Τα βραβεία διαφθείρουν
«Η συσσώρευση πολλών χρημάτων σ' έναν άνθρωπο δημιουργεί, όσο τίποτε άλλο, την ψευδαίσθηση της εξυπνάδας», είπε κάποτε ο, πολυδιαβασμένος τελευταία, Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ.
«Η συσσώρευση πολλών χρημάτων σ' έναν άνθρωπο δημιουργεί, όσο τίποτε άλλο, την ψευδαίσθηση της εξυπνάδας» , είπε κάποτε ο, πολυδιαβασμένος τελευταία, Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ. Ε, λοιπόν νομίζω ότι η συσσώρευση πολλών βραβείων σ' ένα δημιουργό δημιουργεί την ψευδαίσθηση της σπουδαιότητας. Για ποιον όμως;
Είναι τόσα πολλά τα βραβεία που δίνονται κάθε χρόνο, ώστε κάθε ταινία που παράγεται είναι εν δυνάμει και βραβευμένη, έστω κι αν είναι σε κάποιο τοπικό φεστιβάλ ή με κάποιο συμβολικό βραβείο «ανθρωπιάς» και «συμφιλίωσης των λαών». Εντάξει, τα Όσκαρ ή τα αγαλματάκια των μεγάλων φεστιβάλ (τύπου Καννών) δεν πρόκειται να χάσουν το πρεστίζ τους λόγω πληθωρισμού, τα υπόλοιπα όμως χάνουν σιγά σιγά το νόημά τους. Πέρα απ' το ότι η επιγραφή «βραβείο σκηνοθεσίας στο φεστιβάλ του Καρλόβι Βάρι» δε λέει τίποτε σε κάποιον που δε γνωρίζει ούτε καν τι και που είναι το Καρλόβι Βάρι, υπάρχουν κι άλλα, εγγενή προβλήματα στην αναγνώριση της πιθανής σπουδαιότητας μέσω της ανακοίνωσης ενός οποιουδήποτε βραβείου.
Ποιος ήταν ο ανταγωνισμός και ποιοι εκείνοι που έκριναν μια συγκεκριμένη ταινία; Δεν πρόκειται να μάθουμε ποτέ, αφού έτσι κι αλλιώς η πληροφορία γεννά την ανάγκη για περισσότερη πληροφορία. Αν κάναμε το πρώτο βήμα, θα έπρεπε να μάθουμε επιπλέον πράγματα για τις ταινίες και τους κριτές τους, ώστε να είμαστε σε θέση να κρίνουμε με τη σειρά μας (στο βαθμό που είναι εφικτό), κατά πόσο το βραβείο που μας πετά στα μούτρα η αφίσα, μας λέει τίποτα ή όχι. Το μόνο βραβείο που αποδεχόμαστε χωρίς σκέψη δεν είναι άλλο απ' το βραβείο κοινού. Το νιώθουμε και λίγο δικό μας, αντιλαμβανόμαστε πλήρως το γνώμονα με τον οποίο ψήφισαν οι «εκλέκτορες» και μας προκαλεί τη σιγουριά ότι αφού άρεσε στη μάζα των επισκεπτών, οι πιθανότητες αποτυχίας μειώνονται σημαντικά. Το ότι τα βραβεία κοινού ταυτίζονται σπάνια έως ποτέ με τα αντίστοιχα των ειδικών είναι ενδεικτικό του κύρους που έχουν τα δεύτερα στη συνείδηση του πολύ κόσμου.
Θα μπορούσε κάποιος να πει πως τα βραβεία συνοδεύονται συνήθως από χρηματικά ποσά και ανεβάζουν το πρεστίζ ενός δημιουργού στα ενδότερα του κινηματογραφικού κόσμου, εκεί που οι δημόσιες σχέσεις καθορίζουν ίσως την πορεία μιας ταινίας στη διανομή και του σκηνοθέτη της στη βιομηχανία. Τρίχες. Τα χρηματικά ποσά είναι συνήθως πολύ μικρά σχετικά με το τι κοστίζει μια ταινία και αν έχουμε απομυθοποιήσει τα βραβεία εμείς ως κοινό, φανταστείτε πόσο τα λαμβάνουν υπ' όψιν οι άνθρωποι του χώρου που γνωρίζουν πολύ καλά πώς είναι ένα αγαλματίδιο από μέσα.
Και ποιοι είναι τότε εκείνοι που ωφελούνται απ' τα βραβεία; Μα φυσικά εκείνοι που τα δίνουν. Οι συντελεστές των διαφόρων φεστιβάλ, κριτικοί, θεωρητικοί, πολιτικοί και πολιτιστικοί παράγοντες (τοπικοί ή κρατικοί), το κοινό το ίδιο που ψηφίζει με συνείδηση κι εμπιστεύεται τυφλά τον εαυτό του. Είναι και είμαστε, πολύ πιο επιρρεπείς στην ψευδαίσθηση της σπουδαιότητας από τους ανθρώπους που βραβεύουμε, οι οποίοι αργά ή γρήγορα θα φαν τα μούτρα τους και θα συνέλθουν, ενώ εμείς...
