Διαβάσαμε: «Η Προσήλωση» του Αlberto Moravia
Tο ημερολόγιο που γίνεται μυθιστόρημα αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει γραφή χωρίς φαντασία, δεν υπάρχει ουδέτερη καταγραφή των γεγονότων.
Μου το σύστησαν κι εγώ το ξεκίνησα με μειωμένες προσδοκίες. Δεκαετία του ’60: πόσο έχει αποβάλει τα μεταπολεμικά κόμπλεξ; Καμία σχέση τελικά. Πολύ δυνατό, πολύ άξιο.
>Ο Αλμπέρτο Μοράβια (1907-1990) γεννήθηκε και πέθανε στη Ρώμη, που είναι το σκηνικό των περισσότερων βιβλίων του. Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς της Ιταλίας: ο Μοράβια έγραψε μέσα στο περιβάλλον του μεταπολεμικού ρεαλισμού χωρίς να ταυτιστεί με κανένα λογοτεχνικό κίνημα, δημιουργώντας, μάλλον, ο ίδιος σχολή με το έργο του. Το 1929 εκδόθηκε στο Μιλάνο το πρώτο του μυθιστόρημα, "Οι αδιάφοροι", μια ρεαλιστική περιγραφή της μεσαίας τάξης, που έγινε μπεστ σέλερ και αργότερα μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με πρωταγωνιστή τον Ροντ Στάιγκερ. Με τα επόμενα μυθιστορήματά του επιχείρησε να σχολιάσει την κατάσταση των πραγμάτων στην Ιταλία κατά τη διάρκεια του φασισμού, προκαλώντας το θρησκευτικό και πολιτικό κατεστημένο της εποχής. Η κοινωνική αλλοτρίωση, το σεξ χωρίς αγάπη, η συχνά αξιολύπητη εικόνα του ανδρικού φύλου, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, η συναισθηματική ανικανότητα, τα προβλήματα του σύγχρονου ζευγαριού και η απομόνωση αποτελούν μερικούς από τους θεματικούς άξονες στα μυθιστορήματα "Αγκοστίνο", 1944, "Μια γυναίκα από τη Ρώμη", 1947, "Η ανυπακοή", 1948, "Ο κομφορμιστής", 1951, "Η χωριάτισσα", 1957, "Η πλήξη", 1960. Έγραψε, επίσης, νουβέλες, σενάρια και συλλογές διηγημάτων. Πολλά βιβλία του μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο (όπως τα "Μια γυναίκα από τη Ρώμη", το 1954, από τον Λουίτζι Τζάμπα, "Αγκοστίνο", το 1962, από τον Μάουρο Μπολονίνι, "Η περιφρόνηση", το 1963, από τον Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, "Η πλήξη", το 1963, από τον Νταμιάνο Νταμιάνι, "Οι αδιάφοροι", το 1964, από τον Φραντσέσκο Μαζέλι, "Ο κομφορμιστής", το 1970, από τον Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, κ.ά.), καθώς διακρίνονται από καθαρά "κινηματογραφικές" αρετές: απλό αφηγηματικό στιλ, δυνατή πλοκή, καίριες ψυχολογικές παρατηρήσεις και αυθεντικούς χαρακτήρες.
Ο Francesco Meringi παντρεύτηκε σχετικά νεαρός τη λαϊκή κοπέλα Cora, η οποία μάλιστα είχε μια κόρη, την Gabriella ή Baba, από έναν Γερμανό αξιωματικό. Ο πρωταγωνιστής, που είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας, ταξιδεύει για μήνες, προκειμένου να σπάσει το μίζερο περιβάλλον της οικογένειας, στο οποίο ζει, αφότου κατάλαβε ότι έπαψε να αγαπά τη γυναίκα του. Μετά από μια δεκαετία τέτοιας παγωμένης κατάστασης κι ενώ η Baba είναι πλέον είκοσι, όλα αλλάζουν.
Ο ήρωας αναπληρώνει το κενό της γυναίκας του με πόρνες. Η Cora στρέφεται στο επάγγελμα της προαγωγού και μάλιστα για ένα τρίμηνο επιχείρησε να εκδώσει και την κόρη της. Οι δυο παράλληλοι άσωτοι βίοι συγκλίνουν, όταν η Baba παρακαλεί τον Francesco να της φέρεται σαν πατέρας της κι αυτός την ερωτεύεται. Η ανάγνωση του “Οιδίποδα Τυράννου” υποδεικνύει τις βαθύτερες αιμομικτικές αναφορές που πεταλουδίζουν σε όλο το κείμενο.
