Άτιτλο
Χρόνια τώρα γελάμε με τους ελληνικούς τίτλους ξένων ταινιών, αφού τις περισσότερες φορές είναι τελείως ασύμβατοι με το πνεύμα των αυθεντικών...
Χρόνια τώρα γελάμε με τους ελληνικούς τίτλους ξένων ταινιών, αφού τις περισσότερες φορές είναι τελείως ασύμβατοι με το πνεύμα των αυθεντικών. Προφανώς, κανείς δεν έχει αντιληφθεί ότι ακόμα κι αν γίνει σωστός υποτιτλισμός, θα τον απολαύσουν λιγότεροι άνθρωποι αν ο “τιτλισμός” είναι για τα μπάζα. Λέξεις ή φράσεις όπως “θηριοτροφείο”, “...για κλάματα”, “...με το ζόρι”, “τρελό τρελό”, “καταφερτζής” και “απίθανο” έχουν επιστρατευθεί ουκ ολίγες φορές για να περιγράψουν σύντομα και περιεκτικά το περιεχόμενο ολόκληρων ταινιών με πλήρη αποτυχία.
Τελευταία θύματα της δημιουργικής αυτής καταστροφής, δυο ταινίες που ο τίτλος τους έχει τεράστια σημασία. Στο “Hunger” του Στιβ Μακουίν, η λέξη πείνα δεν είναι απλά η ανάγκη για τροφή την οποία αψηφά ο απεργός Μπόμπι Σαντς. Καταφανέστατα, είναι η ανάγκη για δικαίωση που βιώνει ένα ολόκληρο πλήθος ανθρώπων, η οποία το οδηγεί, όπως η πείνα, σε ακραίες πρακτικές προκειμένου να ικανοποιηθεί και να υποχωρήσει. Είναι μια άλλη πείνα, που γίνεται σταδιακά πιο δυνατή απ' την κυριολεκτική, οδηγώντας τελικά στην τελευταία. Άρα η ταινία, δηλαδή το έργο του δημιουργού, θα έπρεπε να φέρει τον τίτλο που εκείνος του έδωσε, “Πείνα”. Ο τίτλος “66 Ημέρες” (όσες άντεξε ο Σαντς) θα ταίριαζε ίσως σε μια δημοσιογραφική προσέγγιση του θέματος ή σε ταινία απόδρασης με τον Στίβεν Σιγκάλ, αλλά δε βοηθά καθόλου το συγκεκριμένο έργο και του αφαιρεί ένα σημαντικό στοιχείο.
Όσο για το “Burn After Reading” των αδερφών Κοέν, όποιος είδε την ταινία πρέπει να ένιωσε πραγματικά παραπλανημένος απ' τον ελληνικό τίτλο “Καυτό Απόρρητο”, που θυμίζει φιλμ-νουάρ σε αμερικάνικο κολέγιο με μαζορέτες που εξαφανίζονται κι ο σπασίκλας μετατρέπεται σε ντέτεκτιβ για να εξιχνιάσει την υπόθεση και να γνωρίσει την αποθέωση απ' τους αθλητές στο πάρτι της αδελφότητας. Το “Να Καεί μετά την Ανάγνωση” ή ακόμα και “Το Μήνυμα θα Αυτοκαταστραφεί” ίσως να έδειχναν πιο καθαρά τις προθέσεις των Κοέν να στήσουν μια φάρσα γύρω απ' τη σοβαροφάνεια στον κινηματογράφο και κατ' επέκταση στη φαιδρή καθημερινότητά μας. Όμως η επαφή κάποιου συγκεκριμένου αρμόδιου με την ταινία, ήταν μόνο η σύνοψη, οπότε μάλλον αισθάνθηκε πολύ καλά όταν έκανε το συνειρμό “κατασκοπία-απόρρητο” και κότσαρε μπροστά το γαργαλιστικό επίθετο “καυτό”.
Όποιος δημιουργεί οτιδήποτε και πρέπει να τ' ονομάσει κιόλας, ξέρει πολύ καλά ότι ο τίτλος έχει σημασία και δεν τον επιλέγει ποτέ πετώντας βελάκια σε μια σελίδα του λεξικού. Με λίγα λόγια, αν προσπαθήσω να σκεφτώ μια ευχάριστη εξαίρεση, ο πρώτος τίτλος που μου έρχεται στο μυαλό είναι το “Χαμένοι στη Μετάφραση”.
Τελευταία θύματα της δημιουργικής αυτής καταστροφής, δυο ταινίες που ο τίτλος τους έχει τεράστια σημασία. Στο “Hunger” του Στιβ Μακουίν, η λέξη πείνα δεν είναι απλά η ανάγκη για τροφή την οποία αψηφά ο απεργός Μπόμπι Σαντς. Καταφανέστατα, είναι η ανάγκη για δικαίωση που βιώνει ένα ολόκληρο πλήθος ανθρώπων, η οποία το οδηγεί, όπως η πείνα, σε ακραίες πρακτικές προκειμένου να ικανοποιηθεί και να υποχωρήσει. Είναι μια άλλη πείνα, που γίνεται σταδιακά πιο δυνατή απ' την κυριολεκτική, οδηγώντας τελικά στην τελευταία. Άρα η ταινία, δηλαδή το έργο του δημιουργού, θα έπρεπε να φέρει τον τίτλο που εκείνος του έδωσε, “Πείνα”. Ο τίτλος “66 Ημέρες” (όσες άντεξε ο Σαντς) θα ταίριαζε ίσως σε μια δημοσιογραφική προσέγγιση του θέματος ή σε ταινία απόδρασης με τον Στίβεν Σιγκάλ, αλλά δε βοηθά καθόλου το συγκεκριμένο έργο και του αφαιρεί ένα σημαντικό στοιχείο.
Όσο για το “Burn After Reading” των αδερφών Κοέν, όποιος είδε την ταινία πρέπει να ένιωσε πραγματικά παραπλανημένος απ' τον ελληνικό τίτλο “Καυτό Απόρρητο”, που θυμίζει φιλμ-νουάρ σε αμερικάνικο κολέγιο με μαζορέτες που εξαφανίζονται κι ο σπασίκλας μετατρέπεται σε ντέτεκτιβ για να εξιχνιάσει την υπόθεση και να γνωρίσει την αποθέωση απ' τους αθλητές στο πάρτι της αδελφότητας. Το “Να Καεί μετά την Ανάγνωση” ή ακόμα και “Το Μήνυμα θα Αυτοκαταστραφεί” ίσως να έδειχναν πιο καθαρά τις προθέσεις των Κοέν να στήσουν μια φάρσα γύρω απ' τη σοβαροφάνεια στον κινηματογράφο και κατ' επέκταση στη φαιδρή καθημερινότητά μας. Όμως η επαφή κάποιου συγκεκριμένου αρμόδιου με την ταινία, ήταν μόνο η σύνοψη, οπότε μάλλον αισθάνθηκε πολύ καλά όταν έκανε το συνειρμό “κατασκοπία-απόρρητο” και κότσαρε μπροστά το γαργαλιστικό επίθετο “καυτό”.
Όποιος δημιουργεί οτιδήποτε και πρέπει να τ' ονομάσει κιόλας, ξέρει πολύ καλά ότι ο τίτλος έχει σημασία και δεν τον επιλέγει ποτέ πετώντας βελάκια σε μια σελίδα του λεξικού. Με λίγα λόγια, αν προσπαθήσω να σκεφτώ μια ευχάριστη εξαίρεση, ο πρώτος τίτλος που μου έρχεται στο μυαλό είναι το “Χαμένοι στη Μετάφραση”.
