Η δημοσιογραφία των πολιτών και οι... κακοί βαθμοί

Μετά τη δολοφονία Γκιόλια ξεκίνησε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με πρόσχημα την «επώνυμη» και την «ανώνυμη» δημοσιογραφία, αλλά στην πραγματικότητα γύρω από την ποιότητα της δημοσιογραφίας και το πώς αυτή απειλείται από λογής- λογής επαγγελματίες ή ερασιτέχνες.

Διαβάζοντας στις κυριακάτικες εφημερίδες ότι η Ρίκα Βαγιάννη δημοσίευσε στο protagon.gr ένα κείμενο «κατά της ανώνυμης δημοσιογραφίας» σκέφτηκα πως θα πρόκειται για τις γνωστές εκ τους ασφαλούς ηθικολογίες που εν πολλοίς σκοπεύουν να διατηρήσουν το δημοσιογραφικό μονοπώλιο εντός του εσμού όσων έχουν την οικονομική δυνατότητα της έντυπης έκδοσης.

Όταν τελικώς το διάβασα κατάλαβα ότι πρόκειται για εξαιρετικό κείμενο του οποίου η συντάκτης έχει την παρρησία να διαφωνήσει με τον εύκολο συναισθηματισμό και να πάρει αποστάσεις από τον συντεχνιακό δήθεν οδυρμό. Συμπτωματικά τα όσα αναφέρει για το Τρωκτικό με βρίσκουν και με έβρισκαν απολύτως σύμφωνο- από τότε που έκλεινε το μάτι στους «εναλλακτικούς αναγνώστες» ερχόμενο από το λούμπεν περιθώριο, έως πρόσφατα που έγινε ένα από τα δημοφιλέστερα ελληνικά sites.

Ωστόσο, στην σκέψη της κ. Βαγιάννη υπάρχουν ορισμένα σημεία τα οποία νομίζω ότι κατατίθενται κάπως πιο εύκολα και ίσως πιο αρτηριοσκληρωτικά από ό,τι θα “έπρεπε”.

Κατ΄ αρχάς, παρά το ότι οι απανταχού θεωρητικοί διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για το αντίθετο, θεωρώ ότι κώδικας χρηστής δημοσιογραφίας δεν υπήρξε σε όλη την ιστορία του τύπου και δεν είναι δυνατόν να υπάρξει, παρά την τυχόν επιθυμία των θιασωτών της ή εν πάση περιπτώσει όσων ψωμίζονται εξ αυτής. Ο λόγος είναι απλός: Πρόκειται για αγοραία ενασχόληση και ο όρος «δεοντολογία» δεν αρκεί για να εξαλείψει την χυδαιότητα με την οποία ασκείται Δε νοιάζει κανένα αν έβγαλες οποιαδήποτε σχολή ή τι λένε τα πτυχία σου. Αν μπορείς να κάνεις τη δουλειά, είσαι δημοσιογράφος και οι περγαμηνές περισσεύουν.

Σε αυτό το κλίμα η λογική της «αρένας» ήταν ανέκαθεν η επικρατέστερη. Οι περισσότεροι εκ των δημοσιογράφων αρέσκονται- όταν και μόνο όταν δεν υπάρχουν λόγοι υπέρτερου συμφέροντος!- να επικαλούνται έναν άγραφο κώδικα ηθικής ο οποίος υποτίθεται ότι ρυθμίζει μια σειρά πραγμάτων. Εικάζω ότι μέσω της αναφοράς τους σε αυτόν τον κώδικα διασώζουν τον αυτοσεβασμό τους για όλες τις φορές που η δημοσιογραφική τους ακεραιότητα θίγεται από τα συμφέροντά τους- άμεσα ή έμμεσα.

Και δεν χρειάζεται καν να αναφερθούμε σε περιπτώσεις εκβιασμών ή πληρωμένης μεροληψίας- τις οποίες αμφιβάλω αν υπάρχει μέσον που να μπορεί να αγνοεί.

Μιλώ για τις απλές περιπτώσεις που ο φίλος του εκδότη προχωρά σε μια επένδυση η οποία «καλό θα ήταν να προβληθεί», για τις περιπτώσεις που κάποιος πιθανός διαφημιζόμενος δεν παίρνει μόνος του την απόφαση να δώσει στο μέσο διαφήμιση και χρειάζεται λίγη… ώθηση ή για τις περιπτώσεις που «πώς τολμά αυτός να μας αγνοεί;». Για όλες δηλαδή εκείνες τις περιπτώσεις που η ελευθεροτυπία καταργείται στη μούρη του δημοσιογράφου και που ο τελευταίος δεν κάνει τίποτα γιατί «έτσι είναι αυτό το επάγγελμα».

