Γιατί περνάμε κάτω από τον Επιτάφιο;

Αν έχεις βρεθεί ποτέ σε ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής, σίγουρα έχεις δει το πλήθος να σχηματίζει μια γραμμή και να περνάει κάτω από τον Επιτάφιο. Είναι ένα έθιμο βαθιά ριζωμένο στην ελληνική παράδοση, που κρύβει μέσα του πλούσια ιστορία, θρησκευτικό συμβολισμό και λαογραφική σημασία. Αλλά γιατί το κάνουμε; Και τι σημαίνει πραγματικά αυτή η κίνηση;

Η ιστορία του Επιταφίου

Ο Επιτάφιος είναι το στολισμένο κουβούκλιο που φέρει το ιερό ύφασμα με την απεικόνιση του Χριστού νεκρού, γνωστό ως "Επιτάφιο Σώμα" ή "Επιτάφιος Θρήνος". Η παράδοση του Επιταφίου έχει ρίζες από τα βυζαντινά χρόνια, αν και κάποιες πτυχές της τελετουργίας φαίνεται να αντλούν στοιχεία ακόμα και από αρχαίες ελληνικές επιτάφιες τιμές προς τους νεκρούς. Ο Επιτάφιος στολίζεται με άνθη και μυρωδικά, ενώ η περιφορά του στους δρόμους της κάθε πόλης ή χωριού συμβολίζει την πορεία του Χριστού προς την ταφή.

Ο συμβολισμός του περάσματος κάτω από τον Επιτάφιο

Το πέρασμα κάτω από τον Επιτάφιο δεν είναι απλά ένα έθιμο. Έχει μια βαθιά πνευματική σημασία που σχετίζεται με την ταπείνωση, τη μετάνοια και την ευλογία. Σύμφωνα με την παράδοση:

Συμβολίζει τον τάφο του Χριστού: Όταν σκύβεις για να περάσεις κάτω από τον Επιτάφιο, είναι σαν να εισέρχεσαι νοερά στον τάφο του Χριστού, βιώνοντας μαζί Του τη στιγμή της ταφής και της αναμονής για την Ανάσταση.

Είναι μια πράξη ταπείνωσης: Το γεγονός ότι σκύβεις δείχνει την προσωπική σου ταπεινότητα και την ανάγκη σου να έρθεις πιο κοντά στον Θεό.

Έχει προστατευτικό χαρακτήρα: Λέγεται ότι όσοι περνούν κάτω από τον Επιτάφιο λαμβάνουν την ευλογία του Χριστού, προστασία από το κακό και πνευματική καθαρότητα.

Συμβολίζει την αναγέννηση: Σε κάποιες περιοχές, το πέρασμα κάτω από τον Επιτάφιο θεωρείται ότι προσφέρει ανανέωση της ψυχής και μια συμβολική "αναγέννηση" λίγο πριν την Ανάσταση.

Πώς και πότε γίνεται;

Το πέρασμα κάτω από τον Επιτάφιο συμβαίνει αμέσως μετά την ακολουθία του Επιταφίου, λίγο πριν την περιφορά του στους δρόμους. Οι πιστοί σχηματίζουν μια σειρά και περνούν από κάτω τρεις φορές, συνήθως κάνοντας το σταυρό τους.

Στις περισσότερες εκκλησίες, ο Επιτάφιος τοποθετείται λίγο πιο ψηλά, ώστε να απαιτείται ελαφριά υπόκλιση για να περάσεις από κάτω. Σε μερικές περιοχές, μάλιστα, το έθιμο συνοδεύεται από άλλες πρακτικές, όπως η λήψη λουλουδιών από τον Επιτάφιο για καλή τύχη ή η τοποθέτηση ενός χαρτονομίσματος στον στολισμό του ως προσφορά.

Λαογραφικές παραδόσεις και τοπικά έθιμα

Ανάλογα με την περιοχή, υπάρχουν μικρές διαφοροποιήσεις στο έθιμο. Για παράδειγμα:

Στην Κρήτη, οι άνθρωποι παίρνουν ένα λουλούδι από τον Επιτάφιο και το φυλάνε στο εικονοστάσι του σπιτιού τους όλο το χρόνο ως φυλαχτό.

Στην Ήπειρο, υπάρχει η παράδοση να περνούν τα μικρά παιδιά πρώτα κάτω από τον Επιτάφιο, καθώς θεωρείται ότι θα έχουν υγεία και προστασία από ασθένειες.

Στα Δωδεκάνησα, ο Επιτάφιος περνά πάνω από τους τάφους στα κοιμητήρια, δίνοντας έτσι μια επιπλέον διάσταση στο συμβολισμό της αιώνιας ζωής.

Το πέρασμα του χρόνου και η διατήρηση του εθίμου

Παρόλο που η σύγχρονη εποχή έχει απομακρύνει αρκετούς από τις παραδοσιακές θρησκευτικές πρακτικές, το έθιμο του Επιταφίου παραμένει ένα από τα πιο σεβαστά και διαδεδομένα στην Ελλάδα. Ακόμα και όσοι δεν είναι ιδιαίτερα θρησκευόμενοι συχνά ακολουθούν την πομπή του Επιταφίου ή περνούν κάτω από αυτόν, διατηρώντας ζωντανή μια παράδοση αιώνων.

Έτσι, την επόμενη φορά που θα βρεθείς μπροστά στον Επιτάφιο και θα ετοιμαστείς να περάσεις από κάτω, θυμήσου ότι δεν είναι απλώς μια κίνηση, αλλά μια βαθιά συμβολική πράξη που σε συνδέει με την πίστη, την ιστορία και τη συλλογική μνήμη του λαού μας.