Η Disney... σβήνει ιστορία

Η Disney ανακοίνωσε την απαγόρευση πρόσβασης σε ορισμένες από τις παλαιότερες «κλασικές» ταινίες της, αφού αναγνώρισε ότι είναι προβληματικές ως προς τις απόψεις που εκφράζουν σχετικά με φυλή, φύλο και συλλήβδην την διαφορετικότητα. Πρόκειται για ταινίες όπως «Το βιβλίο της ζούγκλας», «Αριστόγατες» και «Ντάμπο».     

Η κίνηση της εταιρίας εγείρει ενδιαφέρουσες συζητήσεις γύρω από το αν έχουμε δικαίωμα όχι μόνο να διαβάζουμε την ιστορία με τα «σημερινά» μας μάτια, αλλά και να επεμβαίνουμε στα τεκμήρια του παρελθόντος επειδή η άποψη που μετέφεραν τότε, σήμερα μας φαίνεται επιζήμια. Και, για να το πάω ένα βήμα παραπέρα, πόσο μπορούμε να λογοκρίνουμε το βιωμένο παρελθόν μας; Άραγε τι εντύπωση θα μας έκανε σήμερα σε μια κοινωνική συναναστροφή ο εαυτός μας της δεκαετίας του ’80 και του ‘90 που θα έλεγε ανέκδοτα για ξανθιές ή για μαύρους;

Η λέξη κλειδί είναι το «τεκμήριο». Οι ταινίες αυτές, όπως και οι διαφημίσεις των τσιγάρων της δεκαετίας του 1950 και του 1960 είναι υλικά από τα οποία φτιάχτηκε το παρελθόν μας και η ποπ κουλτούρα προηγούμενων γενιών. Είναι δυνατόν αυτά τα υλικά να δαιμονοποιούνται και να εξοβελίζονται; Είναι, αν ο ιδιοκτήτης τους είναι αρκετά προνοητικός ώστε να φοβάται για μηνύσεις που μπορούν να του κοστίσουν εκατομμύρια δολάρια θα μου απαντούσε οποιοσδήποτε νουνεχής νομικός σύμβουλος στις ΗΠΑ.

Αυτή θεωρώ ότι είναι η πραγματικότητα και όχι η ευαισθησία του κολοσσού της διασκέδασης για την τάδε ή την δείνα πρόσληψη μιας ταινίας που γυρίστηκε το 1940. Μπορεί να γυρίστηκε το 1940 αλλά παρέχεται για streaming σήμερα, από την πλατφόρμα της εταιρίας και οι γονείς του σήμερα δικαιούνται να μην εκτίθενται τα παιδιά τους σε νοοτροπίες που θα τους κάνουν πιθανότατα χειρότερους ανθρώπους. Ποιος μπορεί εύκολα να διαφωνήσει και με αυτή την άποψη; Η νοσταλγία είναι καλή αλλά για τους ενήλικες, μοιάζει να απαντά η Disney που βρήκε ως λύση να παραχωρεί πρόσβαση στις «απαγορευμένες ταινίες μόνο στους ενήλικες κατόχους λογαριασμού στην streaming πλατφόρμα της.

Είναι όμως αυτό διαχείριση ενός πράγματος που αποτελεί κάποιου είδους πολιτιστική κληρονομιά; Είναι οι αποκλεισμοί ο τρόπος να διοχετεύεται ένα πολιτιστικό αγαθό- ακόμη και αμφίβολης ποιότητας- στο κοινό; Η απάντηση γίνεται πιο δύσκολη αν σκεφτούμε, όπως λέει μια φίλη, την πιθανότητα να είχε η Disney την διαχείριση όχι κινουμένων σχεδίων, αλλά έργων του Ιερώνυμου Μπος ή αρχαίων ελληνικών αγγείων ή ταινιών του Φελίνι- μια σε όλα αυτά μπορούν εύκολα να ανιχνευτούν ρατσιστικά μηνύματα.  

Βρισκόμαστε σε μιας φάση έντονου πολιτισμικού μετασχηματισμού αυτού που λέμε δυτικός κόσμος, σε μια «αλλαγή αναπτυξιακού σταδίου», για να χρησιμοποιήσω όρους της παιδαγωγικής. Σε αυτή τη διαδικασία αναθεωρήσεων θα υπάρξουν αρκετά- και πολύ ενδιαφέροντα- θέματα προς κρίση και συζήτηση. Ας ελπίσουμε ότι τις απαντήσεις δεν θα δίνουν νομικά επιτελεία ή τμήματα μάρκετινγκ.