Γιατί φορούσαν οι γιαγιάδες μας μαντήλες;

Το ξέρουμε ότι θα δυσαρεστήσουμε κόσμο, αλλά θα το πούμε: Το να επικρίνεις την μαντήλα ως μέσο καταπίεσης του Ισλάμ ενώ είσαι από την Ελλάδα, θυμίζει τους πρώην καπνιστές που κόβουν το τσιγάρο και μεταμορφώνονται εν μία νυκτί σε φανατικούς αντικαπνιστές που κουνάνε το δάχτυλο και ξεφυσάνε ενοχλημένοι στην πρώτη υποψία καπνού. «Αφού εμείς τις καταργήσαμε [σ.Σ.: μόλις δύο γενιές πριν] εσείς γιατί δεν μπορείτε;».

Γιατί, κόντρα σε ό,τι σε έχει κάνει να πιστέψεις η παγκοσμιοποίηση, δεν ξεκινήσαμε όλοι από την ίδια αφετηρία, ούτε ζούμε όλοι την ίδια περίοδο, είναι η απάντηση. Αν πεταχτείς αύριο για ένα ταξιδάκι ας πούμε στο Ιράν, η βίζα στο διαβατήριό σου θα γράφει σωτήριον έτος 1403. Κλείνει η παρένθεση.

Όταν, με την πηγαία περιέργεια των 8 μου χρόνων, ρώτησα τη δική μου γιαγιά γιατί φοράει μαντήλα, πήρα την πληρωμένη απάντηση «γιατί; Δε σου αρέσει;». Πέρα, όμως, από αυτό το ευγενικά δοσμένο «γιατί έτσι γούσταραν», οι γιαγιάδες μας φόραγαν μαντίλες βασικά για λόγους θρησκευτικούς.

Όλα αυτά που θα διαβάσεις δεξιά κι αριστερά περί παράδοσης, σεμνότητας, ταυτότητας και ανάγκης του ανήκειν, πηγάζουν βασικά από τη θρησκεία –και οι Αβρααμικές θρησκείες, οι τρεις μεγάλες μονοθεϊστικές ή πώς αλλιώς σου αρέσει να τις λες, ο Ιουδαϊσμός, ο Χριστιανισμός και το Ισλάμ, έχουν περισσότερα κοινά απ’ ό,τι έχουν διαφορές.

Μπα; Και πού λέει ο Χριστιανισμός να φοράνε οι γυναίκες μαντήλες;

Σε πολλά και διάφορα σημεία της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Ένα από τα πιο γνωστά βρίσκεται στο 11:4-16 της πρώτης επιστολής του Παύλου Προς Κορινθίους, όπου ο απόστολος λέει μεταξύ άλλων πως «κάθε δε γυναίκα, η οποία εξ αντιθέτου, όταν προσεύχεται ή όταν φανερώνη το θέλημα του Θεού έχει ακάλυπτον την κεφαλήν, κατεντροπιάζει την κεφαλήν της, διότι παρουσιάζεται ότι στασιάζει κατά του ανδρός, διεκδικεί εξουσίαν ανδρός και ότι επί πλέον είναι άσεμνος» και «είναι άλλωστε ανώτερος ο άνδρας από την γυναίκα» και «οφείλει η γυναίκα να έχη επί της κεγαλής της, ως σύμβολον της υποταγής της στον άνδραν, το κάλυμμα».

Βέβαια, τα κείμενα της Αγίας Γραφής μεταφράζονται και ερμηνεύονται διαφορετικά ανά περιόδους, και ανάλογα με το εκάστοτε θεολογικό πλαίσιο ή/και πολιτισμική παράδοση. Καθότι αυτό συμβαίνει επί κοντά 2000 χρόνια, είναι εύκολο να δεις ότι σε κάποιες χρονικές περιόδους, χώρες, κοινότητες ή παραδόσεις, η κάλυψη του κεφαλιού ως ένδειξη σεμνότητας και τάξης ήταν υποχρεωτική, ενώ σε άλλες αυτή η πρακτική θεωρείται προαιρετική ή συμβολική.

Ναι, αλλά ήταν και πρακτικοί οι λόγοι, όχι;

Σίγουρα, σε μια εποχή που το νερό ήταν δυσεύρετο, οι εργασίες εξωτερικές και το λούσιμο σπάνιο, η μαντήλα προστάτευε τα μαλλιά και το κεφάλι από τον ήλιο, το κρύο και το χώμα, εξυπηρετώντας καθημερινές ανάγκες σε ένα περιβάλλον όπου οι γυναίκες συχνά δούλευαν στην ύπαιθρο ή κινούνταν σε αγροτικές περιοχές. Γεγονός ωστόσο είναι πως στην βαθιά συντηρητική, παραδοσιακή κοινωνία των αιώνων που φτάνουν μέχρι και τον προηγούμενο, συνήθειες και ήθη πήγαιναν από το θρησκευτικό στο πρακτικό, και όχι το ανάποδο.