Το μυθιστόρημα θα ήταν ένα εύκολο πορνογράφημα, αν και δεν περιέχει περιγραφές και βωμολοχίες, αν ο Moravia δεν έχτιζε πάνω στο δυνάμει αιμομικτικό τρίγωνο μια ολόκληρη ψυχολογική γέφυρα. Πρώτα απ’ όλα η γραφή του είναι τόσο καθαρή, που ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται διαυγέστατα τα γεγονότα αλλά και τις ψυχικές και νοητικές ακροβασίες των χαρακτήρων. Οι διάλογοι π.χ. καθιστούν τόσο ευκρινές πώς σκέφτεται ο καθένας και με μια τριμερή οπτική γωνία ο πεζογράφος αποκαλύπτει, πότε από δω και πότε από κει, την στάση τους σε κάθε περίσταση. Πώς βλέπει π.χ. ο Francesco τη δική του αποστασιοποίηση, την πορνεία, την ανακάλυψη πως η Cora κάνει την τσατσά μέσω τηλεφωνικών ραντεβού, την εκπόρνευση της Baba, τον κρυφό έρωτά του για την προγονή του…
Απ' την άλλη, ο πρωταγωνιστής γράφει ένα ημερολόγιο, στο οποίο θα στηρίξει το μελλοντικό μυθιστόρημά του. Στην αρχή δεσμεύεται να καταγράφει ακριβώς τα γεγονότα, αντικειμενικά και ασχολίαστα. Σιγά σιγά, όχι μόνο σχολιάζει, όχι μόνο μυθιστορηματοποιεί τη γραφή του, αλλά και προσθέτει φανταστικές σκηνές, που κάνουν το ίδιο το ημερολόγια αυτοχρήμα λογοτεχνικό έργο. Παρακολουθούμε τον συγγραφέα να ζει και να γράφει παράλληλα, να ζει τα γεγονότα και να τα σκέφτεται και μαζί να τα σχολιάζει και να τα παραλλάσσει και να τα περνά από το πρίσμα της λογοτεχνικής πένας του.
Τελικά, αυτό το αριστούργημα είναι εξαιρετικό για δύο λόγους, εκτός από τον τρόπο γραφής. Η γραφή περιίπταται γύρω από την ερωτική επιθυμία του Francisco προς την προγονή του, κυλιέται σε μια πλειάδα σαρκικών επαφών και ερωτικών πόθων, εκτονώνεται με φαντασιώσεις και λόγια, αλλά ποτέ δεν φτάνει στο κέντρο που είναι η πραγματική αιμομιξία. Κι απ’ την άλλη, το ημερολόγιο που γίνεται μυθιστόρημα αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει γραφή χωρίς φαντασία, δεν υπάρχει ουδέτερη καταγραφή των γεγονότων, αλλά όλα είναι διαμεσολαβημένα, φανταστικά ή σκόπιμα πλαστά.
Η ημερολογιακή γραφή υπονομεύει την αλήθεια, μετατρέποντας την κατ’ επίφαση αντικειμενικότητα σε παραχάραξη.
Πάπισσα Ιωάννα
>Ο Αλμπέρτο Μοράβια (1907-1990) γεννήθηκε και πέθανε στη Ρώμη, που είναι το σκηνικό των περισσότερων βιβλίων του. Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς της Ιταλίας: ο Μοράβια έγραψε μέσα στο περιβάλλον του μεταπολεμικού ρεαλισμού χωρίς να ταυτιστεί με κανένα λογοτεχνικό κίνημα, δημιουργώντας, μάλλον, ο ίδιος σχολή με το έργο του. Το 1929 εκδόθηκε στο Μιλάνο το πρώτο του μυθιστόρημα, "Οι αδιάφοροι", μια ρεαλιστική περιγραφή της μεσαίας τάξης, που έγινε μπεστ σέλερ και αργότερα μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο με πρωταγωνιστή τον Ροντ Στάιγκερ. Με τα επόμενα μυθιστορήματά του επιχείρησε να σχολιάσει την κατάσταση των πραγμάτων στην Ιταλία κατά τη διάρκεια του φασισμού, προκαλώντας το θρησκευτικό και πολιτικό κατεστημένο της εποχής. Η κοινωνική αλλοτρίωση, το σεξ χωρίς αγάπη, η συχνά αξιολύπητη εικόνα του ανδρικού φύλου, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, η συναισθηματική ανικανότητα, τα προβλήματα του σύγχρονου ζευγαριού και η απομόνωση αποτελούν μερικούς από τους θεματικούς άξονες στα μυθιστορήματα "Αγκοστίνο", 1944, "Μια γυναίκα από τη Ρώμη", 1947, "Η ανυπακοή", 1948, "Ο κομφορμιστής", 1951, "Η χωριάτισσα", 1957, "Η πλήξη", 1960. Έγραψε, επίσης, νουβέλες, σενάρια και συλλογές διηγημάτων. Πολλά βιβλία του μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο (όπως τα "Μια γυναίκα από τη Ρώμη", το 1954, από τον Λουίτζι Τζάμπα, "Αγκοστίνο", το 1962, από τον Μάουρο Μπολονίνι, "Η περιφρόνηση", το 1963, από τον Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, "Η πλήξη", το 1963, από τον Νταμιάνο Νταμιάνι, "Οι αδιάφοροι", το 1964, από τον Φραντσέσκο Μαζέλι, "Ο κομφορμιστής", το 1970, από τον Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, κ.ά.), καθώς διακρίνονται από καθαρά "κινηματογραφικές" αρετές: απλό αφηγηματικό στιλ, δυνατή πλοκή, καίριες ψυχολογικές παρατηρήσεις και αυθεντικούς χαρακτήρες.
