Στο Μουσείο της Ανασκαφής θα δεις την αρχαία Αθήνα με τα μάτια σου

Την αρχαία γειτονιά που χαζεύαμε από τα ανοίγματα και τα διάφανα δάπεδα στο ισόγειο του Μουσείου της Ακρόπολης, μπορούμε πλέον να την περπατήσουμε, ακολουθώντας δρόμους που χαράχτηκαν χιλιάδες χρόνια πριν –ξέρεις, από εκείνους που είναι πολύ πιθανό να τους είχε περπατήσει ο ίδιος ο Περικλής, ο Σωκράτης, ο Ευριπίδης.

Το Μουσείο της Ανασκαφής, που ξεκίνησε να υποδέχεται επισκέπτες πριν από λίγους μήνες, αφηγείται την ιστορία μιας αθηναϊκής γειτονιάς στο πέρασμα των χιλιετιών, από το 3500 π.Χ. ως τον 12ο αιώνα μ.Χ. Πώς ζούσαν και με τι ασχολούνταν οι άνθρωποί της την εποχή που χτιζόταν η Ακρόπολη; Ήταν πλούσιοι; Συναντιούνταν έξω ή στα σπίτια τους; Πού έκαναν μπάνιο; Πόσο άλλαξε η ζωή και η γειτονιά τους χίλια χρόνια αργότερα, και γιατί εκείνη την εποχή άρχισαν να χτίζουν επαύλεις;

Το Κτήριο Ε, στο κέντρο της ανασκαφής, μια έπαυλη 5.000 τετραγωνικών μέτρων, όπως ήταν όταν χτίστηκε, τον 6ο αιώνα μ.Χ. Δεν ξέρουμε σε ποιον ανήκε, σίγουρα πάντως ήταν κάποιος με πλούτο και εξουσία.

Τμήμα του Κτηρίου Ε (ο πύργος, που βλέπεις πάνω αριστερά) όπως είναι σήμερα

Σαν να τη βλέπεις σε timelapse μοιάζει η ιστορία της γειτονιάς, όπως την μαθαίνεις από την ανασκαφή: Σπίτια χτίζονται, βουίζουν από κόσμο, ερημώνουν και γκρεμίζονται, για να χτιστούν στη θέση τους άλλα. Δημόσια λουτρά γεμίζουν και αδειάζουν, πύργοι κάνουν την εμφάνισή τους εκεί που παλιά υπήρχαν αυλές σπιτιών. Εργαστήρια παίρνουν την θέση των ανδρώνων, των δωματίων που φιλοξενούσαν τα περίφημα συμπόσια. Δρόμοι διασταυρώνονται και σκάβονται για να αποκτήσουν αγωγούς, καθώς η τεχνολογία προχωρά και το νερό μπαίνει για πρώτη φορά στα σπίτια.

Κι είναι ζήτημα χρόνου από τη στιγμή που τα σπίτια αποκτούν νερό, μέχρι οι επαύλεις των πλουσίων να αποκτήσουν ιδιωτικά λουτρά, τα οποία θα γίνουν χώροι συναντήσεων, σαν άλλα σπα της εποχής. Ένα από αυτά, το δυτικό λουτρό, είναι ένα από τα δημοφιλέστερα κτίσματα της ανασκαφής. Δεν μακροημέρευσε, υπήρξε για έναν μόνο αιώνα, από τον 2ο μ.Χ. μέχρι τον 3ο που καταστράφηκε, μας λέει όμως πολλά για τα ήθη και τα έθιμα της εποχής, για την επιδαπέδια θέρμανση αιώνες πριν γίνει κουλ, για το πόσο μοιάζει ο τρόπος λειτουργίας του με τα χαμάμ της οθωμανικής αυτοκρατορίας (έχει αποδυτήριο, ψυχρό διαμέρισμα, χλιαρή αίθουσα για την προσαρμογή του σώματος και θερμή, για ατμόλουτρα και ζεστά μπάνια στον λουτήρα) και για τον τρόπο που το χρησιμοποιούν άνδρες και γυναίκες σε διαφορετικές μέρες και ώρες λειτουργίας.

Το δυτικό λουτρό, όπως ήταν τον 2ο αιώνα μ.Χ.

