Διαβάζω στον διεθνή τύπο ότι η UNESCO (επαν)εξετάζει το αίτημα των λαών της Μεσογείου να εντάξει την Μεσογειακή Διατροφή στη λίστα της με τα στοιχεία που απαρτίζουν την Άϋλη Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά. Πρόκειται για έναν θεσμό που ξεκίνησε το 2003 θέλοντας να προσθέσει στον κατάλογο μνημείων και φυσικών θησαυρών του κόσμου και κάποια άϋλα στοιχεία όπως τοπικές παραδόσεις, τελετουργίες, τέχνες και κοινωνικές πρακτικές.
Το αίτημα για την ένταξη της Μεσογειακής Διατροφής στην παραπάνω λίστα της UNESCO πρωτοκατατέθηκε το 2007 από την Ιταλία, την Ισπανία, την Ελλάδα και το Μαρόκο (αλήθεια, που είναι η Γαλλία;). Σε πρώτη φάση είχε απορριφθεί, οι Ιταλοί όμως το κατέθεσαν εκ νέου και ελπίζουν στην τελική ψήφιση από την αρμόδια εκτελεστική επιτροπή της UNESCO που θα συναντηθεί στο Ναϊρόμπι της Κένυα τον Νοέμβριο. Οι Ιταλοί είναι ιδιαίτερα αισιόδοξοι για αυτή την εξέλιξη. Μάλιστα, ο Υπουργός Γεωργίας της Ιταλίας, Giancarlo Galan, δήλωσε ότι "Πρόκειται για μία μεγάλη επιτυχία της χώρας μας, των διατροφικών μας συνηθειών και του πολιτισμού μας".
Εγώ ξέρετε ότι δεν είμαι εθνικιστής σε τέτοιου είδους θέματα - αντιθέτως, μάλιστα, πιστεύω πολύ στην ανταλλαγή γνώσης, εμπειριών και κουλτούρας μεταξύ λαών, και δηλώνω φανατικός θαυμαστής της Ιταλικής κουζίνας. Ωστόσο ομολογώ ότι κάτι δεν μου πάει καλά τόσο με αυτό το δημοσίευμα, όσο και με την "οικειοποίηση" όλης αυτής της υπόθεσης από τους Ιταλούς. Θεωρώ ότι η Ελλάδα πρέπει να έχει τον πρώτο λόγο σε ό,τι αφορά στη Μεσογειακή Διατροφή, και μάλιστα ότι αιχμή του δόρατος αυτής πρέπει να είναι - κατά γενική ομολογία - η Κρήτη.
Επικοινώνησα λοιπόν προ ολίγου με τον Αντώνη Παναγιωτόπουλο, Διευθυντή του Προγράμματος «Διατηρώντας την Κρητική Διατροφή» (CONCRED), που που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, την Περιφέρεια Κρήτης και πολλούς τοπικούς φορείς της Κρήτης. Οι διευκρινίσεις που μου έδωσε είναι άκρως ενδιαφέρουσες, και με χαρά τις μοιράζομαι μαζί σας. Πολύ σωστά, ο Κύριος Παναγιωτόπουλος μου εξήγησε ότι τα στοιχεία άϋλου πολιτισμού που είναι ως τώρα καταχωρημένα στη σχετική λίστα της UNESCO αφορούν σε πολύ συγκεκριμένα και εξειδικευμένα πράγματα - π.χ. το Τανγκό της Αργεντινής ή η προφορική και οπτική έκφραση της φυλής των Wajapi στην Βραζιλία. Η Μεσόγειος μπορεί να απαρτίζεται από λαούς με κοινά διατροφικά στοιχεία όπως τα όσπρια, το κρασί ή το ελαιόλαδο, ο τρόπος παρασκευής όμως, αλλά και η χρήση, οι παραδόσεις, ακόμα και οι επιρροές της θρησκείας ανάμεσα στον καθέναν από αυτούς παρουσιάζουν πολύ μεγάλες διαφορές. Έτσι, πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί απέναντι σε κινήσεις όπως η αυτή των Ιταλών με την UNESCO, που ενδεχομένως γίνονται όχι μόνο για λόγους εικόνας και επικοινωνίας, αλλά και επειδή οι οικονομικές σκοπιμότητες που εξυπηρετούν είναι τεράστιες.
Σύμφωνα με τον Κύριο Παναγιωτόπουλο "Η Μεσογειακή Διατροφή είναι μία Ιατρική Συνταγή". Αυτό προκύπτει από κάθε πείραμα που την αντιπαραθέτει με άλλες διατροφικές πρακτικές (όπως π.χ. το πείραμα της Λυών που έγινε το 1994). Ωστόσο η γενίκευση ανάμεσα σε χώρες με εκ διαμέτρου αντίθετες γαστρονομικές παραδόσεις και συνήθειες είναι τελείως άτοπη, και με τίποτα δεν μπορεί να αποτελέσει τη βάση μιας κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς.
