Άννα Καφετσή: "Δίνω μάχη και θέλω να την κερδίσω"

του Γιάννη Ασδραχά

Νιώσαμε ότι η φωνή της διευθύντριας του «Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης» (ΕΜΣΤ) Άννας Καφέτση λύγισε από συγκίνηση χθες τουλάχιστον δύο φορές. Όταν μιλούσε για τη συμπεριφορά απέναντι της από το διοικητικό συμβούλιο του οργανισμού που προεδρεύει την οποία χαρακτήρισε χωρίς περιστολές "βάρβαρη", και όταν μίλησε για τον στόχο της, που δεν είναι άλλος από το να λειτουργήσει – επιτέλους- το ΕΜΣΤ στη νέα του στέγη, το πρώην εργοστάσιο ΦΙΞ στη λεωφόρο Συγγρού.

Την περιτριγύριζε ένα κοινό που είχε καταλάβει όλες τις θέσεις, καθόταν οκλαδόν στο πάτωμα και όρθιο περιμετρικά της αίθουσας. Ήταν η έμψυχη απάντηση στο κάλεσμα της Άννας Καφέτση που δεν απευθυνόταν μόνο στους εκπροσώπους των ΜΜΕ αλλά και στους φίλους από τους χώρους των καλλιτεχνών, των τεχνοκριτικών, των επιμελητών. Σε μία συνέντευξη- απολογία με την αρχαιοελληνική σημασία της διαλεκτικής και με ζητούμενο την προάσπιση της προσωπικής της αλήθειας.

Xωρίς να γνωρίζει κανείς τον ντόρο από την επιστολή που κοινοποιήθηκε πριν από πέντε μέρες με την υπογραφή του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, η οποία ψέγει την Άννα Καφέτση, σε ζητήματα διοίκησης κωλυσιεργίας και συμπεριφοράς, αμέσως θα θεωρήσει ότι τα εγκαίνια του μουσείου, που η ημερομηνία τους έχει μετατεθεί αρκετές φορές, είναι ένας καίριος λόγος σε μία απολογητική πρόσκληση. Και για αυτή τη περίπτωση έδωσε απαντήσεις η Αννα Καφέτση, όπως και ένα προς ένα αντίκρουσε τα επιχειρήματα της επιστολής του Δ.Σ.

Για να θυμίσουμε, στην επιστολή του Διοικητικού Συμβουλίου αναφέρεται πως η διευθύντρια του ΕΜΣΤ «δεν δίστασε, να αλλοιώσει αποφάσεις του και απέκρυψε έγγραφα από αυτό. Ενεργώντας αυθαίρετα και αυταρχικά έχει έρθει σε ανοιχτή ρήξη με τα προηγούμενα και το παρόν διοικητικό συμβούλιο». Ακόμα, στο θέμα της «ανάθεσης των μελετών η διευθύντρια χωρίς να έχει προβεί στην αναγκαία προεργασία εισηγείται στο διοικητικό συμβούλιο την ανάθεσή τους». Τέλος, ότι ένα μεγάλο μέρος των έργων τέχνης είναι καταγεγραμμένο στο Γενικό Βιβλίο Εισαγωγής Έργων του ΕΜΣΤ με μολύβι, «με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται», ενώ «έχουν απορριφθεί δωρεές φιλοτέχνων προς το Μουσείο για άγνωστους λόγους, χωρίς μάλιστα να έχει ενημερωθεί γι’ αυτό κανένας ούτε καν το διοικητικό συμβούλιο». Ακόμα, ότι κατ’ επανάληψη η διευθύντρια του Μουσείου έχει υποστηρίξει ότι «το Μουσείο είναι εκείνη» αρνούμενη να εφαρμόσει τις αποφάσεις του διοικητικού οργάνου του ΕΜΣΤ που είναι το Διοικητικό Συμβούλιο.

Από τις παραπάνω κατηγορίες ίσως σε μία θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι συμφώνησε η Άννα Καφέτση, στο ότι «Το μουσείο είμαι εγώ», όχι όμως σε μία προσωπική αντίληψη διοίκησης, αλλά σε ότι αφορά τις ενδεδειγμένες από το πρωτόκολλο αρμοδιότητες του διευθυντή του φορέα.

«Όταν λειτουργούν οι θεσμοί δεν υπάρχει πρόβλημα συνεργασίας. Όταν δεν λειτουργούν οι θεσμοί αρχίζουν τα προβλήματα. Και φοβάμαι ότι στην χώρα μας εκεί εντοπίζεται το πρόβλημα», είπε η Άννα Καφέτση παραλληλίζοντας την σύγκρουση ανάμεσα στο ΔΣ και την ίδια με τη θεσμική της ιδιότητα, με τα κακώς κείμενα της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας.

