Αντώνη Τουμανίδη, γιατί είναι σκοτεινά τα παραμύθια;

Στη σημερινή Νέα Υόρκη, ο Αλαντίν προσπαθεί να ξεφύγει από το τραγικό παρελθόν του. Η Χιονάτη αυτοκτονεί και η βασίλισσα Αλίκη οδηγείται, αλυσοδεμένη, στην γκιλοτίνα. Στο 13ο όροφο μιας πολυκατοικίας, μια ηλικιωμένη τρέφεται με μικρά παιδιά. Ένας ντετέκτιβ ανακαλύπτει πως ένα κομμάτι ξύλου, στο οποίο αργότερα θα σκαλιστεί μια διάσημη μαριονέτα, κρύβει ένα πανάρχαιο μυστικό.

Μετά από την επιτυχία του πρώτου βιβλίου της σειράς Εφιάλτες & Παραμύθια, και λίγο πριν δούμε το πολυβραβευμένο του σενάριο (βασισμένο στο βιβλίο του Η Αληθινή Ιστορία του Πινόκιο) να κάνει πρεμιέρα στο Χόλυγουντ από την Dark Universe Pictures, ο Αντώνης Τουμανίδης επιστρέφει με το ολοκαίνουριο Εφιάλτες & Παραμύθια 2, και μας μιλά για την σκοτεινιά των παραμυθιών που οι ενήλικες έχουμε ανάγκη, τα κοινά σημεία των παραμυθιών Ανατολής και Δύσης, και το πώς φτάνει ένα παραμύθι από την Ελλάδα να γίνει ταινία στο Χόλυγουντ.

Στην αρχή του βιβλίου, η Εποχή της Λογικής απαγορεύει την φαντασία, και η απαγόρευση αυτή συμπαρασύρει τα παραμύθια, τα χρώματα και τις θρησκείες. Πώς θα ήταν η ζωή σε έναν τέτοιο κόσμο;
Στο «Εφιάλτες & Παραμύθια 2» περιγράφω μια δυστοπία όπου η φαντασία και κατ’ επέκταση η δημιουργικότητα απαγορεύονται. Και παίρνουν οι κυβερνώντες μια τέτοια απόφαση για το καλό της ανθρωπότητας: αυτό νομίζω τα λέει όλα – όλα γίνονται για το καλό μας αλλά με εμάς τους ίδιους να είμαστε απόντες στη λήψη των αποφάσεων αυτών. Φανταστείτε έναν κόσμο στο απόλυτο σκοτάδι. Έναν κόσμο που ο ήλιος δεν θα ανατέλλει ποτέ. Τα μάτια μας θα συνήθιζαν στο σκοτάδι και θα το αντιλαμβάνονταν σαν φως και η ζωή θα συνεχιζόταν αλλά κατά πόσο θα παραμέναμε «άνθρωποι»; Το σκοτάδι, πάντως, έχει ήδη αρχίσει να καλύπτει με το αόρατο πέπλο του την ανθρωπότητα.

Μεσολάβησαν οκτώ χρόνια –και μια πανδημία, η οποία κάνει την εμφάνισή της στο βιβλίο– από τον πρώτο τόμο του Εφιάλτες & Παραμύθια στον δεύτερο. Τι άλλαξε στις ιστορίες σας, και τι έμεινε ίδιο;
Καινούριοι παραμυθοήρωες κάνουν την εμφάνισή τους. Αυτή τη φορά ταξιδεύω σε όλον σχεδόν τον κόσμο. Από τη μακρινή Ανατολή στη Γαλλία, από την Ιταλία στον παγωμένο ευρωπαϊκό βορρά και από την Αμερική −με τους αστικούς της θρύλους− στην Ελλάδα. Αυτό που έμεινε ίδιο, αν και προσαρμόστηκε στα σημερινά δεδομένα, είναι το στοιχείο του τρόμου που εισβάλει σε κάθε γωνιά της Παραμυθοχώρας.

Τα χρειαζόμαστε οι ενήλικες τα παραμύθια;
Έχουμε τη σφαλερή εντύπωση πως τα παραμύθια απευθύνονται μόνο στα παιδιά. Τα παραμύθια πριν από τα μέσα του 19ου αιώνα είχαν εντελώς διαφορετική μορφή, συγκριτικά πάντα με αυτή που, όλοι, γνωρίζουμε σήμερα. Ήταν ιστορίες σκοτεινές που προετοίμαζαν τα παιδιά για την ενήλικη ζωή και ταυτόχρονα ψυχαγωγούσαν τους ενήλικες τα βράδια. Θέλω να (υπεν)θυμίσω στους ενήλικες αναγνώστες πως κάποτε ήταν παιδιά. Και ο καλύτερος τρόπος για να το κάνω είναι τα κλασικά, γνωστά σε όλους, παραμύθια τα οποία έχουν συνδεθεί με την παιδική ηλικία. Οτιδήποτε σχετίζεται με την ηλικία αυτή κουβαλάει μαζί του μια μοναδική γοητεία.

