Τα καλύτερα βιβλία του 2021 μέχρι τώρα

Γράφει ο Σπύρος Σμυρνής

Το 2020 ήταν μια πλούσια χρονιά για τη βιβλιοπαραγωγή, που μας έδωσε κάποιους εξαιρετικούς τίτλους τόσο στην ελληνική όσο και στη μεταφρασμένη λογοτεχνία. Tη σκυτάλη από την προηγούμενη χρονιά φαίνεται πως πήρε το 2021 μιας και το πρώτο τρίμηνο του μας έχει φιλοδωρήσει με μερικά εξαιρετικά βιβλία που έχουμε ήδη τοποθετήσει με καμάρι στις βιβλιοθήκες μας. Ξεδιαλέξαμε τα καλύτερα που έχουμε διαβάσει ως τώρα και σου τα προτείνουμε ανεπιφύλακτα

Στη Γη Είμαστε πρόσκαιρα Υπέροχοι του Ocean Vuong (Εκδόσεις Gutenberg)

Αυτό το συγκλονιστικό βιβλίο έχει βάλει ήδη γερή υποψηφιότητα για ένα από τα βιβλία της χρονιάς, ανάγοντας ήδη τον Ocean Vuong σε ένα συγγραφικό φαινόμενο που καιρό είχε να μας απασχολήσει. Αρχικά ο υπέροχος τίτλος προδιαθέτει τον αναγνώστη για αυτό που πρόκειται να ακολουθήσει και περιγράφεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.

Το Στη γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι είναι το γράμμα ενός γιου προς την αναλφάβητη μητέρα του. Ο Λιτλ Ντογκ, Αμερικανός βιετναμέζικης καταγωγής, φέρνει στο φως την ιστορία της οικογένειάς του απ' τον πόλεμο του Βιετνάμ ως την εγκατάστασή της στην Αμερική, εστιάζοντας στη δραματική ζωή της στοργικής αλλά συχνά βίαιης μητέρας του και της ταλαιπωρημένης γιαγιάς του. Παράλληλα, ψηλαφώντας τα τραύματα του παρελθόντος αποκαλύπτει σκέψεις και πλευρές της ζωής του που η μητέρα του αγνοούσε: αγωνίες, φόβους, έναν δυνατό έρωτα. Μια ωμή αλλά βαθιά λυρική και ειλικρινής εξομολόγηση που φτάνει στη θαρραλέα αποκάλυψη συγκλονιστικών προσωπικών στιγμών.

Η μητέρα του Vuong αποφάσισε να δώσει το κατάλληλο όνομα όταν μετακόμισαν στην Αμερική μιας και γεννά έναν ωκεανό συναισθημάτων στον αναγνώστη με την γραφή του. Ο τρόπος που γράφει ξεκάθαρα ποιητικός μιας κι απιθώνει τις λέξεις στο χαρτί σεβόμενος πλήρως τον σπαραγμό τους. Κουβαλά την καταστροφή και την απώλεια της χώρας του στο πετσί του όσο παλεύει με την περιθωριοποίηση, τα πειράγματα στο σχολείο και την αναζήτηση της σεξουαλικότητας του. Ένα ευλογημένο πνεύμα που ανατέμνει τη λογοτεχνία όπως την γνωρίζουμε μέχρι σήμερα κι επανασυνθέτει κάτι σπουδαίο. Μια ανατριχιαστική κραυγή στην ελευθερία και την ομορφιά που κρύβουμε μέσα μας και κανείς δεν πρέπει να κωφεύει εμπρός της.

Pop. 1280 του Jim Thompson (εκδόσεις Οξύ)

Λίγες ώρες μας πήρε να τελειώσουμε το magnum opus του σπουδαίου Jim Thompson που δικαίως συγκαταλέγεται στη σημαντικότερες νουάρ πένες της αστυνομικής λογοτεχνίας. Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου μπορείς να διαβάσεις τα εξής: «Ο σερίφης Νικ Κόρεϊ είναι άθλιος στη δουλειά του και το ξέρει. Δεν έχει καμία διάθεση να επιβάλει την τάξη, να λύσει τα προβλήματα και να συλλάβει παραβάτες και εγκληματίες, αφού γνωρίζει καλά πως κανείς στη μικρή κομητεία Ποτς δεν καίγεται να τηρήσει τον νόμο. Κι όμως, πολύ σύντομα ο Νικ θα έρθει αντιμέτωπος με μια μάλλον δυσάρεστη κατάσταση: δύο μαστροποί απειλούν να χαλάσουν την ήδη κατεστραμμένη φήμη του, η φιλενάδα του η Ροζ κακοποιείται από τον άντρα της και, το χειρότερο απ’ όλα, η γυναίκα του δεν λέει να τον αφήσει σε ησυχία. Με τις εκλογές για την ανάδειξη σερίφη να πλησιάζουν, ο Νικ καλά θα κάνει να λύσει τα προβλήματά του αν θέλει να διατηρήσει το αξίωμά του. Γιατί, όπως και να το κάνεις, είναι μια δουλειά με πλεονεκτήματα για κάποιον που ξέρει να τα εκμεταλλευτεί…»

Η ανάγνωση του βιβλίου είναι το αντίστοιχο της κινηματογραφικής θέασης μια σπινταριστής ταινίας του Quentin Tarantino με κατάμαυρο χιούμορ, στυλιζαρισμένη βία, ιδιοφυείς διαλόγους, ερωτεύσιμους περιθωριακούς ήρωες κι ένα τίμιο revenge story να διατρέχει τις σελίδες του. Ο συγγραφέας δεν δίνει μια για την πολιτική ορθότητα και πολύ καλά κάνει, φτιάχνοντας ένα γουέστερν από εκείνα που λατρεύεις να ανακαλείς σε κάθε βιβλιόφιλη ή κινηματογραφική κουβέντα. Κρατά αμείωτο το αφηγηματικό τέμπο μέσα από τα σπαρταριστά διαλογικά μέρη και τη badass ατμόσφαιρα.

Αν ψάχνεις μια φράση που χαρακτηρίζει το Pop. 1280 στο έπακρο είναι: Pulp… γιατί έτσι μας αρέσει. Κατά τα άλλα περιμένουμε εναγωνίως τις φήμες να επιβεβαιωθούν κι ο Γιώργος Λάνθιμος να το γυρίσει ταινία.

Η Δεύτερη Μάχαιρα του Πέτερ Χάντκε (εκδ, βιβλιοπωλείον της Εστίας)

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου γράφονται λίγο πολύ τα παρακάτω:

Ο έφηβος τη ρώτησε, αυτήν που δεν είχε κλείσει ακόμα τα σαράντα και παρέμενε η ωραία του χωριού και εν ανάγκη και της πόλης, γιατί δεν είχε προβάλει με κάποιον τρόπο, όχι, με τον δικό της τρόπο, αντίσταση στο Ράιχ των εγκληματιών. Αυτό διατυπώθηκε σαν ερώτηση, ήταν όμως ψόγος, σκληρός, άγριος, επειδή αφενός ήμουν θρασύς, κυρίως όμως επειδή δεν μπορούσα να καταλάβω κι επειδή ένιωθα έναν θυμό που δεν έχει κοπάσει μέχρι σήμερα. Θα μπορούσα να αποπάρω και κάποιον άλλο από την οικογένεια ή και εκτός οικογένειας. Μόνο που δεν ήξερα ποιόν, κι όλα τα ξεσπάσματά μου είχαν σαν μοναδικό θύμα, τότε τουλάχιστον, την αθώα μητέρα μου. Δεν απαντούσε, σταύρωνε μόνο βουβά τα χέρια. Και μετά έβαζε τα κλάματα, χωρίς να βγάζει κουβέντα, σιγόκλαιγε, έκλαιγε με λυγμούς μπροστά στον επίδοξο δικαστή της. Και οι λυγμοί της δεν θα σταματήσουν ποτέ.

Το 2019 όλος ο κόσμος έμαθε το όνομα του Πέτερ Χάντκε, όταν του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας, επιβραβεύοντας τις σπουδαίες συγγραφικές αρετές ενός εκ των σημαντικότερων γραφιάδων των τελευταίων χρόνων. Στη Δεύτερη Μάχαιρα ο Χάντκε σκιαγραφεί το πορτρέτο ενός ήρωα που ζητά εκδίκηση εις το όνομα της μητρός. Μια δημοσιογράφος υποστήριξε ψευδώς ότι η «Αγία Μητέρα» του πρωταγωνιστή του βιβλίου ζητωκραύγαζε υπέρ του Χίτλερ όταν η πατρίδα της, Αυστρία προσαρτήθηκε στο Τρίτο Ράιχ.

Ο Χάντκε μας βυθίζει σε έναν κόσμο που τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται, κλείνοντας συνέχεια το μάτι στον αναγνώστη και παρουσιάζει την εσωτερική πάλη που βιώνει ο ήρωας ανάμεσα στις επιταγές της πολιτικής ορθότητας και το ζωώδες ένστικτο της εκδίκησης. Ισορροπεί σε ένα κόσμο που τα όρια της πολιτικής και της δικαιοσύνης δεν είναι ευδιάκριτα πλέον κι ορίζονται από ανθρώπους που έχουν την τύχη και την ατυχία να στέκονται σε ένα βήμα, από το οποίο απευθύνονται σε ένα ευκολόπιστο και φανατικό ακροατήριο.

Ο χορευτής του νερού του Ta-nehisi Coates (εκδόσεις Ίκαρος)

«Ο Χάιραμ Γουόκερ γεννιέται στη σκλαβιά σε μια φυτεία της Βιρτζίνια. Είναι προικισμένος με μια ανεξήγητη δύναμη που θα ανακαλύψει –σχεδόν άντρας– όταν θα διακινδυνεύσει να χάσει τα πάντα σε μια προσπάθεια να δραπετεύσει. Μια δύσκολη απόφαση θα τον απομακρύνει από την προσωρινή του οικογένεια –τη θετή του μητέρα Θίνα, μια λιγομίλητη γυναίκα με πολλά μυστικά, και την αγαπημένη του Σοφία– και θα τον οδηγήσει στην καρδιά του υπόγειου πολέμου κατά της δουλείας.

Εκεί, ένα εκτενές δίκτυο μυστικών πρακτόρων εργάζονται για την απελευθέρωση των μαύρων σκλάβων. Ο Χάιραμ εντάσσεται στον πόλεμο του Υπόγειου Δικτύου, αλλά λαχταρά να επιστρέψει στη δική του, ακόμη σκλαβωμένη, οικογένεια. Για να το καταφέρει, θα χρειαστεί πρώτα να τιθασεύσει τη μυστηριώδη του δύναμη».

Αυτά γράφονται εν είδει περίληψης στο οπισθόφυλλο του βιβλίου του Ta-nehisi Coates που σίγουρα στο τέλος της χρονιάς θα βρεθεί πολύ ψηλά στη λίστα με τα καλύτερα. Πρόκειται για σκληρή ιστορία αντοχής κι ένα μυθιστορηματικό επίτευγμα από έναν συγγραφέα που σύντομα θα μνημονεύεται στους σημαντικότερους της γενιάς του. Ξεχωρίζει για τον τρόπο με τον οποίο μετατρέπει σε λέξεις τα βιώματα αλλά και τα φαντάσματα όσων βρέθηκαν σκλαβωμένοι, παλεύοντας με τους δυνάστες και τη λαχτάρα ενός καλύτερου και λεύτερου αύριο.

Ακροβατώντας με το ένα πόδι στην κατασκοπική λογοτεχνία και με το άλλο στην Αφροαμερικάνικη μυθιστοριογραφία ο Χορευτής του Νερού, είναι μια από τις εκδοτικές εκπλήξεις της χρονιάς με λόγο κοφτό, πνευματώδη, εμπνευσμένο και βαθιά λυτρωτικό.

Ο Δον Υπαστυνόμος του Δημήτρη Καρακίτσου (Εκδόσεις Αντίποδες)

Στο φευγιό του 2020 εμφανίστηκε στις προθήκες των βιβλιοπωλείων (στις ελάχιστες μέρες που έμειναν ανοιχτά) το καλύτερο ίσως σουρεαλιστικό αστυνομικό μυθιστόρημα που δεν έχεις διαβάσει, συστήνοντας σου τον Αστόλφο.

«Ο Αστόλφος ξαποσταίνει κάτω από το ψιλόβροχο σε έναν πεσμένο κορμό, περιστρέφεται στις σχολικές του αναμνήσεις με κατάνυξη. Θυμάται τα ξύλα της σόμπας να τριζοβολούν. Ο δάσκαλος έβαζε φλούδες από λεμόνι στο καπάκι της. Έπειτα, και με τον αγέρα να σφυρίζει απ’ τα παράθυρα, μαθητής και δάσκαλος διάβαζαν λογοτεχνία – ο δάσκαλος καπνίζοντας, ο μαθητής απορροφώντας. Δυστυχώς τα πρωινά εκείνα τους τα χάλασε ο αναπάντεχος διορισμός του δασκάλου σε ένα βάρβαρο της Σαραγόσας χωριό. Απαρηγόρητος τότε ο Αστόλφος, νιώθοντας ότι προδόθηκε, και μάλιστα από τον μοναδικό και καλύτερό του φίλο, έσκισε τους κλασικούς, δίπλωσε σαΐτες τα ποιήματα της Σαπφούς και, απαγορεύοντας διαπαντός στον εαυτό του την καλή λογοτεχνία, στράφηκε εκδικητικά στα αστυνομικά μυθιστορήματα».

Θα θέλαμε πολύ να ξέραμε πώς εμπνεύστηκε ο Δημήτρης Καρακίτσος το λατρεμένο του μυθιστόρημα, μιας και ο Δον Υπαστυνόμος είναι ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα βιβλία της ελληνικής σοδειάς των τελευταίων 20 χρόνων. Όσα γέννησε το κεφάλι του συγγραφέα, μοιάζουν βγαλμένα από μια παλιά ταινία του Φελίνι για την τέχνη, την οποία θέλησαν να διασκευάσουν οι αδερφοί Κοέν, δίνοντας τη μπαγκέτα του μαέστρου στον Γουές Άντερσον.

Δεν θέλουμε να κάνουμε κανένα σπόιλερ για την πλοκή, ώστε να νιώσεις κι εσύ από πρώτο χέρι την καινοφανή αναγνωστική πανδαισία που θα βρεις στις σελίδες του.