Δήμητρα Χατούπη, τι μας λέει ο Στρίντμπεργκ σήμερα;

Οι Δανειστές του Άουγκουστ Στρίντμπεργκ είναι ένα έργο που συνδυάζει το δράμα με την κωμική σκληρότητα, καθώς οι ήρωές του ορμούν ακάθεκτοι και αφύλακτοι προς την κορυφή των παθών τους. Η δράση τοποθετείται σε ένα θέρετρο, έναν σύγχρονο Παράδεισο-Νεκροτομείο, όπου το τυπικό τρίγωνο, ο κάποτε απατημένος σύζυγος, η αιώνια μοιχαλίδα και ο νυν σύζυγος -άλλοτε εραστής, παίζουν παιχνίδια εξουσίας, πότε «εκδραματίζοντας» και πότε εσωτερικεύοντας ο ένας την οπτική του άλλου. Τα πρόσωπα περιχαρακώνονται, αυτοσχεδιάζουν και ανατρέπουν συνεχώς ο ένας το παιχνίδι του άλλου, χρησιμοποιώντας τόσο τη σύμβαση του γάμου, όσο και την καθοδηγημένη ανατρεπτικότητα της πολυφορεμένης «αγάπης».

Με αφορμή την παράσταση που σκηνοθετεί ο Άρης Τρουπάκης στο Θέατρο ΕΛ.ΕΡ., μιλήσαμε με την πρωταγωνίστρια, Δήμητρα Χατούπη, για τον ρόλο που υποδύεται, για τη διαχρονικότητα του Στρίντμπεργκ και για την εγγενή δυνατότητα του θεάτρου να μιλά με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετικούς ανθρώπους.

Ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίσατε κατά την προετοιμασία για αυτήν την παράσταση;
Ό,τι δεν γνωρίζεις είναι πρόκληση. Ακόμα κι αν γνωρίζεις κάτι, ποτέ δεν είναι το ίδιο Όλα αλλάζουν κάτω από διαφορετικές συνθήκες Αρκεί να μπορείς να το δεις. Ο ίδιος ο Στρίντμπεργκ είναι πρόκληση.

Πρόκληση είναι επίσης η ίδια η παράσταση. Η συνεργασία με τον Άρη Τρουπάκη, με τον οποίο έχουμε συνεργαστεί και στις Δούλες και πορευόμαστε με κοινούς κώδικες είναι μια καινούργια πρόκληση. Η συνεργασία με το Φίλιππο Σοφιανό που έχουμε υπάρξει ήδη μαζί στο παρελθόν είναι μία πρόκληση, όπως και με τον Γιώργο Σταυριανό που δεν έχουμε συνυπάρξει έως τώρα.

Πώς προσεγγίζετε τον ρόλο της Τέκλας και τι σας γοητεύει περισσότερο σε αυτόν;
Επόμενη πρόκληση ο ρόλος, η Τέκλα, μία γυναίκα που διεκδικεί απερίφραστα την ελευθερία της με ό,τι κόστος έχει αυτό. Μια γυναίκα που διαθέτει μία αθωότητα αφοπλιστική. Πώς να μην γοητευτείς από ένα πλάσμα που φαινομενικά δεν σου μοιάζει αλλά εν τέλει μπορεί να είσαι εσύ όπως και ένα σύμβολο γυναίκας; Άρα αυτή η παράσταση είναι γεμάτη προσκλήσεις.

Συνεργάζεστε για δεύτερη φορά με τον σκηνοθέτη Άρη Τρουπάκη, μετά τις «Δούλες» του Ζαν Ζενέ. Θα μας μιλήσετε για την συνεργασία σας;
Νομίζω ότι η μεγαλύτερη παγίδα στο θέατρο είναι απλώς να βολευτείς με συνεργασίες που ήδη γνωρίζεις. Για μένα το γοητευτικό ξεκινάει πάντα από το ότι προσπαθούμε να ξανακαλύψουμε μαζί καινούργιους δρόμους. Ο Άρης έχει μία απίστευτη ικανότητα να διαβάζει στο βάθος τα κείμενα, κι έτσι να μη φοβάται τις καινούργιες προκλήσεις και αυτό είναι κάτι που το μεταδίδει στους ηθοποιούς. Ειλικρίνεια, καθαρότητα και αθωότητα, αυτό δεν είναι το θέατρο;

Πώς προσεγγίζετε με τους συμπρωταγωνιστές σας τη δυναμική των χαρακτήρων και τις σχέσεις εξουσίας που αναπτύσσονται στη σκηνή;
Το αντιμετωπίζουμε όλοι νομίζω σαν ένα παιχνίδι .Πιθανό σαν παιχνίδι εξουσίας γιατί περί παιχνιδιού πρόκειται. Ο Στρίμπεργκ αντιμετωπίζει όλες τις εσωτερικές διαστάσεις των ρόλων και των σχέσεων με την ελαφρότητα του παιχνιδιού που σε οδηγεί μέσα από αυτοσχεδιασμό σιγά σιγά χωρίς να το καταλαβαίνεις στο βάθος της αλήθειας που κρύβεται μέσα μας. Αυτό συμβαίνει και με μας τους ηθοποιούς, αλλά και με το κοινό. Οπότε η σοβαροφάνεια δεν έχει καμία θέση σε αυτό το παιχνίδι –νομίζω έτσι το αντιμετωπίσαμε και οι τέσσερις μας. Αυτό ήταν φοβερά λυτρωτικό για όλους μας.