Δε μπορεί να αποτύχεις ούτε να μελαγχολήσεις αν το μόνο που κάνεις είναι να βραβεύεις, να εκθειάζεις, να χειροκροτείς και να εισπράττεις ευγνωμοσύνη και εμμέσως αναγνώριση της ασήμαντης, αντιπαραγωγικής παρουσίας σου.
Είναι τόσα πολλά τα βραβεία που δίνονται κάθε χρόνο, ώστε κάθε ταινία που παράγεται είναι εν δυνάμει και βραβευμένη, έστω κι αν είναι σε κάποιο τοπικό φεστιβάλ ή με κάποιο συμβολικό βραβείο «ανθρωπιάς» και «συμφιλίωσης των λαών». Εντάξει, τα Όσκαρ ή τα αγαλματάκια των μεγάλων φεστιβάλ (τύπου Καννών) δεν πρόκειται να χάσουν το πρεστίζ τους λόγω πληθωρισμού, τα υπόλοιπα όμως χάνουν σιγά σιγά το νόημά τους. Πέρα απ' το ότι η επιγραφή «βραβείο σκηνοθεσίας στο φεστιβάλ του Καρλόβι Βάρι» δε λέει τίποτε σε κάποιον που δε γνωρίζει ούτε καν τι και που είναι το Καρλόβι Βάρι, υπάρχουν κι άλλα, εγγενή προβλήματα στην αναγνώριση της πιθανής σπουδαιότητας μέσω της ανακοίνωσης ενός οποιουδήποτε βραβείου.
Ποιος ήταν ο ανταγωνισμός και ποιοι εκείνοι που έκριναν μια συγκεκριμένη ταινία; Δεν πρόκειται να μάθουμε ποτέ, αφού έτσι κι αλλιώς η πληροφορία γεννά την ανάγκη για περισσότερη πληροφορία. Αν κάναμε το πρώτο βήμα, θα έπρεπε να μάθουμε επιπλέον πράγματα για τις ταινίες και τους κριτές τους, ώστε να είμαστε σε θέση να κρίνουμε με τη σειρά μας (στο βαθμό που είναι εφικτό), κατά πόσο το βραβείο που μας πετά στα μούτρα η αφίσα, μας λέει τίποτα ή όχι. Το μόνο βραβείο που αποδεχόμαστε χωρίς σκέψη δεν είναι άλλο απ' το βραβείο κοινού. Το νιώθουμε και λίγο δικό μας, αντιλαμβανόμαστε πλήρως το γνώμονα με τον οποίο ψήφισαν οι «εκλέκτορες» και μας προκαλεί τη σιγουριά ότι αφού άρεσε στη μάζα των επισκεπτών, οι πιθανότητες αποτυχίας μειώνονται σημαντικά. Το ότι τα βραβεία κοινού ταυτίζονται σπάνια έως ποτέ με τα αντίστοιχα των ειδικών είναι ενδεικτικό του κύρους που έχουν τα δεύτερα στη συνείδηση του πολύ κόσμου.
Θα μπορούσε κάποιος να πει πως τα βραβεία συνοδεύονται συνήθως από χρηματικά ποσά και ανεβάζουν το πρεστίζ ενός δημιουργού στα ενδότερα του κινηματογραφικού κόσμου, εκεί που οι δημόσιες σχέσεις καθορίζουν ίσως την πορεία μιας ταινίας στη διανομή και του σκηνοθέτη της στη βιομηχανία. Τρίχες. Τα χρηματικά ποσά είναι συνήθως πολύ μικρά σχετικά με το τι κοστίζει μια ταινία και αν έχουμε απομυθοποιήσει τα βραβεία εμείς ως κοινό, φανταστείτε πόσο τα λαμβάνουν υπ' όψιν οι άνθρωποι του χώρου που γνωρίζουν πολύ καλά πώς είναι ένα αγαλματίδιο από μέσα.
Και ποιοι είναι τότε εκείνοι που ωφελούνται απ' τα βραβεία; Μα φυσικά εκείνοι που τα δίνουν. Οι συντελεστές των διαφόρων φεστιβάλ, κριτικοί, θεωρητικοί, πολιτικοί και πολιτιστικοί παράγοντες (τοπικοί ή κρατικοί), το κοινό το ίδιο που ψηφίζει με συνείδηση κι εμπιστεύεται τυφλά τον εαυτό του. Είναι και είμαστε, πολύ πιο επιρρεπείς στην ψευδαίσθηση της σπουδαιότητας από τους ανθρώπους που βραβεύουμε, οι οποίοι αργά ή γρήγορα θα φαν τα μούτρα τους και θα συνέλθουν, ενώ εμείς...
Δε μπορεί να αποτύχεις ούτε να μελαγχολήσεις αν το μόνο που κάνεις είναι να βραβεύεις, να εκθειάζεις, να χειροκροτείς και να εισπράττεις ευγνωμοσύνη και εμμέσως αναγνώριση της ασήμαντης, αντιπαραγωγικής παρουσίας σου.
