Παντελή Φλατσούση, τι έχει να μας πει ο Φλωμπέρ σήμερα;

Το μυθιστόρημα Αισθηματική αγωγή του Γκυστάβ Φλωμπέρ μεταφέρεται στο θέατρο για πρώτη φορά στην Ελλάδα από τον σκηνοθέτη Παντελή Φλατσούση, και παρουσιάζεται από τις 15 Ιανουαρίου έως τις 2 Φεβρουαρίου 2025 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Η παράσταση, που ανεβαίνει στο Υποσκήνιο Β΄ της Αίθουσας Αλεξάνδρα Τριάντη, αναπλαισιώνει το κλασικό κείμενο και, με όχημα την αφηγηματικότητα αλλά και τη χρήση βίντεο, επιχειρεί πολλαπλούς παραλληλισμούς και διασταυρώσεις των ιστορικών συγκυριών, κατά τις οποίες εκτυλίσσεται το κείμενο του γάλλου συγγραφέα, με τη σημερινή εποχή.

Λίγο πριν την έναρξη των παραστάσεων, μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη για το έργο και την διαχρονία του, τα αρχεία ρωγμών και ματαιωμένων σχεδίων, τους millennials και το προσωπικό που είναι και πολιτικό.

Πώς προέκυψε η ιδέα ενός θεατρικού ανεβάσματος (του πρώτου μάλιστα στην Ελλάδα) της Αισθηματικής Αγωγής του Φλωμπέρ;
Είναι πολύ περίεργο λοιπόν, ότι όταν είχα πρωτοδιαβάσει αυτό το μυθιστόρημα, πίσω στο 2012, δεν μου άρεσε. Έπρεπε να περάσουν χρόνια και να προχωρήσουν τόσο τα διαβάσματά μου, όσο και η ίδια η εμπειρία ζωής μου, ώστε να επιστρέψω σε αυτό και να το εκτιμήσω. Και τότε σκέφτηκα ότι θα ήταν ένα λογοτεχνικό έργο που θα με ενδιέφερε πολύ να μεταφέρω στη σκηνή. Γιατί αν και είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο υλικό, έχει δύο στοιχεία που ταιριάζουν απόλυτα στη δουλειά μου: το πρώτο, ότι βλέπει τη σχέση ατομικής με συλλογική ιστορία, βλέπει πώς η μικρή ιστορία ή για την ακρίβεια οι μικρές ιστορίες διαπλέκονται με τη μεγάλη και δεύτερον γιατί στην πραγματικότητα είναι ένα εξαιρετικά κινηματογραφικό μυθιστόρημα· μάλλον ο Φλωμπέρ ήθελε να κάνει σινεμά στη λογοτεχνία, όπως και εγώ με έναν τρόπο κάνω σινεμά στο θέατρο!

Ο τίτλος «Ερευνώντας ένα αρχείο ρωγμών» μου έφερε στο μυαλό την τρυφερότερα συγκινητική, κατ’ εμέ, από τις παραστάσεις σας, το Αρχείο Ματαιωμένων Σχεδίων. Υπάρχει σύνδεση στην προσέγγισή τους;
Χαίρομαι πολύ, γιατί ναι, υπάρχει σύνδεση και σύνδεση πολλαπλή. Σίγουρα η έννοια του αρχείου επανέρχεται διαρκώς στη δουλειά μας, αλλά με την συγκεκριμένη παράσταση υπάρχει έντονη εκλεκτική συγγένεια, γιατί κι εδώ έχουμε να κάνουμε με πολλές συλλογικές και ατομικές ματαιώσεις. Και με αυτή την έννοια ερχόμαστε και στην έννοια των ρωγμών. Ρωγμών στο συνεχές του χρόνου αλλά και ρωγμών και μέσα στις σχέσεις και στα άτομα.

Ποιοι είναι για σας οι βασικότεροι παραλληλισμοί ανάμεσα στην εποχή μας κι εκείνη του Φλωμπέρ;
Εμείς επιχειρήσαμε να το δούμε στην διαχρονία του, δηλαδή να δούμε ποια είναι η εποχή, τι μεσολάβησε, πώς αλλάζει το βλέμμα μας ο χρόνος που μεσολάβησε -που δεν είναι και λίγος- και όχι να κάνουμε μια ευθεία μεταφορά στο σήμερα. Όμως, αδιαμφισβήτητα το βλέμμα μας έρχεται από το σήμερα, τα ερωτήματα που θέτουμε είναι σημερινά. Με έναν τρόπο η γενιά του Φρεντερίκ Μορώ, του πρωταγωνιστή, είναι μια μεταφορά για τη γενιά των millennials, τη δική μου γενιά. Και μου αρέσει που με όχημα το υλικό του Φλωμπέρ δεν θυματοποιούμε αυτή τη γενιά, αλλά προσπαθούμε να αντιληφθούμε όλες τις διαστάσεις της δράσης της και του τρόπου που αντιλαμβάνεται και αναδιαμορφώνει τον κόσμο (αν και δεν είμαι σίγουρος ότι είμαστε ακριβώς μια γενιά που αναδιαμορφώνει τον κόσμο σε μεγάλο βαθμό, αλλά αυτό είναι μεγάλη συζήτηση!).

