Η ανάγκη μιας νέας «ηθικής οικονομίας»

Η αίσια έκβαση των διεκδικήσεων όσων ντελιβεράδων εργάζονται στην eFood, μετά από τον χαμό που προκλήθηκε, ανοίγει το πεδίο για ενδιαφέρουσες συζητήσεις και ακόμη πιο ενδιαφέρουσες αναρωτήσεις.

Προς τι ο σάλος; Μια μικρή αριθμητικά ομάδα εργαζόμενων κατάφερε να προσελκύσει μαζική στήριξη από τον κόσμο των social media- ένα κοινό που λίγο- πολύ αποτελεί και το target group της εργοδότριας εταιρίας.

Σε αρκετούς φάνηκε λογική εξέλιξη: τους καιρούς της πανδημίας οι άνθρωποι που μετέφεραν στην πόρτα μας φαγητό και εμπορεύματα κέρδισαν την εκτίμησή μας λίγο παραπάνω. Την ίδια ώρα, οι εταιρίες που τους απασχολούν αύξησαν σημαντικά τα κέρδη τους ωφελούμενες από παντός είδους τηλε-αγορές. Το κοινωνικό μίγμα ήταν ήδη «φτιαγμένο» για να υποδεχθεί όπως υποδέχθηκε την είδηση της επιδείνωσης των εργασιακών σχέσεων για 115 υπαλλήλους-ντελιβεράδες.     

Ωστόσο, το πώς και το γιατί της συγκεκριμένης εξέλιξης μοιάζουν με κορυφή ενός παγόβουνου.

Η σοσιαλμιντιακή ατζέντα, η «social media economy» όπως αποκαλέστηκε, φαίνεται να είναι ένα από τα λίγα φρένα που μπορεί να μπει στο ξέφρενο κυνήγι του κέρδους και στο σύστημα αξιών (;) που αυτό έχει εγκαταστήσει σε ολόκληρη την υφήλιο.  Χωρίς αντίπαλο ιδεολογικό δέος, η κερδοφορία έγινε εδώ και τρεις δεκαετίες ο απόλυτος οδηγός του επιχειρείν. Ποιος αλήθεια θα σκεφτεί άλλον οιωνό, άριστο, πέρα από το «να ελαχιστοποιήσει τα λειτουργικά έξοδα», «να αυξήσει την παραγωγικότητα» και λοιπά τέτοια; Και για ποιο λόγο να το κάνει, θα ρωτούσε κανείς. Γιατί έχει προστεθεί και άλλος «ξενοδόχος», ο οποίος απαιτεί να τον ρωτάνε για το τι θα γίνει.

Οι διεθνείς και οι τοπικές διαδικτυακές κοινότητες που χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα για να επικοινωνούν φαίνεται να διαμορφώνουν μια νέα «ηθική της οικονομίας» που δεν θα επιτρέπει τα πάντα. Φαίνεται να αμφισβητούν ρήσεις όπως αυτή του άλλοτε υπουργού Βουλγαράκη περί του «ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό». Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι πολλές από τις νομοθετημένες επιταγές της ελεύθερης αγοράς πιθανότατα χρειάζονται αναθεώρηση επί το… ανθρωπινότερο. Γιατί; Για να είναι πιο συμπαθείς, πιο “likable”.  

Δεν θα πρέπει κανείς να παρερμηνεύσει τα μηνύματα μιας τέτοιας λαϊκής ετυμηγορίας, όσο και αν αυτά θρέφουν μύχιους πόθους του για πολιτική ανατροπή.  

Οι τάσεις του σοσιαλμιντιακού κόσμου και του σημερινού ενεργού πληθυσμού δεν μπορούν να ερμηνευθούν με τα παραδοσιακά σχήματα πολιτικής ταυτότητας ή δημοσκοπικής ανάλυσης. Για να το πω αλλιώς, το ότι έκραξε κάποιος την eFood, το ότι χάρηκε με το σύνθημα «Είμαστε εργάτες και όχι συνεργάτες» των ντιληβεράδων δεν είναι δείγμα ταξικής αλληλεγγύης ή πολιτικής συνείδησης, ούτε  τον έφερε κοντά σε αυτό που αποκαλούμε «αριστερά».

Οι εκφάνσεις υποστήριξης σε παντός είδους σκοπούς είναι σήμερα πιο ετερόκλητες και καθορίζονται περισσότερο από τα “trends” παρά από οποιαδήποτε σχολή πολιτικοκοινωνικής σκέψης. Από την άποψη αυτή, θεωρώ λάθος για τους απανταχού φίλους της αριστεράς να ψάχνουν εστίες ριζοσπαστικοποίησης σε τέτοια δημόσια highlights.

Πιθανότατα μια νέα ηθική για την αγορά, την οικονομία και τις παραγωγικές σχέσεις να είναι στα σπάργανα. Ίσως με όρους παρελθόντος να φανεί ασπόνδυλη, ασυνεπής, ανερμάτιστη. Την έχουμε όμως απόλυτη ανάγκη ως είδος. Την έχει ανάγκη, αν θέλετε, και ο ίδιος ο καπιταλισμός για να αποφύγει ανωμαλίες και διαταξική- διαγενεακή δυσαρέσκεια, όπως αυτή για την οποία μιλάει εδώ ο Guardian.

Τριάντα χρόνια χωρίς ηθικό αντίβαρο στην «αγορά» είναι πολλά, αλλά αυτό το αντίβαρο είναι ανεξερεύνητο και μη κατηγοριοποιήσιμο. Ευτυχώς;