολιτισμού της.  

Το Φεστιβάλ
Το τριήμερο πρώτο φεστιβάλ Messinia Terroirs που έλαβε χώρα στη Navarino Agora του Costa Navarino αποτέλεσε μια ξεχωριστή εμπειρία για τους συμμετέχοντες και τους παραγωγούς οίνου. Περισσότεροι από 600 επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, δοκίμασαν τοπικούς οίνους από 10 παραγωγούς της Μεσσηνίας και συμμετείχαν στις δράσεις που πραγματοποιήθηκαν. Ήταν μια γιορτή γεύσεων, συνάντησης, ανταλλαγής εντυπώσεων και γνωριμιών ανάμεσα στους επισκέπτες και τους παραγωγούς: Navarino Vineyards, Panagiotopoulos Wines, Οινοποιείο Νέστωρ, Οινοποιία Ψαρούλη, Κτήμα Δερέσκου, Astir X, Lacules Estate, Οινοποιείο Γκότση, Πατσούρος Κωνσταντίνος – Οινεμπορική Τριφυλίας, BIOVIN –Tsavolakis Wines.

Το φεστιβάλ περιλάμβανε επίσης masterclasses για επαγγελματίες και οινόφιλους, ειδικά σεμινάρια στην αγγλική γλώσσα για τους ξένους επισκέπτες, προγράμματα ζωγραφικής με κρασί για μικρούς και μεγάλους, προβολή ταινίας στον θερινό κινηματογράφο DANAOS, καθώς και μουσικό πρόγραμμα κλασικού και σύγχρονου ρεπερτορίου.

Το πρώτο masterclass είχε θέμα: «O Οίνος στη Μεσσηνία, Παρελθόν-Παρόν-Μέλλον & Τυφλή Γευσιγνωσία του Εμβληματικού Cabernet Sauvignon από την Τριφυλία». Εισηγητής ήταν ο Δρ Στέφανος Κουνδουράς, Καθηγητής Αμπελουργίας και Πρόεδρος του Τμήματος Γεωπονίας, ΑΠΘ, και στη γευσιγνωσία ο οινοχόος Νικόλας Γιαννόπουλος DipWSET. Ο Δρ Στέφανος Κουνδουράς μίλησε για την καλλιέργεια της αμπέλου και την παραγωγή του οίνου στη Μεσσηνία, από το παρελθόν μέχρι και σήμερα που η αμπελουργία και η οινοπαραγωγή συνεχίζουν να έχουν σημαντικό ρόλο στη ζωή της Μεσσηνίας και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας, της οικονομίας, και του πολιτισμού της. Ο Νικόλας Γιαννόπουλος DipWSET παρουσίασε το περίφημο Cabernet Sauvignon από την Τριφυλία μέσα από μία Τυφλή Γευστική Δοκιμή 6 εμβληματικών οίνων, με εσοδείες που ξεκινούν από το 1998.

Το δεύτερο masterclass με θέμα «Οι Κρυμμένοι Θησαυροί της Μεσσηνίας» είχε εισηγητή τον Νικόλα Γιαννόπουλο DipWSET, παρουσία του Μανώλη Κεντικελένη, Head Sommelier στην Costa Navarino. Το masterclass ήταν μια πρόσκληση-πρόκληση για όσους συμμετείχαν και κυρίως για τους επαγγελματίες HO.RE.CA. Ο Νικόλας Γιαννόπουλος μέσα από μία τυφλή γευστική δοκιμή τριών  διεθνών ποικιλιών, «προκάλεσε» τους συμμετέχοντες να ξεχωρίσουν τους οίνους που έχουν γεννηθεί στη γη της Μεσσηνίας - και έχουν εξελιχθεί σε μοναδικά κρασιά - ανάμεσα σε δημοφιλείς ετικέτες του διεθνούς οινικού πεδίου.

Η εικαστικός Alina Malynovska δίδαξε μια εναλλακτική χρήση του οίνου στο Εργαστήρι «Ζωγραφική με Κρασί». Μικροί και μεγάλοι ζωγράφισαν με πινέλα και κόκκινο κρασί και δημιούργησαν τα δικά τους «έργα τέχνης»!

Από το Φεστιβάλ δεν θα μπορούσε να λείπει ο κινηματογράφος, με θέμα το κρασί. Η ταινία Bottle Shock του Randall Miller, βασισμένη σε μια πραγματική ιστορία, προβλήθηκε στο Danaos Open Air Cinema, κάτω από τον μεσσηνιακό ουρανό.

Το φεστιβάλ διοργανώθηκε με τη στήριξη του Επιμελητηρίου Μεσσηνίας, υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Πελοποννήσου και της ΕΔΟΑΟ (Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Αμπέλου και Οίνου).

Βασικός χορηγός του Φεστιβάλ και της πλατείας γευσιγνωσίας ήταν το κατάστημα Cellier, που δημιούργησε το αναμνηστικό ποτήρι γευσιγνωσίας, ενώ μέσα από στενή συνεργασία με τους παραγωγούς και την ιδιαίτερη προβολή των οίνων τους στο κατάστημα του, έδωσε στους επισκέπτες την ευκαιρία αγοράς των οίνων της Μεσσηνίας. Μία συνεργασία που ήρθε για να μείνει.

Σημαντική ήταν η χορηγία από το Τυροκομείο Κωσταρέλου, που καθόλη τη διάρκεια του φεστιβάλ προσέφερε κεράσματα με ξεχωριστά τυριά, ενώ η φέτα 12μηνης ωρίμασης έκλεψε την παράσταση. Το ιταλικό εστιατόριο Santorre φιλοξένησε τα master classes, ενώ όλα τα καταστήματα εστίασης συμμετείχαν στη μεγάλη γιορτή με τα μενού τους και ειδικές προσφορές για την κατανάλωση οίνων Μεσσηνίας.

Βασικός αρωγός στη διοργάνωση στάθηκε η Costa Navarino, ενώ οι χορηγοί επικοινωνίας, Grape, Wine Trails και Carpe Vinum, εξειδικευμένοι στον οίνο και το χώρο της αμπελοκαλλιέργειας, στήριξαν έμπρακτα όλη τη διοργάνωση.

Το φεστιβάλ έκλεισε την αυλαία του, με την υπόσχεση δημιουργίας θεσμού και μιας νέας συνάντησης μέσα στην επόμενη χρονιά με περισσότερους παραγωγούς, περισσότερους οίνους και πολλά παράλληλα δρώμενα.

Ίδρυμα Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου
(πατήστε εδώ για περισσότερες πληροφορίες)

Το Ίδρυμα είναι ένα κοινωφελές ιδιωτικό μη κερδοσκοπικό ίδρυμα το οποίο ιδρύθηκε το 2011 προς τιμήν των Καπετάν Βασίλη και Κάρμεν Κωνσταντακόπουλου. Σκοπός του είναι να καταστήσει τη Μεσσηνία πρότυπο αειφόρου ανάπτυξης, μέσα από την υποστήριξη και προώθηση σχετικών δράσεων. Το Ίδρυμα σχεδιάζει, διαχειρίζεται και χρηματοδοτεί προγράμματα που αφορούν στην έρευνα, στην εκπαίδευση και στην υποστήριξη τοπικών δομών της Μεσσηνίας. Δραστηριοποιείται σε ένα ευρύ φάσμα τομέων που αφορούν στην αγροτική ανάπτυξη, στην κοινωνία, στον πολιτισμό και στο περιβάλλον αναπτύσσοντας συνεργασίες με φορείς καθώς και με οργανισμούς των πεδίων αυτών.