Ημερολόγιον αιχμαλωσίας: Τα άγνωστα μετά-Δεκέμβριανά

Μια από τις λιγότερο γνωστές πτυχές των Δεκεμβριανών, αυτή της ομηρίας των μαχητών του ΕΛΑΣ στην Ελ Ντάμπα της Αιγύπτου φωτίζει το Πραξιτέλης Ζαχαριάδης, Ελ Ντάμπα 1945 - Ημερολόγιον Αιχμαλωσίας που εξέδωσαν σε συνέκδοση οι εκδόσεις Βιβλιόραμα και τα ΑΣΚΙ και κυκλοφόρησε λίγο πριν τις γιορτές, με αφορμή τη συμπλήρωση 70 ετών από τα γεγονότα.

Η συλλογική αυτή μνήμη, πτυχές της οποίας φέρνει κοντά μας η νέα έκδοση της σειράς Μαρτυρίες, αφορά 8.000 αριστερούς που μεταφέρθηκαν από τους Βρετανούς σε στρατόπεδα γερμανών αιχμαλώτων, έχοντας συλληφθεί στην πρωτεύουσα και τον Πειραιά τον Δεκέμβριο του 1944 μετά τη Μάχη της Αθήνας.

Στάλθηκαν από τους Βρετανούς με καράβια στην Αίγυπτο, ως όμηροι στη σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ και στη συνέχεια ως πρόσθετο αλλά «σημαντικό διαπραγματευτικό απόθεμα» στις πολιτικές διεργασίες που οδήγησαν στη Συμφωνία της Βάρκιζας.

Ο Πραξιτέλης Ζαχαριάδης, «ένας από τους πολλούς της Ελ Ντάμπα», όπως σημειώνεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, γράφει το προσωπικό του ημερολόγιο σε χαρτί υγείας και αποτελεί το μόνο πλήρες ημερολόγιο κρατουμένου από το στρατόπεδο και ταυτόχρονα ένα από τα πολύ λίγα γραπτά που βγήκαν από τα στρατόπεδα εκείνα χωρίς την ανάμιξη των βρετανικών αρχών.

«Το δεύτερο στοιχείο που του προσδίδει ιδιαιτερότητα αφορά τη σημασία του ως πηγή για την ιστορία. Γραμμένο σε ύφος προσωπικό το ημερολόγιο αποτυπώνει τις στρατοπεδικές πραγματικότητες, όπως τις συνέλαβε και τις βίωσε ο συντάκτης του, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει την ψυχολογία που δημιουργεί ο εγκλεισμό και τις ατομικές στρατηγικές επιβίωσης και καθημερινής διαχείρισής του», επισημαίνει στην εισαγωγή η ιστορικός Ιωάννα Παπαθανασίου που επιμελήθηκε την έκδοση για λογαριασμό των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας.


Το υλικό ήρθε στην κατοχή των ΑΣΚΙ μέσω της κόρης του Πραξιτέλη Ζαχαριάδη, Ξανθής, με την οποία πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις ώστε να πλαισιωθούν οι πληροφορίες του ημερολογίου με στοιχεία για την εκτός στρατοπέδου ζωή του Πραξιτέλη Ζαχαριάδη και να είναι σαφέστερες οι συνδέσεις.


«25.1.45. Ώρα 10 περίπου πρωινή. Χτες τη νύχτα παρ’ όλη την προσπάθειά που κατέβαλε να κοιμηθώ στάθηκε αδύνατον. Ευτυχώς που μου είχαν μίνη τρία τσιγάρα και από μισό- μισό πέρασα τη νύχτα, Μόνο τα ξημερώματα με πήρε λίγο ο ύπνος.. σηκώθηκα πολύ πρωί, πλύθηκα και περίμενα να γίνη το τσάι να φάω, όπου σε λίγη ώρα στα άλλα στρατόπεδα άρχισαν να φωνάζουν και να διαμαρτύρονται. Σε κάποιο στρατόπεδο είχαν στήσει μαύρη σημαία. Τι συνέβαινε δεν ξέραμε, πάντως κάτι το έκτακτο και λυπηρόν. Όπου σε λίγο μάθαμε με το χωνί από το διπλανό στρατόπεδο ότι στο υπ. Αρ. 7 στρατόπεδο σκότωσαν έναν συγκρατούμενο, ένας αράπης σκοπός».

Δ. Γλ.