Ο Francesco Meringi παντρεύτηκε σχετικά νεαρός τη λαϊκή κοπέλα Cora, η οποία μάλιστα είχε μια κόρη, την Gabriella ή Baba, από έναν Γερμανό αξιωματικό. Ο πρωταγωνιστής, που είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας, ταξιδεύει για μήνες, προκειμένου να σπάσει το μίζερο περιβάλλον της οικογένειας, στο οποίο ζει, αφότου κατάλαβε ότι έπαψε να αγαπά τη γυναίκα του. Μετά από μια δεκαετία τέτοιας παγωμένης κατάστασης κι ενώ η Baba είναι πλέον είκοσι, όλα αλλάζουν.
Ο ήρωας αναπληρώνει το κενό της γυναίκας του με πόρνες. Η Cora στρέφεται στο επάγγελμα της προαγωγού και μάλιστα για ένα τρίμηνο επιχείρησε να εκδώσει και την κόρη της. Οι δυο παράλληλοι άσωτοι βίοι συγκλίνουν, όταν η Baba παρακαλεί τον Francesco να της φέρεται σαν πατέρας της κι αυτός την ερωτεύεται. Η ανάγνωση του “Οιδίποδα Τυράννου” υποδεικνύει τις βαθύτερες αιμομικτικές αναφορές που πεταλουδίζουν σε όλο το κείμενο.
Το μυθιστόρημα θα ήταν ένα εύκολο πορνογράφημα, αν και δεν περιέχει περιγραφές και βωμολοχίες, αν ο Moravia δεν έχτιζε πάνω στο δυνάμει αιμομικτικό τρίγωνο μια ολόκληρη ψυχολογική γέφυρα. Πρώτα απ’ όλα η γραφή του είναι τόσο καθαρή, που ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται διαυγέστατα τα γεγονότα αλλά και τις ψυχικές και νοητικές ακροβασίες των χαρακτήρων. Οι διάλογοι π.χ. καθιστούν τόσο ευκρινές πώς σκέφτεται ο καθένας και με μια τριμερή οπτική γωνία ο πεζογράφος αποκαλύπτει, πότε από δω και πότε από κει, την στάση τους σε κάθε περίσταση. Πώς βλέπει π.χ. ο Francesco τη δική του αποστασιοποίηση, την πορνεία, την ανακάλυψη πως η Cora κάνει την τσατσά μέσω τηλεφωνικών ραντεβού, την εκπόρνευση της Baba, τον κρυφό έρωτά του για την προγονή του…
Απ' την άλλη, ο πρωταγωνιστής γράφει ένα ημερολόγιο, στο οποίο θα στηρίξει το μελλοντικό μυθιστόρημά του. Στην αρχή δεσμεύεται να καταγράφει ακριβώς τα γεγονότα, αντικειμενικά και ασχολίαστα. Σιγά σιγά, όχι μόνο σχολιάζει, όχι μόνο μυθιστορηματοποιεί τη γραφή του, αλλά και προσθέτει φανταστικές σκηνές, που κάνουν το ίδιο το ημερολόγια αυτοχρήμα λογοτεχνικό έργο. Παρακολουθούμε τον συγγραφέα να ζει και να γράφει παράλληλα, να ζει τα γεγονότα και να τα σκέφτεται και μαζί να τα σχολιάζει και να τα παραλλάσσει και να τα περνά από το πρίσμα της λογοτεχνικής πένας του.
Τελικά, αυτό το αριστούργημα είναι εξαιρετικό για δύο λόγους, εκτός από τον τρόπο γραφής. Η γραφή περιίπταται γύρω από την ερωτική επιθυμία του Francisco προς την προγονή του, κυλιέται σε μια πλειάδα σαρκικών επαφών και ερωτικών πόθων, εκτονώνεται με φαντασιώσεις και λόγια, αλλά ποτέ δεν φτάνει στο κέντρο που είναι η πραγματική αιμομιξία. Κι απ’ την άλλη, το ημερολόγιο που γίνεται μυθιστόρημα αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει γραφή χωρίς φαντασία, δεν υπάρχει ουδέτερη καταγραφή των γεγονότων, αλλά όλα είναι διαμεσολαβημένα, φανταστικά ή σκόπιμα πλαστά.
“Αυτός είναι ο λόγος που τα ημερολόγια, οι εφημερίδες, οι αυτοβιογραφίες, όπως και οι κάθε λογής εξομολογήσεις και αναμνήσεις είναι λίγο πολύ ψευδείς ως προς τα γεγονότα και αληθείς από ψυχολογική άποψη”
Η ημερολογιακή γραφή υπονομεύει την αλήθεια, μετατρέποντας την κατ’ επίφαση αντικειμενικότητα σε παραχάραξη.
Πάπισσα Ιωάννα
Alberto Moravia
“Η προσήλωση”
εκδόσεις Κριτική
2021
Σελ. 432
Τιμή: 15,00
“Η προσήλωση”
εκδόσεις Κριτική
2021
Σελ. 432
Τιμή: 15,00