Ποιος είναι ο ρόλος των βίντεο και της μουσικής στην παράσταση; Πώς συμβάλλουν στην αφήγηση της ιστορίας και στη δημιουργία της ατμόσφαιρας;
Είναι ένα πολύ βασικό μέσο σε αυτή την παράσταση και είναι και ένα πολύ βασικό μέσο γενικότερα στη δουλειά μου. Δημιουργούν ταυτόχρονα απόσταση κι εγγύτητα. Μπορεί κανείς να δει σε μικροκλίμακα τα δρώντα πρόσωπα, αλλά την ίδια στιγμή όταν χρησιμοποιείται στο θέατρο είναι εργαλείο αποστασιοποίησης. Παίζει δηλαδή ένα ιδιαίτερο παιχνίδι αναφορικά με την ταύτιση ή μη του θεατή με τα δρώντα πρόσωπα, το οποίο είναι και εξαιρετικά ταιριαστό με την Φλωμπερική αφήγηση, η οποία κρατάει πάντα απόσταση, ενώ είναι σαφές ότι ο Φλωμπέρ είναι παντού εκεί μέσα. Αυτό το βρίσκω συγκλονιστικό στον Φλωμπέρ· θεωρώ ότι η χρήση live video μας δίνει μια τέτοια δυνατότητα στην παράστασή μας. Και βεβαίως είναι κι ένας πιο ταιριαστός στην σύγχρονη αντίληψη τρόπος αφήγησης. Πλέον δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο από την κινούμενη εικόνα. Άρα με έναν τρόπο πρέπει εντός των έργων τέχνης να την επανεφεύρουμε και να μιλήσουμε με αυτήν και για αυτήν.

Ιδανικά, τι είδους συζήτηση θα θέλατε να ανοίξει η παράσταση;
Θα ήθελα να ανοίξει τη συζήτηση για μια γενιά της ματαίωσης, αλλά και για το τι σημαίνει ματαίωση για το σύγχρονο άτομο, γιατί οι ζωές μας μοιάζουν αρχεία ματαιωμένων σχεδίων. Βεβαίως η Αισθηματική Αγωγή είναι ένα αρκετά πολιτικό έργο και οι ματαιώσεις της δεν είναι μόνο ατομικές· είναι συλλογικές και πολιτικές. Θα ήθελα να ανοίξει η συζήτηση για το ποιες συνθήκες λοιπόν στρέφουν με τέτοια δύναμη τόσο γρήγορα τα γεγονότα προς μια τελείως αντίθετη κατεύθυνση, για το ποιες συνθήκες κάνουν συχνά -ή μάλλον πάντα- τον περίφημο Άγγελο της Ιστορίας να περπατάει με το βλέμμα στραμμένο σε ερείπια.

Ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση | Παναγιώτης Μουλλάς

Διασκευή | Παντελής Φλατσούσης, Παναγιώτα Κωνσταντινάκου

Σκηνοθεσία | Παντελής Φλατσούσης
Δραματουργία | Παναγιώτα Κωνσταντινάκου
Σκηνικά-Κοστούμια | Κωνσταντίνος Ζαμάνης
Πρωτότυπη μουσική σύνθεση | Σταύρος Γασπαράτος
Video Design | Μάριος Γαμπιεράκης, Χρυσούλα Κοροβέση
Επιμέλεια κίνησης-Χορογραφίες | Θεανώ Ξυδιά
Σχεδιασμός φωτισμών | Ελίζα Αλεξανδροπούλου
Σχεδιασμός ήχου | Κώστας Μιχόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη | Παντελής Μπακατσέλος
Βοηθός ενδυματολόγου | Ελευθερία Τζίβα Πέτροβα

Επικοινωνία για την παράσταση | Ευαγγελία Σκρομπόλα
Οργάνωση παραγωγής | Ζωή Μουσχή
Εκτέλεση παραγωγής | Spectrum AMKE

Παίζουν (με αλφαβητική σειρά) | Βαγγέλης Δαούσης, Χρήστος Διαμαντούδης, Γιώργος Κριθάρας, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Ντέμπορα Οντόγκ