Υπάρχει μια τάση τα τελευταία χρόνια να αφαιρείται από τα παραμύθια η ορίτζιναλ «σκοτεινιά» τους, και να βλέπουν/ ακούν τα παιδιά (κι εμείς μαζί τους) λιγότερο τρομακτικές διασκευές, αν και οι παιδοψυχολόγοι λένε ότι αυτό δεν είναι απαραίτητα καλό. Τι γνώμη έχετε;
Τα παραμύθια που γράφω δεν έχουν ευτυχισμένο τέλος. Το κακό θριαμβεύει, σαρώνει τα πάντα στο διάβα του και οι εκάστοτε ήρωες δεν έχουν παρά μερικές μόνο ευτυχισμένες στιγμές − σε αντίθεση με τους εκπροσώπους του ερέβους. Το ίδιο συμβαίνει και στη ζωή. Τα παραμύθια πάντα έτσι ήταν. Εμείς τα αλλοιώσαμε και διώξαμε τη μάγισσα από το σπίτι με τα ζαχαρωτά. Μάθαμε στα παιδιά μας το «Και ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Ας προσπαθήσουμε, τώρα, να εξηγήσουμε στα παιδιά πως το μονοπάτι της ζωής είναι δύσβατο και πως μπορεί να συναντήσει κανείς δράκους και τέρατα που ενίοτε θριαμβεύουν. Ας το κάνουμε πριν να είναι πολύ αργά, μήπως και έτσι σώσουμε κάτι από το δύσβατο μέλλον τους.

Παραμύθια της Ανατολής, σαν τις Χίλιες και Μία Νύχτες, και παραμύθια της Δύσης, σαν αυτά του Λιούις Κάρολ και των Αδερφών Γκριμ, και η ελληνική παραμυθοπαράδοση στο μεταίχμιο (αν και ίσως λίγο πιο κοντά στην Ανατολή). Τι διαφορές εντοπίζετε σε μοτίβα, και ποιο είναι το αγαπημένο σας είδος ως επιρροή;
Το παραμύθι διαφέρει από τα υπόλοιπα συγγραφικά είδη, κυρίως, στο γεγονός πως καταργεί κάθε όριο. Δεν υπάρχουν χωροχρονικές δεσμεύσεις και περιορισμοί, με τις ανατροπές να διαδέχονται η μία την άλλη, δεν υπάρχουν «κανόνες» είτε μορφολογικά είτε ως προς το περιεχόμενο − και αν υπάρχουν δεν υποχρεούται ο συγγραφέας να τους σεβαστεί. Έτσι οι πρωταγωνιστές από τόπο σε τόπο διαφέρουν, το τέλος κάθε ιστορίας δεν είναι το ίδιο, ο χώρος προσαρμόζεται και η συμπεριφορά των χαρακτήρων συνάδει με τις εκάστοτε παραδόσεις (υπάρχει για παράδειγμα μια παραλλαγή της Σταχτοπούτας στις «Χίλιες και μία νύχτες» όπου ο κεντρικός χαρακτήρας είναι άντρας −Τζουντάρ− και ο οποίος στο τέλος δολοφονείται από τα αδέρφια του) αλλά στην καρδιά όλων των παραλλαγών υπάρχει ένα κοινό στοιχείο: η μαγεία. Προσωπικά, αγαπώ ιδιαίτερα τα παραμύθια του «παγωμένου» Ευρωπαϊκού βορρά.

Η Αληθινή Ιστορία του Πινόκιο, που θα δούμε σύντομα στον κινηματογράφο, ήταν αρχικά μία από τις ιστορίες του πρώτου «Εφιάλτες και Παραμύθια». Θα μας μιλήσετε για την πορεία της από εκεί ως το Χόλιγουντ;
Ο Πινόκιο, είναι η αλήθεια, έχει σημαδέψει την όποια πορεία μου. Η ιστορία του πρώτου βιβλίου αγαπήθηκε τόσο πολύ −και νιώθω απέραντη ευγνωμοσύνη για αυτό− που «μεγάλωσε», έγινε νουβέλα («Η αληθινή ιστορία του Πινόκιο», Εκδόσεις Anubis 2018) και μετά σενάριο στα αγγλικά. Η ταινία προχωράει με σταθερά βήματα προκειμένου να έχουμε το καλύτερο δυνατό τελικό αποτέλεσμα και να μεταφερθεί το βιβλίο στη μεγάλη οθόνη με τη μεγαλύτερη πιστότητα. Προσεχώς, θα έχετε περισσότερες πληροφορίες.