Ο τυφλός δολοφόνος: Το "Inception" της λογοτεχνίας

Για πολλές σελίδες δεν καταλαβαίνεις γιατί έμπλεξες με ένα αργό και παλαιάς αισθητικής έργο, όσο κι αν τα πολλά επίπεδα σε προετοιμάζουν για κάτι πιο δυνατό. Κι όταν έλθει η ώρα να δέσουν τα κομμάτια σαν καθρέφτες που συντονίζονται για να συλλάβουν το φως, συνειδητοποιείς ότι ακόμα και τα μακρόσυρτα αφηγηματικά μέρη, που φαίνονται παρωχημένα, αργοδιαβαίνουν μέχρι να αναδείξουν αφανείς διεργασίες. Και τότε αναπηδάς ευχαριστημένος.

Το έργο της Καναδής συγγραφέως έλαβε το βραβείο Booker το 2000, ενώ άλλα έργα της Άτγουντ έχουν πλασαριστεί στις μικρές λίστες είτε του ίδιου βραβείου είτε άλλων βραβείων. Όταν λοιπόν ξεκινάς να διαβάσεις ένα μυθιστόρημα που έχει παρασημοφορηθεί με τέτοιο έπαινο, ένα Booker που απονέμεται σε ένα βιβλίο κάθε χρόνο απ’ όλη την αγγλόφωνη λογοτεχνία (Βρετανία, Αμερική, Καναδάς, Αυστραλία, Ινδία, Ιρλανδία, άλλες πρώην αποικίες κ.ο.κ.), νιώθεις το βάρος της βράβευσης να επηρεάζει με μια θετική προκατάληψη και τις δικές σου αναμονές. Ας δούμε επομένως πόσο μπορεί να προκαταλάβει κάτι τέτοιο την εκτίμηση του αναγνώστη:

Η Άιρις Γκρίφεν σχολιάζει τώρα ως γηραιά αφηγήτρια το πέρασμα του αιώνα με βάση τις οικογενειακές της αναμνήσεις και κυρίως τον πρόωρο θάνατο της αδελφής της Λόρα Τσέιζ το 1945. Βαριά κληρονομιά της τεθνεώσας είναι το βιβλίο της “Ο τυφλός δολοφόνος”, αποσπάσματα από το οποίο παρατίθενται ένθετα, όπου ένα ζευγάρι ζει τον έρωτά του α λα ροζ ρομάντζο λαϊκής κοπής, ενώ ο άνδρας οραματίζεται το βιβλίο του στο οποίο α λα επιστημονική φαντασία γίνεται λόγος για έναν φανταστικό πλανήτη, όπου τυφλοί δολοφόνοι σκοτώνουν νεαρές παρθένες (μόνο που ο συγκεκριμένος ερωτεύτηκε το υποψήφιο θύμα του και το έκλεψε).

Όπως φαίνεται η δομή του έργου στηρίζεται σε διαδοχικούς εγκιβωτισμούς που ανοίγουν τους ορίζοντές του σε χρονικά και αφηγηματικά επίπεδα. Αν λάβουμε υπόψη τις αναμνήσεις της Άιρις και τα αποκόμματα εφημερίδων που ανακοινώνουν ή και σχολιάζουν τους θανάτους αλλά και τη δράση μελών της οικογένειάς της από τον μεσοπόλεμο ως και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι πρώτες εντυπώσεις προοιωνίζουν ένα πολυεπίπεδο κείμενο με διαδοχικές αντιστίξεις και παζλιακές δυνατότητες.

Η Άιρις γράφει τις αναμνήσεις της προσπαθώντας να καταλάβει γιατί αυτοκτόνησε η Λόρα. Αφηγείται λοιπόν τη χρεοκοπία του πατέρα τους και τον γάμο της με τον μεγαλοεπιχειρηματία Ρίτσαρντ Γκρίφεν μέχρι την εκδήλωση παράξενης συμπεριφοράς από την έφηβη αδελφή της, που ανάγκασε την οικογένεια να την κλείσει σε ψυχιατρική κλινική. Και μέσα σ’ αυτό το κείμενο που υπομονετικά στα γεράματα γράφει, περιλαμβάνει και το μυθιστόρημα της Λόρα, το οποίο αναφέρεται σε μια ρομαντική αγάπη, μέσα στο οποίο, όπως προείπα, εγκιβωτίζεται το έργο επιστημονικής φαντασίας, όπου ο τυφλός δολοφόνος ερωτεύεται το υποψήφιο θύμα του.

Παρ' όλο που για μεγάλο κομμάτι του μυθιστορήματος της Άτγουντ το ενδιαφέρον διασπάται και άλλοτε πέφτει στον εξωγήινο πλανήτη κι άλλοτε στα αποκόμματα του κοινοποιούν θανάτους αλλά και ιστορικές στιγμές του μεσοπολέμου στον Καναδά και στην Ευρώπη, ο αναγνώστης ανταμείβεται για τη συνεχή περιδιάβαση στην άνυδρη τούνδρα της αργόσυρτης και φαινομενικά ανούσιας αφήγησης, όταν αντιληφθεί πώς όλα αυτά οδηγούν σε ψυχολογικές και κοινωνικές απαντήσεις, με κέντρο πάντα τον θάνατο της Λόρα.

Πιο συγκεκριμένα, οι εγκιβωτισμένες αφηγήσεις δεν έχουν αξία αυτές καθεαυτές, αλλά αντικατοπτρίζουν την ψυχοσύνθεση της Λόρα, που ασφυκτιά σε ένα σπίτι που δεν την καταλαβαίνει και αναζητεί διεξόδους σε ρομαντικές αγάπες και αλλόκοσμες εμπειρίες. Η απαγορευμένη αγάπη του έργου της φωτίζει πλαγίως τη δική της συναισθηματικότητα, ενώ το εν σχεδίω μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας ανάγει σε άλλον κόσμο αυτό που θα ήθελε η ίδια να βιώσει.

Η Λόρα αυτοβιογραφείται με καθρέφτες και ο μεταμοντερνισμός έτσι εγκολπώνεται τον ρομαντισμό και τον ρεαλισμό. Ο αναγνώστης λαγοκοιμάται παρακολουθώντας σκηνές μιας άλλης αισθητικής για να ξυπνήσει και να καταλάβει τι έχασε που δεν κατάλαβε ότι η εστίαση δεν είναι στην υπόθεση των εγκιβωτισμένων αφηγήσεων, αλλά στις αντανακλάσεις τους.

Η Λόρα κατάλαβε πολύ πριν από την αδελφή της τις ύπουλες ενέργειες του Ρίτσαρντ, ο οποίος έφαγε την περιουσία του πατέρα τους, παντρεύτηκε την Άιρις για να την ελέγχει και προσπάθησε να βγάλει τρελή τη νεαρή Λόρα, για να μην βρει μπροστά του πιθανούς διεκδικητές των χρημάτων του. Το γιατί αυτοκτόνησε εξάγεται από όλα αυτά, το γιατί πέθανε εξηγείται από το γιατί δεν έζησε.

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος

Μάργκαρετ Άτγουντ, “Ο τυφλός δολοφόνος”, μετ. Π. Μοσχοπούλου, Εκδόσεις Ψυχογιός,
2011, τιμή 19,90€, σελίδες 672