Ο Μίκης όλων μας

Παρότι εδώ και καιρό ζούσε οικουρών σε αποστρατεία, ο θάνατος του Μίκη Θεοδωράκη απελευθέρωσε μια σειρά από ατομικά και συλλογικά συναισθήματα που νομίζω κανένας δεν περίμενε.

Αυτό που με τον τρόπο του (σχεδόν) ο καθένας διαπίστωσε τα τελευταία 24ωρα είναι ότι ένα κομμάτι της ζωής του είναι με κάποιον τρόπο συνδεδεμένο με τον Θεοδωράκη, τη μουσική του ή- το πιθανότερο- και τα δύο. Είτε κάποιος έζησε μαζί με τον Θεοδωράκη τα βάσανα και την γέννηση της ελληνικής δημοκρατίας, είτε βρέθηκε δίπλα του στα μέτωπα που έστησε η ελληνική αριστερά, είτε συγκινήθηκε σε μια παρέα που μια κιθάρα έλεγε ψιλοφάλτσα την «Δραπετσώνα» είτε απλώς τραγούδησε τα τραγούδια του σε κάποια γιορτή της 17ης Νοέμβρη.

Μπορεί ακόμα τα θεοδωρακικά ακούσματα κάποιου να προέρχονται από τους γονείς του και ένα δικό τους κρυφό περιγιάλι που το μνημόνευσαν σε κάποιο μεσημεριανό γεύμα ή από την επίκτητη κλίση προς την αριστερά και την γενεαλογία της ή και από απλό ενδιαφέρον για την «έντεχνη» μουσική- δεν είναι και λίγες οι επιτυχίες του συνθέτη που παίζονται καθημερινά στα ραδιόφωνα. Πρακτικά οι περιπτώσεις κάποιος να έχει «συναντηθεί» με τον Θεοδωράκη δεν μπορούν να απαριθμηθούν. Και αυτό γιατί ο Θεοδωράκης ήταν παντού. Ήταν ριζωμένος σε μια συλλογική συνείδηση που οι περισσότεροι από εμάς δεν ξέρουμε ότι έχουμε και η οποία συνήθως ενεργοποιείται σε πολύ έκτακτες περιστάσεις.

Σε αυτό το «όλοι μαζί» του οποίου το καθήκον της εκπροσώπησης ένιωθε ο Θεοδωράκης διάλεξε πολλές φορές να χτίσει. Όχι πάντα επιτυχημένα και όχι πάντα αποβάλλοντας τα ελαττώματα της ανθρώπινης φύσης. Αυτή τη συλλογικότητα εκείνων των γενιών, αυτούς τους κοινούς στόχους (παρεών, πολιτικών, κατατρεγμένων, αδικημένων) εξέφρασε, υπηρέτησε και επιδίωκε να ανασυνθέσει. Είναι συλλογικότητες που λείπουν σήμερα. Που «μάς» λείπουν όπως δείχνει η πλημμύρα της δημόσιας σφαίρας με αναφορές σε εκείνον και αναμνήσεις που σχετίζονται με αυτόν.

Η κίνησή του να δηλώσει κομμουνιστής στο τέλος του βίου του, μέσω της επιστολής στον γ.γ,. του ΚΚΕ μοιάζει με μεταλαβιά μελλοθάνατου. Ως τέτοια, σφραγίζει με ειλικρίνεια και χωρίς κανένα περιθώριο αμφισβήτησης το τι ήταν και σε τι πίστεψε ο Θεοδωράκης. Όπως είπε το βράδυ της Πέμπτης ο Φοίβος Δεληβοριάς στην πολύ ωραία «Ταράτσα» του, αν σήμερα ζούμε και αναπνέουμε ελεύθεροι, αυτός ο άνθρωπος έχει βάλει το χέρι του. Υπάρχει μεγαλύτερο χρέος από αυτό;