Αντίιιχριστε!
Στις τελευταίες Κάνες, κάποιος δημοσιογράφος ζήτησε απ' τον Λαρς φον Τρίερ να δικαιολογηθεί για την ταινία του, «Antichrist».
Στις τελευταίες Κάνες, κάποιος δημοσιογράφος ζήτησε απ' τον Λαρς φον Τρίερ να δικαιολογηθεί για την ταινία του, «Antichrist». Εκείνος του είπε ότι δεν έχει καμία τέτοια υποχρέωση, ειδικά αφού θεωρεί τον εαυτό του ως τον καλύτερο σκηνοθέτη του κόσμου. Σέβομαι απεριόριστα κάθε δημιουργό που υπονομεύει τον εαυτό του και την βαρετή διαδικασία μιας συνέντευξης τύπου, απαντώντας μ' αυτού του είδους τον κομπασμό σε προσπάθειες ηλιθίων να τον προσκομίσουν σε καλλιτεχνικά δικαστήρια. Άλλωστε, έχει την καλύτερη δικαιολογία του κόσμου: 2 χρόνια κατάθλιψη και ψυχοφάρμακα. «Μη με κρίνεις φίλε, δεν ξέρεις τι έχω περάσει...»
Παρ' όλ' αυτά, αν η ταινία του είχε φωνή θα έλεγε: «Φίλε, δώσε βάση γιατί είμαι κάτι πολύ περισσότερο απ' αυτό που φαίνομαι. Είμαι μια πολύ σοβαρή ταινία που θίγει πολύ μεγάλα και περίπλοκα θέματα και η βία που σου δείχνω δεν είναι για να σε τρομάξω αλλά για να σε προκαλέσω να κοιτάξεις βαθιά μέσα σου... μπλα, μπλα, μπλα... κι αν δεν καταλαβαίνεις δε φταίω εγώ που είσαι βλάκας και βλέπεις απλώς δυο τρελούς που αδυνατούν ν' αντιμετωπίσουν μια τραγωδία σαν κανονικοί άνθρωποι κι η αγωνία σου εστιάζεται στο ποιος απ' τους δυο θα φύγει ζωντανός αντί για τη φύση του ανθρώπου, της ύπαρξης, της κατάθλιψης, της παράνοιας, του καλού και το κακού, αλλά και τη φύση της ίδιας της φύσης!»
Το πρόβλημα είναι ότι αντί να ονομάζεται π.χ. «Nature Kills» -που είναι και παιχνιδιάρικο και ανοιχτό σε ερμηνείες- να διαφημίζεται ως ψυχολογικό θρίλερ και να είναι αφιερωμένο στον Ρομάν Πολάνσκι, το «Antichrist» διαφημίζεται ως η νέα ταινία του Λαρς φον Τρίερ -άρα είναι κάτι που υπερβαίνει τα κινηματογραφικά είδη, δηλαδή ο σκηνοθέτης της είναι ανώτερος του κινηματογράφου- και είναι αφιερωμένο στον Αντρέι Ταρκόφσκι.
Οι σκηνοθέτες δεν είναι ακαδημαϊκοί ώστε ν' αφιερώνουν ατελείωτες εργατοώρες στο ν' αναλύουν, να ερμηνεύουν και να χαρτογραφούν όλες τις μικροσκοπικές πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Βασίζουν το έργο τους σε προσωπικές εντυπώσεις που άλλοτε ταιριάζουν με τις δικές μας, είτε ως θεατές είτε ως κριτικοί, κι αλλοτε όχι. Όταν ταιριάζουν τους αναδεικνύουμε σε ιδιοφυίες, ενώ στην αντίθετη περίπτωση τους υποβαθμίζουμε σε κομπογιανίτες. Αυτό είναι εγγενές ρίσκο της επικοινωνίας μέσω της τέχνης ή κάθε είδους δημιουργικού έργου και δεν εξαλείφεται με τίποτα. Απλώς, όταν κάποιος αποφασίζει να πλησιάσει τα άκρα, πρέπει να ξέρει ότι, όπως και αστην πολιτική, ελοχεύει η απλοϊκότητα κι η σοβαροφάνεια, ενώ μετά τη συνοριακή γραμμή δεν είναι το κενό, αλλά η καθαρή βλακεία.
Θέλω να πω ότι ο φον Τρίερ, εξαιρετικός στη σκηνοθεσία του όπως πάντα, πέφτει στην παγίδα του μεγαλείου που του έχουν αποδώσει και πασχίζει να μας καθοδηγήσει προς κάτι μεγαλύτερο, να διαφοροποιήσει την ταινία του απ' το «ρηχό» κινηματογραφικό είδος της. Έτσι, η απεικόνιση μιας τυπικής σκηνής σπλάτερ -που στην Ιαπωνία θα θεωρούνταν «παιδική»- λαβαίνει διαστάσεις ιατροδικαστικής ακρίβειας κι επιστημονικής αναγκαιότητας. Όμως, δεν είμαστε όλοι γιατροί κι έτσι, η σκηνή δεν μπορεί παρά να μας σοκάρει γι' αυτό ακριβώς που είναι: ακραία, σαδομαζοχιστική και καθόλου διακριτική όσον αφορά στην υπόδειξη της ερμηνείας της, μεσα στο ήδη πομπώδες νοηματικό πλαίσιο της ταινίας.
Εντάξει, το πιάσαμε το νόημα κύριε σκηνοθέτα. Απλώς, το έχουμε πιάσει εδώ και πολύ ώρα, πολύ πριν φτάσετε στα άκρα θεωρώντας ότι εξερευνείτε κι αποκαλύπτετε κάτι συνταρακτικό για το ανθρώπινο είδος. Πολύ καλό το θρίλερ σας, εντυπωσιακό, αλλά ρηχό...
Παρ' όλ' αυτά, αν η ταινία του είχε φωνή θα έλεγε: «Φίλε, δώσε βάση γιατί είμαι κάτι πολύ περισσότερο απ' αυτό που φαίνομαι. Είμαι μια πολύ σοβαρή ταινία που θίγει πολύ μεγάλα και περίπλοκα θέματα και η βία που σου δείχνω δεν είναι για να σε τρομάξω αλλά για να σε προκαλέσω να κοιτάξεις βαθιά μέσα σου... μπλα, μπλα, μπλα... κι αν δεν καταλαβαίνεις δε φταίω εγώ που είσαι βλάκας και βλέπεις απλώς δυο τρελούς που αδυνατούν ν' αντιμετωπίσουν μια τραγωδία σαν κανονικοί άνθρωποι κι η αγωνία σου εστιάζεται στο ποιος απ' τους δυο θα φύγει ζωντανός αντί για τη φύση του ανθρώπου, της ύπαρξης, της κατάθλιψης, της παράνοιας, του καλού και το κακού, αλλά και τη φύση της ίδιας της φύσης!»
Το πρόβλημα είναι ότι αντί να ονομάζεται π.χ. «Nature Kills» -που είναι και παιχνιδιάρικο και ανοιχτό σε ερμηνείες- να διαφημίζεται ως ψυχολογικό θρίλερ και να είναι αφιερωμένο στον Ρομάν Πολάνσκι, το «Antichrist» διαφημίζεται ως η νέα ταινία του Λαρς φον Τρίερ -άρα είναι κάτι που υπερβαίνει τα κινηματογραφικά είδη, δηλαδή ο σκηνοθέτης της είναι ανώτερος του κινηματογράφου- και είναι αφιερωμένο στον Αντρέι Ταρκόφσκι.
Οι σκηνοθέτες δεν είναι ακαδημαϊκοί ώστε ν' αφιερώνουν ατελείωτες εργατοώρες στο ν' αναλύουν, να ερμηνεύουν και να χαρτογραφούν όλες τις μικροσκοπικές πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Βασίζουν το έργο τους σε προσωπικές εντυπώσεις που άλλοτε ταιριάζουν με τις δικές μας, είτε ως θεατές είτε ως κριτικοί, κι αλλοτε όχι. Όταν ταιριάζουν τους αναδεικνύουμε σε ιδιοφυίες, ενώ στην αντίθετη περίπτωση τους υποβαθμίζουμε σε κομπογιανίτες. Αυτό είναι εγγενές ρίσκο της επικοινωνίας μέσω της τέχνης ή κάθε είδους δημιουργικού έργου και δεν εξαλείφεται με τίποτα. Απλώς, όταν κάποιος αποφασίζει να πλησιάσει τα άκρα, πρέπει να ξέρει ότι, όπως και αστην πολιτική, ελοχεύει η απλοϊκότητα κι η σοβαροφάνεια, ενώ μετά τη συνοριακή γραμμή δεν είναι το κενό, αλλά η καθαρή βλακεία.
Θέλω να πω ότι ο φον Τρίερ, εξαιρετικός στη σκηνοθεσία του όπως πάντα, πέφτει στην παγίδα του μεγαλείου που του έχουν αποδώσει και πασχίζει να μας καθοδηγήσει προς κάτι μεγαλύτερο, να διαφοροποιήσει την ταινία του απ' το «ρηχό» κινηματογραφικό είδος της. Έτσι, η απεικόνιση μιας τυπικής σκηνής σπλάτερ -που στην Ιαπωνία θα θεωρούνταν «παιδική»- λαβαίνει διαστάσεις ιατροδικαστικής ακρίβειας κι επιστημονικής αναγκαιότητας. Όμως, δεν είμαστε όλοι γιατροί κι έτσι, η σκηνή δεν μπορεί παρά να μας σοκάρει γι' αυτό ακριβώς που είναι: ακραία, σαδομαζοχιστική και καθόλου διακριτική όσον αφορά στην υπόδειξη της ερμηνείας της, μεσα στο ήδη πομπώδες νοηματικό πλαίσιο της ταινίας.
Εντάξει, το πιάσαμε το νόημα κύριε σκηνοθέτα. Απλώς, το έχουμε πιάσει εδώ και πολύ ώρα, πολύ πριν φτάσετε στα άκρα θεωρώντας ότι εξερευνείτε κι αποκαλύπτετε κάτι συνταρακτικό για το ανθρώπινο είδος. Πολύ καλό το θρίλερ σας, εντυπωσιακό, αλλά ρηχό...
