Μια κυριακάτικη βόλτα στα Αναφιώτικα

Ασβεστωμένα πεζούλια, μπλε παράθυρα, μουριές που σε λίγο καιρό θα είναι φορτωμένες μούρα, γάτες που λιάζονται κάτω από κάθε σχεδόν ηλιαχτίδα, δρομάκια που ίσα χωράς να περάσεις. Τα Αναφιώτικα είναι το ολόδικό μας νησί, λίγα λαχανιασμένα λεπτά μακριά από την Πλάκα, και αν μπορείς να σκεφτείς ωραιότερη κυριακάτικη βόλτα από αυτή, σε προκαλούμε να μας την γράψεις στα σχόλια.

Αναφιώτικα τα λέμε γιατί…

…Τα έχτισαν μάστορες από την Ανάφη, που είχαν έρθει στην Αθήνα για να χτίσουν το παλάτι του Όθωνα. Αυτό όμως μάλλον το ήξερες. Αυτό που πιθανότατα δεν ήξερες, είναι πως δύο συγκεκριμένοι Αναφιώτες, ο Γεώργιος Δαμίγος και ο Μάρκος Σιγάλας, έκαναν την αρχή χτίζοντας δύο αυθαίρετα σπιτάκια. Διάφοροι συντοπίτες τους βρήκαν την ιδέα καλή, ακολούθησαν το παράδειγμά τους, και τα υπόλοιπα είναι Ιστορία. Την δεκαετία του 1860 έγιναν όλα αυτά, αν αναρωτιέσαι.

Και πώς τα λέγαμε πριν δηλαδή;

Μαύρες Πέτρες. Το τοπωνύμιο βαστά από την οθωμανική περίοδο, όταν εδώ βρίσκονταν τα σπίτια των σκλάβων από την Αφρική (ναι, υπήρχαν σκλάβοι στην Αθήνα την εποχή της οθωμανικής αυτοκρατορίας). «Λίγες οικογένειες μαύρων, δούλοι από τον καιρό της Τουρκοκρατίας, ξετρύπωσαν από τα χαμηλά χωματένια σπίτια τους» γράφει για τη γειτονιά ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν στο «Οδοιπορικό στην Ελλάδα» το 1841.

Πόσα είναι τα σπιτάκια;

Αυτή τη στιγμή 45, από τα περίπου 180 που υπήρχαν αρχικά. Πολλά από αυτά κατεδαφίστηκαν τη δεκαετία του ’70, όταν ο οικισμός κρίθηκε αυθαίρετος. Είναι όλα τους μικρά, τα μικρότερα μόλις 8 τετραγωνικά. Το 2015, η γειτονιά είχε μόλις 65 κατοίκους, μεταξύ των οποίων 4 παιδιά. Οδοί στα Αναφιώτικα δεν υπάρχουν, το κάθε σπίτι έχει απλά τον δικό του αριθμό (οπότε οι διευθύνσεις είναι Αναφιώτικα 1, Αναφιώτικα 2 και πάει λέγοντας).

Γιατί αυθαίρετα;

Εχμ, γιατί είναι χτισμένα πάνω στον βράχο της Ακρόπολης. Για την ακρίβεια, ήδη από το 1834 είχε ψηφιστεί διάταξη με βάση την οποία η περιοχή θεωρούταν αρχαιολογική ζώνη, και απαγορευόταν οποιαδήποτε ανοικοδόμηση. Μια αντίστοιχη απαγόρευση ίσχυε και στην αρχαία Αθήνα του Περικλή –η οποία επίσης παραβιάστηκε, από πρόσφυγες του Πελοποννησιακού πολέμου που ήρθαν και εγκαταστάθηκαν εδώ αναζητώντας καταφύγιο μακριά από τους πληγέντες δήμους της Αττικής.

Το μπιφ του 20ου αιώνα

Αναφιώτες και Πλακιώτες είχαν, στις αρχές του 20ου αιώνα, μεγάλη έχθρα. Οι κάτοικοι της Πλάκας δεν άφηναν «τους χωριάτες» να συχνάζουν στην πλατεία Φιλομούσου, και οι Αναφιώτες με την σειρά τους απαγόρευαν την κυκλοφορία κάθε Πλακιώτη στη γειτονιά τους.

Βοήθειά μας

Δύο είναι τα εκκλησάκια των Αναφιώτικων, που τα χώριζαν παλιότερα σε δύο ενορίες: Ο Άη-Γιώργης του Βράχου στη μια άκρη της γειτονιάς και ο Άγιος Συμεών των Αναφαίων στην άλλη. Και οι δύο ανακατασκευάστηκαν από τους Αναφιώτες που ήρθαν να μείνουν εδώ και τις βρήκαν μισοκατεστραμμένες.

Από πού πάμε, οι πρωτάρηδες;

Η ευκολότερη, και δημοφιλέστερη, πρόσβαση στα Αναφιώτικα είναι από τα σκαλάκια που ξεκινούν στο πλάι του Άη-Γιώργη του Βράχου. Αν έρχεσαι για πρώτη φορά, ξεκινώντας να ανεβαίνεις θα έχεις την εντύπωση πως τα σκαλιά καταλήγουν σε αδιέξοδο –συνήθισέ το και συνέχισε, έτσι μοιάζουν σχεδόν όλα τα δρομάκια και τα σκαλιά των Αναφιώτικων. Σχεδόν κανένα δεν καταλήγει σε αδιέξοδο –πέρα από κάποια που οδηγούν απευθείας σε αυλές σπιτιών.