Τα ερωτήματα που έθεσε η διευθύντρια του ΕΜΣΤ ξεκινώντας τη συνέντευξη τύπου ήταν: Πότε θα ανοίξει το μουσείο και γιατί δεν ανοίγει το μουσείο; Ποιος δεν θέλει να ανοίξει το μουσείο και γιατί δεν θέλει να ανοίξει το μουσείο; Στο πρώτο ερώτημα απάντησε η ίδια τονίζοντας πως έχουμε ένα έτοιμο κτήριο από τον περασμένο Μάρτιο, έχουμε τρία εκατομμύρια ευρώ επιχορήγηση από το ίδρυμα Στάυρος Νιάρχος και τις μελέτες.

Για να ξεκινήσει άμεσα η λειτουργία του λείπουν υποδομές όπως είπε «ο κινητός εξοπλισμός και οι κατασκευές που θα απλωθούν στους τρείς ορόφους των μονίμων συλλογών και των δύο περιοδικών εκθέσεων στο υπόγειο και το ισόγειο», παρότι τα χρήματα για αυτές τις εργασίες είναι εξασφαλισμένα. Ένα εικοσαήμερο θα χρειαζόταν αν δεν υπήρχαν εμπόδια για την ολοκλήρωση του μουσείου. Οπότε, όπως πρόσθεσε η διευθύντρια, «Τι μας λείπει λοιπόν; Η επικύρωση των μελετών».

Οι μουσειολογικές και οι μουσιογραφικές μελέτες ξεκίνησαν από το γραφείο του Βαγγέλη Στυλιανίδη. Έγιναν δύο ειδών. Η πρώτη αφορά το κομμάτι της επικαιροποιήσης της μελέτης επειδή έχουν περάσει 10 χρόνια από την πρώτη τότε που ξεκίνησε, το 2004. Και η δεύτερη η μουσειογραφική. «Αυτή η μελέτη πέρασε από σαράντα κύματα», είπε η Αννα Καφέτση, επειδή δεν εγκρίθηκε ενώ πήγε στο συμβούλιο.

«Πήραμε χορηγία 50.000 ευρώ της google για να πληρωθούν οι μελέτες. Αν και το συμβούλιο μουσείων τις ενέκρινε από το ΔΣ δεν εγκρίθηκαν. Ο νυν υπουργός έδωσε 18.0000 να ολοκληρωθούν οι μελέτες στις αρχές Αυγούστου. Στα τέλη Αυγούστου γίνονται τα συμβούλια και συνεδριάζει το νέο συμβούλιο χωρίς να πάρει αποφάσεις. Έχουμε ολοκληρώσει τις μελέτες που μας επιτρέπουν να έχουμε τον εξοπλισμό που χρειάζεται και να στήσουμε τα έργα στο μουσείο. Και έχουμε και τα χρήματα για να το κάνουμε. Γιατί δεν ανοίγει το μουσείο;

Οσο για τις δωρεές είπε ότι εκ των πραγμάτων έπρεπε να γίνουν κάποιες αυτονόητες προσθαφαιρέσεις έργων. «Για αυτό δεν χρειαζόταν συζήτηση, είναι αναφαίρετο δικαίωμα όποιου έχει στήσει την έκθεση του να μπουν τα έργα, δεν μπορεί να τεθεί στην κρίση του συμβουλίου. Είναι σαν να ζητάει κάποιος που σκηνοθετεί μία παράσταση την έγκριση του συμβουλίου.

»Εξασφαλίσαμε τρία εκατομμύρια ευρώ από το ίδρυμα Νιάρχος. Τη στιγμή που δεν είχε το κράτος να δώσει. Χάσαμε έξι μήνες για να συσταθεί η μη κερδοσκοπική εταιρεία που προβλέπει η δωρεά. Μόλις την περασμένη εβδομάδα ορίστηκαν κύρια πρόσωπα. Και θα είχαμε με την εταιρεία απορροφήσει τα χρήματα και θα είχαμε ήδη φροντίσει για τον εξοπλισμό και τις κατασκευές. Το μουσείο θα μπορούσε να ανοίξει μέχρι τέλος 2014.Το γιατί δεν άνοιξε το μουσείο σας αφήνω να το αναρωτηθείτε».

Η ουσία του πράγματος είναι πως στον ιδρυτικό νόμο του μουσείου του 1997 ορίζονται αρμοδιότητες όπως το Δ.Σ. να αποτελείται από προσωπικότητες γραμμάτων τεχνών και των επιστημών. «Αφήνω στις κρίση σας ποια ήταν τα πρόσωπα που άνηκαν σε αυτές τις κατηγορίες παρόλο που πέρασαν από το μουσείο άνθρωποι σημαντικοί οι οποίοι προσέφεραν και είχαμε αρμονική συνεργασία». Όμως ο νόμος άλλαξε με μία τροπολογία το 2008 «καταστροφική για το ΕΜΣΤ και το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης όπου προσπάθησε συγκεκριμένο πρόσωπο το οποίο επαίρεται ότι την πήγε χέρι με χέρι στον τότε υπουργό πολιτισμού. Αλλοίωσε το πνεύμα του νόμου χωρίς να αφήνει το ΔΣ να ορίζει και τον διευθυντή αλλά ο αρμόδιο Υπουργός Πολιτισμού.