Το δυτικό λουτρό σήμερα

Άλλο φοβερά ενδιαφέρον κτίριο: Οι δημόσιες τουαλέτες του 2ου αιώνα μ.Χ. δεν έχουν καμία σχέση με ό,τι φαντάζεσαι σήμερα για δημόσια τουαλέτα –ξέρεις, από αυτές που εμείς δεν πολυέχουμε στην Αθήνα, αλλά οι αρχαίοι ημών είχαν και παραείχαν. Επτά ή οκτώ άτομα, εχμ, εξυπηρετούνται ταυτόχρονα, καθισμένοι σε πάγκους που έχουν σχήμα Π, και αν αυτό σου ακούγεται το πιο αμήχανο πράγμα που έχεις διαβάσει ποτέ, άδικο δεν έχεις, αλλά όπως μας εξηγεί η αρχαιολόγος του μουσείου που έχει αναλάβει την ξενάγηση, «τότε ήταν κανόνας, καθώς οι ηθικοί κώδικες και οι αντιλήψεις περί αιδούς και ιδιωτικότητας διαφέρουν».

Τα δημόσια αποχωρητήρια, όπως ήταν τον 2ο αιώνα μ.Χ.

...και όπως τα βλέπεις σήμερα

Μουσείο και αρχαιολογικός χώρος… δύο σε ένα

Στο Μουσείο της Ανασκαφής δεν θα δεις μόνο την ίδια την ανασκαφή, που περιλαμβάνει όπως είπαμε δρόμους, σπίτια, λουτρά, εργαστήρια και τάφους πολλών και διαφορετικών χρονικών περιόδων. Θα δεις και ένα μίνι μουσείο-μέσα-στο-μουσείο, το οποίο φιλοξενεί 1150 αντικείμενα που βρέθηκαν εδώ: Από πιάτα και ποτήρια, παιχνίδια των παιδιών, πιαστράκια για τα μαλλιά των γυναικών και λυχνάρια για όταν πέφτει το σκοτάδι, μέχρι αγάλματα θεών και προτομές όχι-πολύ-κοινών θνητών (ο μόνος μαρμάρινος Αριστοτέλης που έχουμε βρει με τη μύτη του βρίσκεται εδώ).

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες προθήκες, τιτλοφορείται Φωτίζοντας 17 αιώνες, και περιλαμβάνει δεκάδες διαφορετικά λυχνάρια τόσων αιώνων όσοι και αυτοί που κατοικείται η γειτονιά στα πόδια της Ακρόπολης –από τότε που βρισκόταν στις παρυφές της πόλης, μια μικρή επαρχία έξω από τα τείχη, μέχρι τότε που έγινε κέντρο του κόσμου.

Μία άλλη προθήκη, λέγεται Λατρεία και Μαγεία, και φιλοξενεί ματόχαντρα από τον 4ο αιώνα π.Χ. (ναι, είναι τόσο παλιό το εθνικό μας σύμβολο), λυχνάρια σε σχήμα φαλλού, και κατάδεσμους με αρχαίες κατάρες, για την περίπτωση που νόμιζες ότι τα μίση και τα πάθη είναι σύγχρονη εφεύρεση.

Οι διάφανοι τοίχοι του ατμοσφαιρικά φωτισμένου μουσείου-μέσα-στο-μουσείο, που φιλοξενεί και εντυπωσιακά αγάλματα θεών όπως η Αθηνά, η Άρτεμις, ο Ασκληπιός και η Κυβέλη, βλέπουν απευθείας στην ανασκαφή, καταργώντας τα όρια μεταξύ έκθεσης και αρχαιολογικού χώρου. Κι ένας Δίας του 1ου αιώνα μ.Χ. που δεν μοιάζει με κανέναν από όσους έχεις δει ως τώρα, μας έρχεται από τον σημερινό Λίβανο και καταργεί με την σειρά του τα γεωγραφικά και πολιτισμικά όρια των παλιών μας θεών.

Κι αυτά είναι μόνο η αρχή…

Τέτοιες και άλλες πολύ ενδιαφέρουσες ιστορίες θα ακούσεις στην ξενάγηση που πραγματοποιείται κάθε Σάββατο στις 12.00 στα ελληνικά (και στις 10.00 στα αγγλικά, αν έχεις ξένους φίλους και θέλεις να τους φέρεις) από τους αρχαιολόγους του Μουσείου της Ακρόπολης. Η συμμετοχή στην ξενάγηση είναι δωρεάν, αρκεί να κάνεις μια ηλεκτρονική εγγραφή εδώ, και να αγοράσεις το εισιτήριο του Μουσείου της Ακρόπολης, που κοστίζει 20€ (το μειωμένο 10€) και περιλαμβάνει την είσοδο τόσο στο Μουσείο της Ανασκαφής, όσο και στις μόνιμες εκθέσεις.