Οι καιροί αλλάζουν

Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι μεγαλύτερης κυρίως ηλικίας που δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν τα όσα συμβαίνουν σε επίπεδο κοινωνίας και αφορούν νεοεισαχθείσες ηθικές αρχές, πολλές εκ των οποίων έχουν ήδη καθυστερήσει αρκετές δεκαετίες.

Η αποφυγή οποιουδήποτε είδους διάκρισης με βάση το φύλο ή τις ερωτικές προτιμήσεις, η επίκριση ακόμη και σατιρικών αναφορών σε ομάδες ανθρώπων ή σε ανθρώπους που μπορεί μέσω ή λόγω αυτών να περιθωριοποιούνται, η αναγνώριση της πατριαρχικής καταπίεσης «βαλκανικού τύπου» και η περιθωριοποίηση οποιουδήποτε τύπου ρατσιστικής συμπεριφοράς είναι μερικές από τις νέες κοινωνικές πρακτικές που οδηγούν την ελληνική πραγματικότητα σε συνεπέστερες με τις επιταγές του Συντάγματος συνθήκες. 

Με αφορμή την νέα γυναικοκτονία, αυτή τη φορά στην Φολέγανδρο, η συγγραφέας Μάρω Βαμβουνάκη έκανε την εξής ατυχή ανάρτηση: «Και έχω φάει ξύλο από άντρα και έχω ρίξει ξύλο. Το ομολογώ! Τουλάχιστον χαστούκια έχω ανταλλάξει. Κι αυτά δεν έγιναν από κακία, αλλά από αμοιβαίες απελπισίες, αμοιβαίες ζήλιες, τρόμους χαμού, παραφορά και πόνους και από τα δύο μέρη. Όσα δηλαδή περιέχει ένας ορμητικός έρωτας. Ο δυνατός έρωτας δεν ξέρει από καθωσπρεπισμούς, θέλει αλλά δεν μπορεί πάντα. Αν υπήρχε φέισμπουκ και πολιτική ορθότητα την εποχή του Οθέλλου, την εποχή του Άμλετ, τον καιρό της Μήδειας, του Ορέστη, του Δαβίδ, θα γνωρίζαμε σήμερα τούτες τις εκθαμβωτικές τραγωδίες; Τι σοφά και ποιητικά μιλούν στο τέλος του έργου για τα επικίνδυνα πάθη, τα συνηθισμένα κοινά πάθη οι τραγικοί! Και αχ, τα ανθρώπινα πράγματα είναι μείγμα από άστρα και λάσπη».

Η ανάρτηση της Μάρως Βαμβουνάκη είναι μια ανάρτηση που περιέχει συναισθηματική λογική, αλλά που, ταυτόχρονα, είναι ξεπερασμένη από τα όσα συμβαίνουν σήμερα και, κυρίως, από όσα ζητούν οι φωνές της λογικής να συμβούν. Ένα απλουστευτικό παράδειγμα ίσως κάνει πιο σαφές αυτό που λέω: Το ότι στην παλαιολιθική εποχή η προτίμηση ερωτικού συντρόφου μπορεί να εκδηλωνόταν με το δια ροπάλου χτύπημα στο κεφάλι και το σύρσιμο στη σπηλιά, δεν σημαίνει ότι μπορεί αυτή η εναλλακτική να είναι και σήμερα ενεργή. Ούτε όμως σημαίνει ότι αυτή η πρακτική στερούνταν «αλήθειας» στο χρονικό πλαίσιο και τα πολιτισμικά συμφραζόμενα όπου παρατηρούνταν.

Και λοιπόν; Αυτή η «αλήθεια» θα μας κρατά στο παλιό; Όχι. Τα πράγματα αλλάζουν (ευτυχώς) και μαζί τους αλλάζουν και οι αλήθειες που είναι αποδεκτές. Αν ο Οθέλλος δεν θα μπορούσε να γραφτεί σήμερα γιατί θα αποτελούσε προτροπή στην έμφυλη βία, αυτό δεν θα σήμαινε ότι ο Σαίξπηρ θα ήταν ανίκανος να μάς δώσει αυτή την μάχη του ανθρώπου με το πάθος του με άλλους τρόπους. Το ότι το έκανε μέσω του γυναικοκτόνου Οθέλλου συνέβη για να μιλήσει με οικείους κώδικες στους αποδέκτες της εποχής του. Της εποχής του, όμως: τον 16ο αιώνα, ε;.

Το ότι μιας άλλης ηλικίας άνθρωποι αναγκάστηκαν να ζήσουν αρκετά χρόνια χωρίς αυτά τα νέα δεδομένα, χωρίς να προσαρμοστούν αυτόματα στις κοινωνικές αλλαγές, δημιουργεί σήμερα μια εκ των πραγμάτων απόσταση ανάμεσά σε αυτούς και τους νεότερους, οι οποίοι βλέπουν αυτή την πρόοδο ως οξυγόνο. Χρειάζεται εδώ μια προσοχή ώστε ούτε να ψαλιδιστεί η πορεία προς δικαιότερες συνθήκες καθημερινότητας για μεγάλες ομάδες πληθυσμού αλλά και ώστε να μπορέσουν σταδιακά, όσοι είναι σε θέση να καταλάβουν, να το κάνουν. Γιατί το πιο σημαντικό είναι να προχωρήσουμε, αλλά αν γίνεται να μην αφήσουμε κανέναν «πίσω», το προχώρημα θα είναι ακόμη καλύτερο.

Μπορεί να είναι νωρίς ακόμη για τέτοιες ελαστικότητες και να κάνω λάθος. Σίγουρα προέχει να σταματήσουν συμπεριφορές που οδηγούν σε δολοφονίες και σε καταπιέσεις. Όμως πιο πολύ από το να δαιμονοποιούμε στα σόσιαλ, έχουμε καθήκον να πείσουμε.