Γιώργο Οικονόμου, μπορεί το θέατρο να αλλάξει τον κόσμο;

Με βραβείο Olivier το 2022 στο West End του Λονδίνου και βραβείο Tony το 2023 στο Broadway της Νέας Υόρκης, το θεατρικό έργο της σπουδαίας νομικού Suzie Miller που έχουν ήδη παρακολουθήσει μισό εκατομμύριο θεατές σε περισσότερες από τριάντα χώρες σε όλο τον κόσμο την τελευταία πενταετία –και που άλλαξε παγκοσμίως τον τρόπο με τον οποίο το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης αντιμετωπίζει τη σεξουαλική κακοποίηση– έρχεται φέτος για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε μια ολοκαίνουργια παραγωγή στο Θέατρο Πορεία, σε σκηνοθεσία Γιώργου Οικονόμου, με τη Λένα Παπαληγούρα στον συγκλονιστικό ρόλο της δικηγόρου Tessa Ensler.

Λίγο πριν την έναρξη των παραστάσεων, μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη, Γιώργο Οικονόμου, για τις προκλήσεις του μονολόγου, την συνεργασία του με τη Λένα Παπαληγούρα, και το αν έχει τελικά το θέατρο τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο.

Ένα παγκόσμιο θεατρικό, εκδοτικό και δικαστικό φαινόμενο για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Πώς προσεγγίζετε το Prima Facie;
Αν το προσέγγιζα ως παγκόσμιο θεατρικό, εκδοτικό και δικαστικό φαινόμενο δεν θα ήξερα από πού ν’ αρχίσω. Το Prima Facie είναι ένας εξαιρετικά καλογραμμένος θεατρικός μονόλογος με πολύ συγκεκριμένη και επικίνδυνη θα έλεγα θεματολογία, η οποία προφανώς έχει αγγίξει το κοινό διεθνώς. Γνωρίζουμε ότι το έργο έχει λειτουργήσει ακτιβιστικά και έχει γίνει κείμενο αναφοράς και προβληματισμού γύρω από την επάρκεια του νόμου για θέματα που αφορούν την σεξουαλική κακοποίησης των γυναικών. Η προσπάθειά μας σ’ αυτή την δουλειά, η δική μου και των συνεργατών μου, είναι να εμπνευστούμε από τις καλλιτεχνικές αρετές του έργου, να το ερμηνεύσουμε και να το στήσουμε στην σκηνή αναδεικνύοντας τις αρετές του και την θεματολογία του. Με λίγα λόγια πάμε για μια καλή παράσταση προσεγγίζοντας το Prima Facie όπως οποιοδήποτε άλλο έργο, κλασσικό, μοντέρνο, πολυπρόσωπο ή όχι, διάσημο ή μη.

Ποιες είναι οι σκηνοθετικές προκλήσεις ενός μονολόγου, και πώς τις διαχειρίζεστε στην περίπτωση του Prima Facie;
Έχει τις δυσκολίες και τις ιδιοτροπίες του ο μονόλογος. Είναι το πιο ριψοκίνδυνο είδος θεάτρου και παίζεται χωρίς δίχτυ ασφαλείας. Αυτό είναι και η μεγάλη πρόκληση. Έχω ανεβάσει πολλούς μονολόγους και κάθε φορά ξεκινάω απ’ την αρχή. Πάντα λέω πως «δεν το ξανακάνω» και μετά πέφτει ένα καλό κείμενο στα χέρια μου και η ευκαιρία να συνεργαστώ με έναν ηθοποιό που με εμπνέει και εκτιμώ, και μπαίνω στη περιπέτεια. Ο μονόλογος είναι το κείμενο, ο χαρακτήρας και κυρίως ο ηθοποιός που τον υποδύεται. Όποιος σκηνοθέτης το ξεχάσει έστω και για μία στιγμή κάηκε. Ο μονόλογος είναι ο θεατής που πρέπει να βάλει την φαντασία του να δουλέψει. Να άρει όσο γίνεται την δυσπιστία του. Όμως ο θεατής δεν έρχεται στο θέατρο για να πιάσει δουλειά. Πρέπει να εργαστείς εσύ γι’ αυτόν για να τον κάνεις για 90’ λεπτά συνοδοιπόρο. Αντιλαμβάνεστε βέβαια τι πρόκληση είναι αυτή για τον ηθοποιό;

Η σκηνοθετική πρόκληση είναι πάντα να βρεις έναν αφηγηματικό κανόνα, που να σ’ τα ξετυλίξει όλα, και που να επιτρέψει στον ηθοποιό να παίξει, να αφηγηθεί, να υπάρξει, να ενσωματώσει χαρακτήρα, υπόθεση, σκέψη και συναίσθημα όσο πιο γενναιόδωρα γίνεται. Ο ηθοποιός σε ένα μονόλογο πρέπει να αισθάνεται ασφαλής και να έχει μια γερή παρτιτούρα πάνω στη οποία να πατάει για να μπορεί να παίζει κάθε βράδυ σαν να είναι η πρώτη φορά.

