Τα υπαίθρια γλυπτά της Αθήνας και οι ιστορίες τους

Μια τυχαία αναζήτηση “Athens sculpture” σε μια οποιαδήποτε τράπεζα φωτογραφιών, θα σου βγάλει στην πρώτη σελίδα 200 φωτογραφίες με τις Καρυάτιδες και μία του Δρομέα. Δεν είναι ακριβώς περίεργο: Οι σχετικές σελίδες απευθύνονται κυρίως σε συντάκτες διεθνών μέσων, που όταν γράφουν για την Αθήνα μιλάνε κατά κύριο λόγο για την Ακρόπολη. Η γλυπτική, όμως, δεν τελείωσε πριν από δυο χιλιάδες χρόνια –εξακολουθεί να προσθέτει μικρές ή μεγαλύτερες ανάσες τέχνης στη ζωή και την καθημερινότητά μας. Αρκεί να επιβραδύνεις πού και πού το βήμα σου για να προσέξεις μικρά αριστουργήματα στους δρόμους και τις πλατείες της πόλης. Όπως αυτά που ακολουθούν.

Ο Δρομέας

Ίσως το πιο διάσημο από τα μοντέρνα γλυπτά της Αθήνας, ο εμβληματικός Δρομέας του Κώστα Βαρώτσου φτιάχτηκε το 1988 από γυαλί και σίδερο, και ξένισε αρχικά πολύ κόσμο μέχρι να καθιερωθεί στην συλλογική μας συνείδηση ως αθηναϊκό σύμβολο. Η θέση του ήταν κανονικά στην Ομόνοια, εκεί τον ήθελε ο καλλιτέχνης, και εκεί βρισκόταν μέχρι το 1994 που μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση, απέναντι από το Χίλτον, εξαιτίας των προβλημάτων στατικότητας που δημιούργησαν τα έργα του μετρό.

Ο Θησέας

«Αυτή είναι η Αθήνα, η αρχαία πόλη του Θησέα» γράφει στη μία της πλευρά η αψίδα του Αδριανού. Και ποιος άλλος θα μπορούσε να φυλά την σύγχρονη πόλη, από την πλατεία απέναντι από το Δημαρχείο, αν όχι ο Θησέας στην σύγχρονη –για κάποιους υπερβολικά σύγχρονη– εκδοχή του; Το γλυπτό υπογράφουν η Σοφία Βάρη και ο σύζυγός της, Fernando Botero (ναι, ο Κολομβιανός με τις γνωστές στρουμπουλές φιγούρες που έδωσε το όνομά του σε ένα ολόκληρο καλλιτεχνικό κίνημα, το Boterismo). Μην βιαστείς να το απορρίψεις προτού το κοιτάξεις από διάφορες οπτικές γωνίες: Το έργο αλλάζει αναλόγως από πού το παρατηρείς, και μπορεί να ερμηνευτεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους –δύο παλαιστές που παλεύουν αντιπροσωπεύοντας το παρελθόν και το παρόν αυτής της πόλης είναι μια από τις δικές μας αγαπημένες ερμηνείες.

Ο Θησεύς σώζων την Ιπποδάμειαν

…Αλλά εντάξει, αν επιμένεις ότι η μοντέρνα τέχνη δεν είναι για σένα, έχουμε και Θησέα στην πιο κλασική του εκδοχή. Στην πλατεία Βικτωρίας αυτή την φορά, το πανέμορφο γλυπτό του Γερμανού Johannes Pfuhl είναι φτιαγμένο το 1906, από γαλβανισμένο μπρούντζο. Απεικονίζει τον Θησέα να σώζει την Ιπποδάμεια, σύζυγο του βασιλιά των Λαπιθών Πειρίθου από τα χέρια και τις ορέξεις του μεθυσμένου Κένταυρου Ευρυτίωνα. Ο Δήμος Αθηναίων το αγόρασε το 1924 για 75.075 δραχμές και το τοποθέτησε αρχικά στην Πλατεία Συντάγματος, απ’ όπου μεταφέρθηκε τον Σεπτέμβριο του 1937 στη σημερινή του θέση. Σε πολλά σημεία το άγαλμα είναι διάτρητο από σφαίρες, πιθανότατα από την εποχή του Εμφυλίου Πολέμου.

Ο Έρωτας Τοξοθραύστης

Αν χρειάζεσαι μια απόδειξη για το γεγονός ότι η τέχνη λειτουργεί θεραπευτικά, πέρνα μια βόλτα από το Ζάππειο μετά την επόμενη ερωτική σου απογοήτευση, να σε παρηγορήσει ο υπέροχος, μαρμάρινος Τοξοθραύστης του Γεώργιου Βρούτου, που μπορεί να έζησε από το 1843 ως το 1909, καταλαβαίνει όμως τι περνάς καλύτερα από τα social media.

Το Πεντάκυκλο

Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος, ένας από τους σπουδαιότερους γλύπτες που πέρασαν από αυτή την χώρα, συμμετείχε με αυτό το έργο για τελευταία φορά στην Μπιενάλε της Βενετίας, όταν ήταν 99 χρονών. Το 2001 συνέβη αυτό, και την ίδια χρονιά, όταν η έκθεση τελείωσε, το Πεντάκυκλό του, ένα υδροκινητικό γλυπτό με ύψος 15 μέτρα, τοποθετήθηκε στην πλατεία της Ομόνοιας, όπου παραμένει μέχρι σήμερα. Ο Ζογγολόπουλος έφυγε από τη ζωή τρία χρόνια αργότερα, στα 102 του χρόνια.

Το Μνημείο της Εθνικής Συμφιλίωσης

Άκου τώρα να δεις: Το επίσημο όνομα της Πλατείας Κλαυθμώνος, αυτό που κανείς δεν χρησιμοποιεί, είναι Πλατεία Εθνικής Συμφιλίωσης, από το όνομα του καταπληκτικού γλυπτού που τη στολίζει. Έργο του γλύπτη Βασίλη Δωρόπουλου, που το φιλοτέχνησε το 1987, είναι ένα σύμπλεγμα τριών ορειχάλκινων μορφών ύψους 8 μέτρων, που με το ένα χέρι αγκαλιάζουν η μια την άλλη και το άλλο το σηκώνουν σε μια κοινή γροθιά προς τον ουρανό.

Και έξτρα μπόνους…

Είναι τοσοδούλι, αν το έβαζες δίπλα στα υπόλοιπα της λίστας μας θα χανόταν, και πιθανότατα έχεις περάσει δεκάδες φορές από δίπλα του χωρίς να το προσέξεις. Είναι όμως από εκείνες τις μικρές λεπτομέρειες με τις οποίες μας ξαφνιάζει καθημερινά αυτή η πόλη, και γι’ αυτό το συμπεριλαμβάνουμε και εδώ και στους λόγους για τους οποίους την αγαπάμε. Στη γωνία της Αιόλου με τη Χρυσοσπηλιωτίσσης, που λες, δυο βήματα από την Πλατεία Αγίας Ειρήνης, υπάρχει αυτό εδώ το φανταστικό γλυπτό του Αλέκου Φασιανού. Λέγεται Κερδώος και Φιλόξενος Ερμής, και φτιάχτηκε από ορείχαλκο το 1993. Ορίστε και μια πιο κοντινή φωτογραφία του: