Λίλλυ Μελεμέ, πώς ρίχνουμε μια λοξή ματιά στο Υπόγειο του Ντοστογιέφσκι;

Παντβάλ είναι το υπόγειο στα ρώσικα, και επίσης η πρώτη λέξη για τον τίτλο της παράστασης που σκηνοθετεί η Λίλλυ Μελεμέ στο Θέατρο Art63. Πατώντας πάνω στην αιχμηρή διασκευή της Ηλέκτρας Θεολόγη η παράσταση έρχεται να αναδείξει τη σκοτεινή πλευρά της ψυχής του ανθρώπου, με τρόπο που δεν περιορίζεται στο παρελθόν αλλά αγγίζει με δύναμη το σήμερα. Στον νέο θεατρικό χώρο Art63, οκτώ ηθοποιοί, με τον Κώστα Βασαρδάνη στον πρωταγωνιστικό ρόλο, μας ταξιδεύουν στον λαβύρινθο του ψυχισμού, όπου η αναζήτηση για την αλήθεια συγκρούεται με την απελπισία, την αλαζονεία και τη μοναξιά.

Μιλήσαμε με την σκηνοθέτρια της παράστασης, για όλα όσα θα δούμε επί σκηνής, αλλά και για την δύναμη της κλασικής λογοτεχνίας στο σύγχρονο θέατρο.

Τι σας οδήγησε στην επιλογή του Υπόγειου του Ντοστογιέφσκι για τη νέα σας σκηνοθετική δουλειά;
Πέρα από την τεράστια αγάπη μου για την λογοτεχνία, νομίζω πως η επιλογή μου καθορίστηκε από την βαθιά επιθυμία να επιστρέψω σε ένα εμβληματικό κείμενο που με συντροφεύει από τα χρόνια της εφηβείας μου και να αφουγκραστώ εκ νέου τις πανανθρώπινες και διαχρονικές αλήθειες του για τη ζωή και την ανθρώπινη φύση.

Με ποιους τρόπους φωτίζει η διασκευή της Ηλέκτρας Θεολόγη το αρχικό έργο;
Η διασκευή της Ηλέκτρας Θεολόγη ήταν μια ιδιαίτερα ευχάριστη έκπληξη για μένα. Επέλεξε να αντιμετωπίσει το Υπόγειο σαν μια πολύχρωμη, πολυπρόσωπη και ζωηρή πινακοθήκη χαρακτήρων, η οποία περιβάλλει τον κεντρικό αντι-ήρωα του Ντοστογιέφσκι, αλληλεπιδρά ευθέως μαζί του, αναδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο τον πυρήνα της σκέψης του Ανθρώπου, που τον φέρνει σε ευθεία αντιπαράθεση με ολόκληρη την κοινωνία γύρω του - μια κοινωνία που μεταβάλλεται με ταχύτατους ρυθμούς και υποκύπτει με ευκολία στις επιταγές και τις συμβάσεις της νέας εποχής.

Ποια είναι η άποψή σας για την κλασική λογοτεχνία στο σύγχρονο θέατρο; Πώς μπορούμε να κάνουμε τα κλασικά έργα προσιτά στο σημερινό κοινό;
Η κλασσική λογοτεχνία είναι και θα είναι πάντοτε ένας ανεξάντλητος θησαυρός που κρύβει πολύτιμα μυστικά για το ανεξιχνίαστο μυστήριο της ανθρώπινης ψυχής. Σε μια εποχή, όπως η δική μας, που η ανάγνωση, ως διαδικασία, έχει ατονήσει επικίνδυνα, ιδιαίτερα στις νεαρότερες ηλικίες, πιστεύω πως η μεταφορά λογοτεχνικών κειμένων στη θεατρική σκηνή είναι κάτι παραπάνω από επιβεβλημένη. Σίγουρα η διαδικασία δεν είναι εύκολη - πώς να συμπυκνώσει κανείς εκατοντάδες σελίδες στον περιορισμένο χρόνο μιας θεατρικής παράστασης; Μοιραία, θα πρέπει να επιλέξει υποκειμενική γωνία, να πάρει ξεκάθαρη θέση απέναντι στα γεγονότα. Κάτι που έτσι κι αλλιώς είναι ζητούμενο και στη ζωή μας. Νομίζω πως ο μόνος τρόπος για να συμβεί μια ζωντανή, "εδώ και τώρα", συνάντηση με το κοινό είναι να αναζητήσει κανείς το νήμα εκείνο που συνδέει το σύμπαν του συγγραφέα με την σύγχρονη εποχή, κάνοντας τους απαραίτητους συσχετισμούς, και να το υπερασπιστεί με γενναιότητα.