Η Ελλάδα είναι μέλος του Οργανισμού για την Προστασία των Μεσογειακών Κουζινών (Conservatoire International des Cuisines Méditerranéennes). Ο Πληθυντικός αυτός αντανακλά ακριβώς την ανάγκη ανάδειξης μίας κοινής πορείας και βάσης μίας ομάδας εθνικών και τοπικών κουζινών που έχουν τεράστια ιστορία και αξία η καθεμία για να συγχωνευθούν όλες σε ένα κοινό "καζάνι". Στον Οργανισμό αυτόν συμμετέχουν μαζί μας η Ιταλία, η Ισπανία και η Καταλονία, η Κύπρος, η Τουρκία, η Γαλλία, ο Λίβανος, το Μαρόκο και η Τυνησία. Σύντομα θα έχω στην κατοχή μου και έγγραφα που έχουν αποσταλεί τόσο στην UNESCO, όσο και στην Ελληνική Κυβέρνηση, ζητώντας διευκρινίσεις και συγκεκριμένα βήματα για την κατοχύρωση και την προστασία της γαστρονομικής κληρονομιάς καθενός από τους λαούς της Μεσογείου.
Βλέπουμε λοιπόν ότι αυτό που μηχανικά όλοι μας ονομάζουμε Μεσογειακή Διατροφή δεν είναι παρά η υπερ-απλούστευση ενός πολύ σύνθετου κώδικα τοπικών γαστρονομικών παραδόσεων και πρακτικων μιας μεγάλης γεωγραφικής περιοχής, που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν - ή τελοσπάντων να ομογενοποιηθούν - μέσα στην καθημερινότητά μας. Εγώ βέβαια δεν λέω ότι κάθε φορά που ψωνίζουμε Μεσογειακά προϊόντα ή παραγγέλνουμε Μεσογειακής προελεύσεως πιάτα πρέπει να κάνουμε τέτοιου είδους εις βάθος αναλύσεις. Καλό είναι όμως, σε πρώτη φάση, να εντάξουμε συνειδητά τα προϊόντα και τις συνήθειες του τόπου μας στην καθημερινή μας διατροφή (κάτι που δεν κάνουμε επαρκώς σήμερα), αλλά και να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι σε διεθνείς τάσεις και κινήσεις που προσπαθούν να βάλουν συγκεκριμένες ταμπέλες σε βασικές πτυχές της ζωής μας, στο όνομα των εξαγωγών και του κέρδους.
Το αίτημα για την ένταξη της Μεσογειακής Διατροφής στην παραπάνω λίστα της UNESCO πρωτοκατατέθηκε το 2007 από την Ιταλία, την Ισπανία, την Ελλάδα και το Μαρόκο (αλήθεια, που είναι η Γαλλία;). Σε πρώτη φάση είχε απορριφθεί, οι Ιταλοί όμως το κατέθεσαν εκ νέου και ελπίζουν στην τελική ψήφιση από την αρμόδια εκτελεστική επιτροπή της UNESCO που θα συναντηθεί στο Ναϊρόμπι της Κένυα τον Νοέμβριο. Οι Ιταλοί είναι ιδιαίτερα αισιόδοξοι για αυτή την εξέλιξη. Μάλιστα, ο Υπουργός Γεωργίας της Ιταλίας, Giancarlo Galan, δήλωσε ότι "Πρόκειται για μία μεγάλη επιτυχία της χώρας μας, των διατροφικών μας συνηθειών και του πολιτισμού μας".
Εγώ ξέρετε ότι δεν είμαι εθνικιστής σε τέτοιου είδους θέματα - αντιθέτως, μάλιστα, πιστεύω πολύ στην ανταλλαγή γνώσης, εμπειριών και κουλτούρας μεταξύ λαών, και δηλώνω φανατικός θαυμαστής της Ιταλικής κουζίνας. Ωστόσο ομολογώ ότι κάτι δεν μου πάει καλά τόσο με αυτό το δημοσίευμα, όσο και με την "οικειοποίηση" όλης αυτής της υπόθεσης από τους Ιταλούς. Θεωρώ ότι η Ελλάδα πρέπει να έχει τον πρώτο λόγο σε ό,τι αφορά στη Μεσογειακή Διατροφή, και μάλιστα ότι αιχμή του δόρατος αυτής πρέπει να είναι - κατά γενική ομολογία - η Κρήτη.