Και η «παλαιά» δημοσιογραφία που επικαλείται η κ. Βαγιάννη, όπως και η «νέα» κουβαλούν στο dna τους τη σήψη ενός επαγγέλματος που είναι κατά βάση παρασιτικό.

Η εμφάνιση των blogs ή, ευρύτερα, αυτού που καλείται citizen journalism (ελληνιστί: δημοσιογραφία των πολιτών) έδωσε ανάσα καθαριότητας στον χώρο αυτό του οποίου οι πατέρες πλέον πασχίζουν να πείσουν για αυτό που αυτάρεσκα απολάμβαναν επί δεκαετίες: την αναγνώριση της αποκλειστικής τους αυθεντίας. Ποιος όμως πιστοποιεί τους δημοσιογράφους και γιατί δεν δικαιούνται ο κάθε blogger να δημοσιογραφεί; Ποιος ελέγχει τόσα και τόσα χρόνια τους δημοσιογράφους, την αλήθεια των λεγομένων τους και την αγαθότητα των προθέσεών τους;

Εδώ, φίλοι δεινόσαυροι, η απάντηση δεν μπορεί να είναι «το κοινό». Γιατί το κοινό επιβραβεύει και αυτή την δημοσιογραφία του πεζοδρομίου. Τη δημοσιογραφία που δεν ανθίζει σε πολυτελή κασέ και σε μεγάλα τιράζ, τη δημοσιογραφία που δεν έχει διόρθωση να διορθώνει παιδαριώδη ορθογραφικά και εκφραστικά λάθη που αρκετοί (τηλεοπτικοί και μη) αστέρες κάνουν. Τη δημοσιογραφία που ξέρει ότι τίποτα δεν αξίζει τόσο πολύ να δημοσιοποιείται ελεύθερα όσο η ίδια πληροφορία.

Φυσικά και ο αναγνώστης που επιλέγει να ενημερώνεται από τα blogs ή από sites τύπου blogs πρέπει να γνωρίζει με τι σόι μέσον έχει να κάνει, με τον ίδιο τρόπο που αυτός ο οποίος επιλέγει να ενημερωθεί από μια συντηρητική ή μια φιλοκυβερνητική εφημερίδα πρέπει να το έχει υπόψη του για να αντιλαμβάνεται τη διάθλαση που έχουν υποστεί οι ειδήσεις.

Όχι, τα blogs δεν ισχυρίστηκαν ποτέ ότι είναι παραδοσιακά μέσα ούτε ότι προτίθενται να αντικαταστήσουν τις εφημερίδες. Είναι ιστολόγια όπου ο καθένας γράφει ό,τι θέλει. Αν είναι δύσκολο αυτός ο καθένας να «μαντρωθεί» ακόμα και στις περιπτώσεις που παρανομεί, αυτό δεν είναι πρόβλημα της φύσης τους, ούτε βέβαια της ελευθεροτυπίας, αλλά μιας κοινωνίας που ποτέ δεν έμαθε να αμφισβητεί ότι αυτό που ήδη έχει «είναι το καλύτερο δυνατό». Της ίδιας κοινωνίας που θεωρεί αποδεκτούς τους μεγάλης κλίμακας εκβιασμούς των μεγαλοεκδοτών αλλά κατακριτέους τους εκβιασμούς του κάθε λιγούρη.

Δεν είναι δυνατόν να κρίνεται η νέου τύπου δημοσιογραφία με κριτήρια της παλαιάς. Είναι σαν να καταλογίζουμε στις εφημερίδες ότι αργούν πολύ να καταγράψουν την είδηση σε σχέση με το χρόνο που αυτή συνέβη!

Σε ό,τι δε αφορά την ποιότητα των γραφομένων στα ελληνικά blogs αυτή είναι και θα είναι στο ίδιο επίπεδο με αυτή των εντύπων. Είτε περιέχουν «διασταυρώσεις», είτε όχι. Είτε κυκλοφορούν την πληροφορία σε λίγα λεπτά είτε μετά από 24 ώρες.

Δεν θα αποδώσω μεγαλύτερη ακρίβεια στα λεγόμενα των blogs από όση διεκδικούν τα ίδια για τον εαυτό τους. Εάν όμως από αυτά ξεκινήσει το τέλος της επαγγελματικής δημοσιογραφίας χωρίς αυτή να λείψει σε κανέναν θα θεωρήσω ότι κάτι πολύ υγιές έχει συντελεστεί.