Έξι σημερινοί φιλόσοφοι και οι θεωρίες τους

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Φιλοσοφία, κοινωνιολογία, φυσική, οικονομία, πολιτική θεωρία. Οι επιστήμες που αφορούν αυτό που μέσα σε πολύ γενικές γραμμές θα χαρακτηρίζαμε «σύγχρονη διανόηση» δεν σταματούν να εξελίσσονται μέσα από τα λόγια και τα – χειρόγραφα- έργα σημαντικών προσωπικοτήτων του 21ου αιώνα.

Φιλόσοφοι του σήμερα και επιστήμονες διατυπώνουν τις δικές τους αντιλήψεις για την κοινωνία, τον κόσμο, το μέλλον και ένα σωρό ακόμα θεματικές ενότητες που αφορούν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, την σημερινή κοινωνία.

Έξι από αυτούς τους επιστήμονες συγκεντρώσαμε παρακάτω, μαζί με μια όσο το δυνατόν πιο περιεκτική και σύντομη περίληψη των θέσεών τους.

Νόαμ Τσόμσκι
Αμερικάνος γλωσσολόγος και φιλόσοφος, ο Τσόμκσι έχει πλούσιο ιστορικό πολιτικού ακτιβισμού από τη δεκαετία του ’60 και μετά με βιβλία τα οποία κατακρίνουν την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, ενώ η συμβολή του στη σύγχρονη γλωσσολογία αφορά την ανάπτυξη της θεωρίας της «γενετικής γραμματικής». Σύμφωνα με αυτήν, όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται με μια έμφυτη, παγκόσμια γλωσσική ευχέρεια, με μια «παγκόσμια γραμματική», η οποία καθιστά το κάθε παιδί ικανό να μαθαίνει τη μητρική του γλώσσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, παρά την αποσπασματικότητα των δεδομένων με τα οποία «βομβαρδίζεται».



Γιούργκεν Χάμπερμας

Φιλόσοφος και κοινωνιολόγος, ο Χάμπερμας έγινε ευρέως γνωστός για την εργασία του πάνω στην έννοια της δημόσιας σφαίρας. Στο βιβλίο του «Ο Δομικός μετασχηματισμός της δημόσιας σφαίρας» αναπτύσσεται η θεμελιώδης αυτή έννοια, ως ένας χώρος κριτικής συζήτησης στην Ευρώπη του 18ου αιώνα, ο οποίος είναι ανοικτός σε όλους. Στον χώρο αυτό, οι πολίτες συγκροτούν ένα κοινό του οποίου η δημόσια λογική ενεργεί ως έλεγχος για την κρατική εξουσία. Κατά τον Χάμπερμας, η μεγέθυνση των εμπορικών μέσων ενημέρωσης υπήρξε ένας από τους κυριότερους παράγοντες για την παρακμή στην πράξη της «σφαίρας» αυτής.

Χανς Χέρμαν Χοπ
Μαθητής του Χάμπερμας, ο Χοπ είναι ένας πολιτικός φιλόσοφος, κοινωνικολόγος και οικονομολόγος. Οι ριζοσπαστικές του απόψεις συνοψίζονται στο δημοφιλές βιβλίο του «Δημοκρατία: Ο Θεός που απέτυχε». Σύμφωνα με τον Χοπ, η ισότητα ενώπιον του νόμου και η πραγματική ελευθερία στη δημοκρατία αποτελούν πλάνη, ενώ σε αυτήν (τη δημοκρατία) δεν υπάρχουν προσωπικά προνόμια, αλλά λειτουργικά προνόμια και προνομιούχες λειτουργίες. Θεωρεί ότι το κράτος δεν προστατεύει τους πολίτες, αλλά δρα επιθετικά και χρησιμοποιεί τη δημευμένη περιουσία τους για τη δική του άμυνα. Στη θέση της δημοκρατίας, ο Χοπ αντιπροτείνει μια «κοινωνία ιδιωτικού δικαίου» στην οποία το κάθε φυσικό άτομο και νομικό πρόσωπο, υπόκεινται στο ίδιο σύνολο νόμων. Σε αυτήν την κοινωνία δεν υπάρχει δημόσιο δίκαιο, αλλά μόνο ιδιωτικό που εφαρμόζεται στον καθένα και σε όλους εξίσου.



Στήβεν Χώκινγκ
Θεωρητικός φυσικός, κοσμολόγος και συγγραφέας ο Χώκινγκ θεωρείται πως άλλαξε σημαντικά το επιστημονικό τοπίο της φυσικής και της κοσμολογίας. Υπήρξε ο πρώτος ο οποίος εξέθεσε τη κοσμολογία του συνδυάζοντας την γενική θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν και την κβαντική μηχανική και είναι φανατικός υποστηρικτής της ερμηνείας των πολλών κόσμων. Διατύπωσε επίσης πρώτος τη θεωρία ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία (γνωστή ως «ακτινοβολία Χώκινγκ»), ενώ προβλέπει ότι οι διαστημικές πτήσεις και οι αποικισμός στο διάστημα είναι αναγκαία για το μέλλον της ανθρωπότητας. Τέλος, θεωρεί ότι το σύμπαν διέπεται από τους νόμους της επιστήμης, οι οποίοι μπορεί να έχουν αποφασιστεί από το Θεό, αλλά ο ίδιος ο Θεός δεν επεμβαίνει για να τους «σπάσει», ενώ απορρίπτει τη μετά θάνατον ζωή ως «παραμύθι για ανθρώπους που φοβούνται το σκοτάδι».


Αλέν Μπαντιού

Ένας από τους πλέον πολυδιαβασμένους σύγχρονους φιλόσοφους, ο Μπαντιού είναι θιασώτης της μαοϊκής επανάστασης και υπέρμαχος του κομμουνιστικού ιδεώδους. Η πρόταση του για πολιτική αλλαγή στηρίζεται στο ότι θα πρέπει να υπάρξουν όχι μόνο νέα ιστορικά κινήματα αλλά ένα νέο παγκόσμιο καθολικό όραμα πιο κοντά στις αρχικές ιδέες του μαρξισμού του 19ου αιώνα και όχι του 20ου. Απορρίπτει τις πολιτικές των ταυτοτήτων, τα κινήματα κατά της παγκοσμιοποίησης και θεωρεί ότι η πολιτική πρέπει να κατασκευάσει νέες μορφές πειθαρχίας που θα αντικαταστήσουν την πειθαρχία των πολιτικών κομμάτων . Αναφορικά για το τι θα συμβεί στο μέλλον, ο ίδιος υποστηρίζει ότι θα γεννηθεί μια πολιτική οργάνωση η οποία θα εκπροσωπεί την κομμουνιστική ιδέα για να ανταποκριθεί στην ιστορική πρόκληση.

Αλβιν Τόφλερ
Ο Νεοϋρκέζος συγγραφέας συγκαταλέγεται ανάμεσα στους κορυφαίους φουτουριστές της σύγχρονης εποχής, έχοντας διατυπώσει μια σειρά σημαντικών παρατηρήσεων πάνω στην τεχνολογία και την «υπερφόρτωση πληροφοριών» που αυτή προκαλεί, καθώς επίσης και στην αντίδραση του ατόμου στις κοινωνικές αλλαγές. Σύμφωνα με τον Τόφλερ, η κοινωνία χρειάζεται ανθρώπους που θα φροντίζουν τους ηλικιωμένους και θα ξέρουν πώς να είναι συμπονετικοί και ειλικρινείς, ενώ θεωρεί ότι ο «αγράμματος του αύριο» δεν θα είναι εκείνος που δεν θα μπορεί να διαβάσει, αλλά εκείνος που δεν έχει μάθει πώς να μάθει. Το σύνολο των θεωριών του για τις κοινωνίες συνοψίζεται στην τριλογία –μπεστ σέλερ που περιλαμβάνει το «Future Shock», το «The Third Wave» και το «Powershift».