Η αριστεία και η αντίδραση στο ν/σ για την παιδεία

Οι καθηγητές διαφωνούν με το νέο εκπαιδευτικό νομοσχέδιο. Και που το πρωτότυπο; θα αναρωτηθεί κανείς, μια που τέτοιες διαφωνίες είναι πάγια θέση των εκπαιδευτικών συνδικαλιστικών ενώσεων- πρακτική η οποία θεωρώ ότι αποδυναμώνει και τον ρόλο τους ως θεσμικού κριτή, αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα.

Μια από τις διαφωνίες τους αφορά τα πρότυπα/πειραματικά σχολεία, τα ειδικά εκείνα δημόσια εκπαιδευτικά ιδρύματα στα οποία υποτίθεται ότι δοκιμάζονται πιο πρωτοποριακές διδακτικές πρακτικές, ώστε να εφαρμοστούν μετά σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος των δημόσιων σχολείων.

Δεν είμαι εκπαιδευτικός και δεν μπορώ να αξιολογήσω τον τρόπο που λειτουργούν τα πρότυπα σχολεία στην πράξη, ούτε και έχω άποψη για τις στρεβλώσεις και τα ψεγάδια που ίσως να προκύπτουν κατά την κάπως ιδιαίτερη συνθήκη που τα αφορά. Όμως, ως ιδέα, μου φαίνεται καλό το να υπάρχουν κάπου "φυτώρια" από τα οποία να μπορέσουν να μεταλαμπαδευτούν βελτιωμένες πρακτικές στην εκπαίδευση. Είναι πολύ εύκολο και ίσως αναπόδραστο, το εκπαιδευτικό σύστημα μιας χώρας να παλιώνει. Για να μην συμβεί αυτό, χρειάζονται αντανακλαστικά που πιθανόν να μην υπάρχουν στις γραφειοκρατικές μηχανές της κεντρικής εξουσίας.

Με αυτή τη λογική, τα πρότυπα και τα πειραματικά σχολεία δεν έχουν ως λόγο ύπαρξης την εκπαίδευση των πρώτων ή των καλύτερων μαθητών, αλλά την επιμόρφωση και την εκπαίδευση των διδασκόντων, κάτι που δεν θα μπορούσε ασφαλώς να γίνει χωρίς μαθητές. Άρα το ότι φοιτούν μαθητές εκεί είναι κάτι που συμβαίνει «παρεμπιπτόντως»- ας μου επιτραπεί η έκφραση.

Αυτό ισχύει από την δεκαετία του ’50, ίσως και παλιότερα. Μια όμως και οι επιμορφωτές των καθηγητών θεωρούνταν από τους γονείς σημαντικότεροι/πιο καταρτισμένοι δάσκαλοι από τους άλλους, το ενδιαφέρον για τη φοίτηση των παιδιών σε τέτοια σχολεία ήταν αυξημένο και έτσι φτάσαμε στο να δίνουν τα ενδιαφερόμενα παιδιά εξετάσεις. Άρα να μην μπαίνουν όλοι και να θεωρούνται σχολεία «για λίγους».      

Είπα πιο πάνω ότι σκοπός της ιδιαίτερης αυτής κατηγορίας σχολείων είναι να βελτιώσει την παρεχόμενη εκπαίδευση. Τι θα πει όμως «να βελτιώσει»; Όπως μας έχει δείξει η Ιστορία, αυτό είναι ένα «ζήτημα πραγματικό» (εξαρτάται δηλαδή από τα πράγματα, από τις περιστάσεις) και εξόχως πολιτικό. Και εδώ υπεισέρχεται η, σωστή κατά την γνώμη μου, κριτική αυτού που αποκαλούμε «αριστεία».

Το κακό με την αριστεία ως έννοια δεν είναι φυσικά να προσπαθείς να είσαι όσο καλύτερος γίνεται.

Το κακό είναι, μέσω αυτής της επιδίωξης και μέσω των διαφορετικών ανταμοιβών, να πριμοδοτείται ο ανταγωνισμός εντός της τάξης. Να καλούνται τα παιδιά να κυνηγήσουν όχι την επάρκεια, την κατανόηση και την συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά τον υψηλότερο βαθμό μαζί με την επιβράβευση που συνεπάγεται, σαν να είναι επαγγελματίες ηλικίας… δημοτικού. Πολλώ μάλλον που δεν ξεκινούν όλοι από το ίδιο σημείο, αν και θα κριθούν όλοι εκ του αποτελέσματος.

Όταν αυτή η νοοτροπία υπάρχει στα σχολεία με τις ευλογίες της πολιτείας είναι λογικό να διαχυθεί παντού στην κοινωνία, αφού αντί τα παιδιά να μεγαλώνουν με διάθεση κοινωνικής προσφοράς και αλληλουποστήριξης, βαδίζουν προς την ενηλικίωση με πνεύμα διαγκωνισμού και επιδιώξεις υπεροχής. Μα, πώς θα έχει συνοχή μια τέτοια κοινωνία;

Ναι, προφανώς έτσι κινούνται τα πράγματα στον κόσμο ετούτο και η «αριστεία» δεν είναι μια αξία που ανακαλύφθηκε από τους εγχώριους δεξιούς για να πικάρουν τους «απέναντι». Είναι μέρος μιας κυνικής προσέγγισης που περιορίζει το όραμα στο «ρεαλιστικό», αποτυγχάνοντας να μας κάνει καλύτερους. Εμάς και τα παιδιά μας.