Επικοινώνησα λοιπόν προ ολίγου με τον Αντώνη Παναγιωτόπουλο, Διευθυντή του Προγράμματος «Διατηρώντας την Κρητική Διατροφή» (CONCRED), που που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, την Περιφέρεια Κρήτης και πολλούς τοπικούς φορείς της Κρήτης. Οι διευκρινίσεις που μου έδωσε είναι άκρως ενδιαφέρουσες, και με χαρά τις μοιράζομαι μαζί σας. Πολύ σωστά, ο Κύριος Παναγιωτόπουλος μου εξήγησε ότι τα στοιχεία άϋλου πολιτισμού που είναι ως τώρα καταχωρημένα στη σχετική λίστα της UNESCO αφορούν σε πολύ συγκεκριμένα και εξειδικευμένα πράγματα - π.χ. το Τανγκό της Αργεντινής ή η προφορική και οπτική έκφραση της φυλής των Wajapi στην Βραζιλία. Η Μεσόγειος μπορεί να απαρτίζεται από λαούς με κοινά διατροφικά στοιχεία όπως τα όσπρια, το κρασί ή το ελαιόλαδο, ο τρόπος παρασκευής όμως, αλλά και η χρήση, οι παραδόσεις, ακόμα και οι επιρροές της θρησκείας ανάμεσα στον καθέναν από αυτούς παρουσιάζουν πολύ μεγάλες διαφορές. Έτσι, πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί απέναντι σε κινήσεις όπως η αυτή των Ιταλών με την UNESCO, που ενδεχομένως γίνονται όχι μόνο για λόγους εικόνας και επικοινωνίας, αλλά και επειδή οι οικονομικές σκοπιμότητες που εξυπηρετούν είναι τεράστιες.
Σύμφωνα με τον Κύριο Παναγιωτόπουλο "Η Μεσογειακή Διατροφή είναι μία Ιατρική Συνταγή". Αυτό προκύπτει από κάθε πείραμα που την αντιπαραθέτει με άλλες διατροφικές πρακτικές (όπως π.χ. το πείραμα της Λυών που έγινε το 1994). Ωστόσο η γενίκευση ανάμεσα σε χώρες με εκ διαμέτρου αντίθετες γαστρονομικές παραδόσεις και συνήθειες είναι τελείως άτοπη, και με τίποτα δεν μπορεί να αποτελέσει τη βάση μιας κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς.
Η Ελλάδα είναι μέλος του Οργανισμού για την Προστασία των Μεσογειακών Κουζινών (Conservatoire International des Cuisines Méditerranéennes). Ο Πληθυντικός αυτός αντανακλά ακριβώς την ανάγκη ανάδειξης μίας κοινής πορείας και βάσης μίας ομάδας εθνικών και τοπικών κουζινών που έχουν τεράστια ιστορία και αξία η καθεμία για να συγχωνευθούν όλες σε ένα κοινό "καζάνι". Στον Οργανισμό αυτόν συμμετέχουν μαζί μας η Ιταλία, η Ισπανία και η Καταλονία, η Κύπρος, η Τουρκία, η Γαλλία, ο Λίβανος, το Μαρόκο και η Τυνησία. Σύντομα θα έχω στην κατοχή μου και έγγραφα που έχουν αποσταλεί τόσο στην UNESCO, όσο και στην Ελληνική Κυβέρνηση, ζητώντας διευκρινίσεις και συγκεκριμένα βήματα για την κατοχύρωση και την προστασία της γαστρονομικής κληρονομιάς καθενός από τους λαούς της Μεσογείου.
Βλέπουμε λοιπόν ότι αυτό που μηχανικά όλοι μας ονομάζουμε Μεσογειακή Διατροφή δεν είναι παρά η υπερ-απλούστευση ενός πολύ σύνθετου κώδικα τοπικών γαστρονομικών παραδόσεων και πρακτικων μιας μεγάλης γεωγραφικής περιοχής, που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν - ή τελοσπάντων να ομογενοποιηθούν - μέσα στην καθημερινότητά μας. Εγώ βέβαια δεν λέω ότι κάθε φορά που ψωνίζουμε Μεσογειακά προϊόντα ή παραγγέλνουμε Μεσογειακής προελεύσεως πιάτα πρέπει να κάνουμε τέτοιου είδους εις βάθος αναλύσεις. Καλό είναι όμως, σε πρώτη φάση, να εντάξουμε συνειδητά τα προϊόντα και τις συνήθειες του τόπου μας στην καθημερινή μας διατροφή (κάτι που δεν κάνουμε επαρκώς σήμερα), αλλά και να είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι σε διεθνείς τάσεις και κινήσεις που προσπαθούν να βάλουν συγκεκριμένες ταμπέλες σε βασικές πτυχές της ζωής μας, στο όνομα των εξαγωγών και του κέρδους.