Στο θέατρο όσο και να ‘χεις μελετήσει το κείμενο η ουσιαστική ανάγνωση και η σκηνική μεταφορά συμβαίνει στην πρόβα. Ο μονόλογος είναι μοναδικό πεδίο σκηνική έρευνας.

Μετά το Terror (που σκηνοθετείτε για δεύτερη χρονιά στο Θέατρο Βασιλάκου) το Prima Facie. Τι είναι αυτό που σας γοητεύει στις δικαστικές υποθέσεις;
Όχι μόνο δικαστικά, αλλά και δικαστικά που αμφισβητούν τον νόμο. Έργα που αντιπαραθέτουν το νομικό σύστημα με την έννοια της δικαιοσύνης. Δηλαδή δικαστικά έργα με σαφείς κοινωνικές και φιλοσοφικές προεκτάσεις. Πάντως, όχι δεν είμαι θεατρικός δικομανής ούτε δικολάγνος. Αν υπήρχε η λέξη δικοπλόκος θα με κάλυπτε καλύτερα. Με ενδιαφέρουν τα έργα με σαφή θεματολογία και ουσιαστικές συγκρούσεις και επίσης με ενδιαφέρει το γεγονός πως η νομική πράξη έχει κώδικες, κανόνες και τελετουργικό. Είναι σαν ν’ ανεβάζεις θέατρο μες το θέατρο. Αλλά και να μην ξανασκηνοθετούσα δικαστικό δράμα δεν θα με πείραζε καθόλου.

Πώς ήταν η συνεργασία σας με τη Λένα Παπαληγούρα;
Τέλεια! Αν αρχίσω να απαριθμώ τις αρετές της Λένας θα ξημερώσουμε. Η συνεργασία με την Λένα για μένα ήταν ανεπανάληπτη και συνεχίζουμε ακάθεκτοι μέχρι το τρίτο κουδούνι της πρεμιέρας. Οπότε. Ναι. Τέλεια. Θα το δείτε και μόνοι σας.

Η συζήτηση που ανοίγει το έργο είναι επώδυνα επίκαιρη (και) στην Ελλάδα. Πώς πιστεύετε ότι αντικατοπτρίζει τις σύγχρονες προκλήσεις του δικαστικού συστήματος, ειδικά σε θέματα σεξουαλικής κακοποίησης;
Δεν είμαι ειδικός, αλλά απ’ ότι παρακολουθώ κι εγώ, οι γυναίκες είναι απροστάτευτες και κάθε πράξη σεξουαλικής βίας εναντίον τους έχει πολλαπλά βάρβαρα επακόλουθα. Αν αυτό οφείλεται στον νόμο ή στην εφαρμογή του δεν είμαι σίγουρος. Πιστεύω πως και στα δύο. Πάντως η κοινωνία και κυρίως η κοινωνία της κλειδαρότρυπας, όχι μόνο δεν είναι αρωγός της κακοποιημένης γυναίκας, αλλά κατά κανόνα διώκτης. Αυτό θέλει χρόνο να αλλάξει.

«Ένα έργο που εκθέτει ανεπανόρθωτα το κατεστραμμένο σύστημα δικαιοσύνης. Ένα έργο που δεν μπορούμε -δεν πρέπει- απλά να το παρακολουθήσουμε, αλλά μας καλεί να δράσουμε και να τα αλλάξουμε όλα» διαβάζουμε στην κριτική του Guardian. Έχει τελικά το θέατρο την δύναμη να αλλάξει τον κόσμο;
Όχι βέβαια.
Είναι μέρος ενός κόσμου που αλλάζει.
Νομοτελειακά.

Ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση: Δάφνη Οικονόμου
Σκηνοθεσία: Γιώργος Οικονόμου
Σκηνογραφία: Πάρις Μέξης
Φωτισμοί: Γιάννης Δρακουλαράκος
Μουσική: Αλεξάνδρα Κατερινοπούλου
Βοηθός σκηνοθέτη: Λίνα Τουρκογιώργη
Studio Φωτογράφιση: Τάσος Βρεττός
Φωτογραφίες ανάγνωσης: Ελίνα Γιουνανλή
Διεύθυνση Παραγωγής: Κωνσταντίνα Αγγελέτου
Επικοινωνία: Άρης Ασπρούλης

Ερμηνεύει η Λένα Παπαληγούρα

Μια παραγωγή της Trish Wadley Productions και του Πολιτιστικού Οργανισμού «Λυκόφως»
Συμπαραγωγός: Θέατρο Πορεία

Υπό την αιγίδα του British Council και των Πρεσβειών Αυστραλίας και Μεγάλης Βρετανίας στην Ελλάδα.