Με την τροπολογία έφτασε από το παρόν συμβούλιο να αμφισβητείται ο εισηγητικός ρόλος του διευθυντή. Έφτασαν στο σημείο να συνεδριάζει το ΔΣ και να παίρνει αποφάσεις χωρίς την διευθύντρια και αυτό στο όνομα της νομιμότητας. Έχουν γίνει από το ΔΣ πολλά και άσχημα και λυπάμαι πολύ για αυτό που συμβαίνει. Έχω υποστεί πάρα πολλά, την μεγαλύτερη βαρβαρότητα της ζωής μου. Και αν αντέχω, είναι γιατί πιστεύω σε αυτόν τον στόχο. Θέλω αυτό το μουσείο να ανοίξει».

Αντιστάθηκε στο βασικό σχέδιο που συζητιόταν να ανοίξει το μουσείο «λίγο», δηλαδή κάποιες αίθουσες. «Ποτέ δεν συζητήθηκε από το ΔΣ να ανοίξει το μουσείο κανονικά. Βρέθηκα απέναντι σε αυτή την επιλογή. Δεν πέρασε αυτό που μου ζητάνε, δηλαδή να μετακομίσει το προσωπικό χωρίς εξοπλισμό. Τους είπα να πάω σε ένα κτήριο να θαφτούμε; Έχουμε ένα έτοιμο κτήριο, είναι δυνατόν να συναινέσω σε κάτι τέτοιο όταν δεν είχαμε ούτε για φύλαξη ανθρώπους που θα το λειτουργήσουν; 20 χιλιάδες τετραγωνικά;

»Τρία βασικά χρειάζονται για να λειτουργήσει επιτέλους το μουσείο: Η ανάθεση των μελετών έτσι ώστε να ορίσουμε την μουσειογραφική μελέτη ώστε να πάει στο συμβούλιο των μουσείων και να εκτελεστεί. Η σύσταση της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρεία που δεν γινόταν όλους αυτούς του μήνες ενώ σήμερα που μιλάμε πρέπει να έχει γίνει. Οριστική ημερομηνία παραλαβής θα είναι ο Φεβρουάριος του 2016. Η ανακοίνωση του ΔΣ στον τύπο αφορά την περίφημη ιστορία των εγγραφών με μολύβι. Σε μία από τις τελευταίες συνεδριάσεις του ΔΣ μέσα Σεπτεμβρίου, υπογραμμίζεται ότι δεν αναθέτουμε το δεύτερο στάδιο μουσειογραφικής μελέτης επειδή εγγραφές στο βιβλίο εισαγωγής είναι με μολύβι.

» Ήθελα για ένα δικό μου συμβολισμό να υπάρχει ένα χοντρό βιβλίο, όπως αυτό της εθνικής πινακοθήκης που έγραφα τα έργα και με το χέρι. Εκεί μπήκε το πρώτο έργο το 2000 της Μπίας Ντάβου. Μαζί με το βιβλίο εισαγωγής και την ηλεκτρονική καταγραφή παράλληλα.

Όσο για ποιον λόγο επιλέγει τη χρήση του μολυβιού είπε επειδή «δεν ξέρω διαστάσεις χρονολογία σίγουρη κλπ», οπότε προφανώς χρειάζονται διορθώσεις. Αλλά ένα νέο είναι ότι ο χώρος που στεγάζει προσωρινά το ΕΜΣΤ στο ωδείο πρέπει να παραδοθεί τον Αύγουστο του 2015 «Το μουσείο δεν αποχωρεί αν δεν εγκατασταθεί», διευκρίνισε η Άννα Καφέτση και πρόσθεσε:

«Για το κατάστημα, το καφέ και το εστιατόριο που θα υπάρχει στο κτήριο δεν έγινε τίποτα. Δεν ασχολούμαστε με τα πραγματικά προβλήματα. Όλα αυτά θέλουμε ανθρώπους να έχουν τη βούληση να ακούσουν και να μπορούν να προχωρήσουν. Όχι να περιθωριοποιούν να μην μετέχουν και να μπορούν να αποφασίζουν να μην μετέχει ο διευθυντής σε αυτή τη κρίσιμη φάση. Είναι δυνατόν;

»Ποτέ μου δεν έκανα υπέρβαση των διευθυντικών μου καθηκόντων. Μετά το άνοιγμα του μουσείου πρέπει να υπάρξει ένας εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου αν θέλουμε να μιλάμε για διεθνές μουσείο σύγχρονης τέχνης. Είμαι εδώ και κάνω τη δουλεία μου ας αναλάβουν άλλοι τις ευθύνες τους. Δίνω μάχη και θέλω να την κερδίσω».