Σε ποιες βασικές θεματικές συνομιλεί η παράστασή σας σήμερα με την μεταιχμιακή εποχή του Στρίντμπεργκ;
Η βιασύνη με την οποία προσπαθούμε να θάψουμε το παρελθόν, να το κουκουλώσουμε χωρίς να αναμετρηθούμε ουσιαστικά με αυτό υπήρχε και στην εποχή του Στρινμπεργκ και σήμερα. Οι ρωγμές μας απλώς σκεπάζονται. Δεν αντέχουμε να ασχοληθούμε ουσιαστικά με αυτές, άρα περνάμε σε κάτι επόμενο που είναι λιγότερο επώδυνο για μας.

Επίσης, εκείνη την συντηρητική εποχή οι σχέσεις έμπαιναν κάτω από την ομπρέλα των δανείων: σου δανείζω άρα μου χρωστάς, μου δανείζεις άρα σου χρωστάω. Σήμερα επίσης οι ανθρώπινες σχέσεις μέσα από όλες αυτές τις κοινωνικές, πολιτικές, παγκόσμιες διαστάσεις ακολουθούν την ίδια διαδικασία. Φοβάμαι ότι υπάρχει ακόμα τεράστιος συντηρητισμός στη σχέσεις των ανθρώπων: δίνω για να πάρω. Το ερώτημα είναι αν μπορεί να παίξει κανείς με αυτούς τους όρους στις προσωπικές σχέσεις και πού οδηγεί όλο αυτό.

Ακόμα, η θέση της γυναίκας και τότε και σήμερα αντιμετωπίζεται κάτω από την ομπρέλα της πατριαρχίας. Υπάρχει συγκεκριμένη ατάκα στο κείμενο: η γυναίκα χρειάζεται πάντα κηδεμόνα και ο κηδεμόνας είναι ο σύζυγος. Αναρωτιέται κανείς αν σήμερα η γυναικεία ύπαρξη αντιμετωπίζεται διαφορετικά, αν σκεφτεί κανείς την τρομακτική αύξηση των γυναικοκτονιών, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι η γυναίκα ακόμη αντιμετωπίζεται σαν να μην έχει δική της ύπαρξη ακριβώς, αλλά σαν κάτι το οποίο δεν ανήκει στον εαυτό της.

Τι ελπίζετε ότι θα αποκομίσουν οι θεατές από την παράσταση;
Οι θεατές εισπράττουν -ανάλογα με τη συνθήκες- διαφορετικά πράγματα κάθε φορά. Το κοινό δεν είναι το ίδιο πάντα. Είναι διαφορετικοί άνθρωποι που κάτω από διαφορετικές συνθήκες έρχονται στο θέατρο. Άρα το τι εισπράττει ο καθένας σε κάθε παράσταση είναι διαφορετικού είδους. Πιστεύω ότι τα μεγάλα κείμενα ποτέ δεν δίνουν συγκεκριμένες κατευθύνσεις στον θεατή, πάντα αφήνουν κάτι μετέωρο, πάντα αφήνουν τον ίδιο το θεατή να επιλέξει τι ακριβώς τον αφορά. Πάντως με κάποιον τρόπο ο Στρίντμπεργκ μας καλεί στο φινάλε του έργου να αναρωτηθούμε τι σημαίνει αθωότητα. Είμαστε αθώοι; Έχουμε προσωπική ευθύνη απέναντι σε όλο αυτό που γίνεται γύρω μας η θέλουμε να μεταθέτουμε τις ευθύνες κάπου αλλού;

Ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση: Έλσα Ανδριανού
Σκηνοθεσία: Άρης Τρουπάκης
Σκηνικά, κοστούμια: Θοδωρής Χρυσικός
Βοηθοί σκηνοθέτη: Γωγώ Μπόμπολα, Θάνος Ψαρράς
Φωτισμοί: Δημήτρης Λογοθέτης
Επικοινωνία: Γιώτα Δημητριάδη
Φωτογραφίες: Ζαφείρω Βλάχου
Παραγωγή: Η Πάνδημος Ηώς
Εκτέλεση και Οργάνωση παραγωγής: Θάνος Ψαρράς
Ηθοποιοί: Δήμητρα Χατούπη, Φίλιππος Σοφιανός, Γιώργος Σταυριανός