Πώς συνδυάζετε το κλασικό στοιχείο του έργου με τη σύγχρονη αισθητική στη σκηνοθετική σας προσέγγιση;
Ο συνδυασμός είναι εξ’ αρχής δεδομένος μιας και μιλάμε για μια σκηνική ανάγνωση του συγκεκριμένου λογοτεχνικού κειμένου το 2025. Προσεγγίσαμε την ιστορία με μια ματιά ποιητικού ρεαλισμού και με την πολύτιμη συμβολή του Εμμανουήλ Συμιακάκη, του σκηνογράφου μας, επιχειρήσαμε να δημιουργήσουμε έναν ανοιχτό, σκηνικό χώρο που μεταλλάσσεται και μεταμορφώνεται διαρκώς και στον οποίο μπορούν να συμβούν τα πάντα, όπως ακριβώς και στο μυαλό του κεντρικού χαρακτήρα του έργου. Διατηρήσαμε στα κοστούμια πινελιές εποχής, ωστόσο οι σχέσεις και οι συμπεριφορές των προσώπων αντανακλούν απολύτως το σήμερα, επαληθεύοντας περίτρανα την πεποίθηση πως οι ανθρώπινες ανάγκες, επιθυμίες και αδυναμίες παραμένουν ίδιες στο πέρασμα των χρόνων.

Ποιος είναι ο ρόλος της μουσικής και των τραγουδιών στην παράσταση;
Η πρωτότυπη μουσική που έχει γραφτεί ειδικά για την παράσταση, θα έλεγα ότι συνιστά μια ιδιαίτερη, ξεχωριστή και παράλληλη αφηγηματική γραμμή που αντικατοπτρίζει με πολύ ενδιαφέροντα τρόπο τις έντονες ψυχολογικές και διανοητικές διακυμάνσεις του κεντρικού μας αντι-ήρωα. Όσο για τα τραγούδια, λειτουργούν κι αυτά με τη σειρά τους, ως εύφλεκτα σπαράγματα μνήμης που πυροδοτούν την εξέλιξη της ιστορίας και συμπυκνώνουν στιγμές υψηλής ψυχικής θερμοκρασίας.

«Κόσμος γλεντάει και κόσμος πεθαίνει. Κόσμος γλεντάει την ώρα που κόσμος πεθαίνει. Η σαμπάνια ρέει στο γλέντι όπως το αίμα ρέει στους δρόμους. Αυτή είναι η εποχή μας». Είναι αυτή και η δική μας εποχή; Είναι μήπως κάθε εποχή;
Πικρή αλλά αληθινή η διαπίστωση του σπουδαίου Φιόντορ Μιχαήλοβιτς... Όσα χρόνια κι αν περάσουν. Τότε, τώρα και για πάντα. 

Συντελεστές
Κείμενο: Φιόντορ Μ. Ντοστογιέφσκι
Διασκευή: Ηλέκτρα Θεολόγη
Σκηνοθεσία: Λίλλυ Μελεμέ
Κίνηση-Χορογραφίες: Χριστίνα Βασιλοπούλου
Μουσική-Τραγούδια: Ηλέκτρα Θεολόγη, Andrea Libero Cito
Σκηνογραφία: Εμμανουήλ Νικόλαος Συμιακάκης
Ενδυματολογία: Πελαγία Βουτζουλίδου
Σχεδιασμός Φωτισμού: Βαγγέλης Κάνδιας
Βοηθός Φωτιστή: Κατερίνα Σαλταούρα
Βοηθός Σκηνοθέτη: Λίνα Οικονόμου
Β’ Βοηθός Σκηνοθέτη: Μαρία Δράκου
Βοηθοί Σκηνογράφου: Ματίνα Κωστιάνη, Νεκτάριος Ράμιας
Κατασκευή Σκηνικού: Βασίλης Δαβίλλας
Βοηθός Ενδυματολόγου: Βάνια Αλεξάντροβα
Κατασκευή Κοστουμιών: Έλενα Κορτσάγκινα, Βάνια Αλεξάντροβα
Φωτογραφίες: Λίνα Οικονόμου
Trailer: Δάφνη Δρακούλη
Γραφιστική Επιμέλεια: Μανώλης Γραμματικάκης
Έπαιξαν οι μουσικοί: Βιολί – Andrea Libero Cito, Πιάνο – Ιγνάτιος Δεδεμάδης, Τσέλο – Felipe Cervilla, Φλάουτο - Ηλέκτρα Γκίκα
Υπεύθυνοι Επικοινωνίας: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας

Παίζουν (αλφαβητικά): Κώστας Βασαρδάνης, Χρήστος Δεστούνης, Ηλέκτρα Θεολόγη, Βασιλική Κούλη, Κατερίνα Μίχου, Γιώργος Μπανταδάκης, Βαγγέλης Σαλευρής, Νάσος Φρίγγης