Τι προκαλούν τα ενεργειακά ποτά στους εφήβους;

γράφει ο Βασίλειος Παπαμίκος, M.Med.Sci Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, Πανεπιστημίου Γλασκώβης, MSc Healthcare Manager, Πανεπιστημίου Αθηνών

Τα ενεργειακά ποτά αποτελούν πλέον έναν πολύ δημοφιλή τρόπο ενεργειακής ενίσχυσης του οργανισμού σε καταστάσεις όπως μελέτη μέχρι αργά τη νύχτα, έντονη αθλητική δραστηριότητα, ανάγκη για επαυξημένη εγρήγορση κατά τη διάρκεια πολλών ωρών εργασίας ή ακόμα και σε μια βραδινή έξοδο με ταυτόχρονη κατανάλωση αλκοόλ και χορό μέχρι πρωίας.

Εκατομμύρια άνθρωποι, ιδιαίτερα νέοι και έφηβοι, τα καταναλώνουν πλέον σε μεγάλη συχνότητα σε βαθμό που έχει δημιουργηθεί μια καινούρια καταναλωτική τάση (όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα), η οποία χρήζει διατροφικής αξιολόγησης.

Τα ενεργειακά ποτά συνήθως περιέχουν καφεΐνη, ζάχαρη, ταυρίνη (αμινοξύ), βιταμίνες και εκχυλίσματα βοτάνων όπως τζίνσενγκ ή γκουαρανά. Στα θετικά σημεία τους συμπεριλαμβάνονται η βελτίωση της συγκέντρωσης, η μείωση της κούρασης και η αυξημένη αίσθηση ενεργητικότητας. Συχνά έχουν συνδεθεί με ενισχυμένη αθλητική απόδοση γι’ αυτό και χρησιμοποιούνται από αθλητές ή κατά τη διάρκεια κάποιας φυσικής δραστηριότητας ή κάποιου παιχνιδιού. Η πραγματική δράση τους όμως εξαρτάται από την αλληλεπίδρασή τους με τον ανθρώπινο οργανισμό.

Τα θετικά

Επαυξημένη εγρήγορση: το περιεχόμενό τους σε καφεΐνη μπορεί να βελτιώσει την εστίαση σε μια πνευματική δραστηριότητα ή να παρατείνει τις δραστήριες ώρες του οργανισμού, ανακουφίζοντας από το αίσθημα κόπωσης ή κατάπτωσης.

Βελτιωμένη φυσική απόδοση: υπάρχουν μελέτες που υποδεικνύουν αύξηση της αντοχής και μειωμένη αίσθηση καταπόνησης κατά τη διάρκεια της άσκησης. Πιθανότατα γι’ αυτό είναι πολύ δημοφιλή και στους νεότερους θαμώνες των γυμναστηρίων, αλλά και σε ορισμένους αθλητές.

Αυξημένη επαγρύπνηση και αίσθηση ενεργητικότητας: η επίδραση αυτή αποδίδεται στην συνδυασμένη δράση της καφεΐνης και της ζάχαρης που περιέχουν και είναι αυτή που τα κάνει δημοφιλή σε επαγγελματίες με νυχτερινές βάρδιες ή γενικότερα σε ανθρώπους που ξενυχτάνε αλλά θέλουν να παραμένουν δραστήριοι.

Τα αρνητικά

Οι κίνδυνοι υγείας που ίσως ενέχουν προκύπτουν είτε από αυξημένη κατανάλωσή τους, είτε από την κατανάλωσή τους από “ευαίσθητες” ηλικιακές ομάδες, όπως οι έφηβοι.

Αφυδάτωση: Η δράση της καφεΐνης που περιέχουν είναι διουρητική και αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία όταν καταναλώνονται κατά τη διάρκεια μιας φυσικής δραστηριότητας, καθότι σε συνδυασμό με την εφίδρωση αυξάνεται η πιθανότητα αφυδάτωσης (ειδικά αν δεν καταναλώνεται και νερό επιπρόσθετα με αυτά).

Αίσθημα παλμών ή ακόμη και αρρυθμία: ίσως ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους της υπερκατανάλωσης ενεργειακών ποτών είναι αυτός που σχετίζεται με την λειτουργία της καρδιάς, καθότι υπεύθυνη θεωρείται η καφεΐνη που περιέχουν, όταν αυτή καταναλωθεί σε μεγάλες ποσότητες. Γι’ αυτό ακριβώς άτομα με υπάρχοντα καρδιαγγειακά προβλήματα έχουν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης των προαναφερόμενων καταστάσεων μετά από υπερκατανάλωσή τους.

Νευρικότητα και διεγερσιμότητα: ο συνήθης ύποπτος από τα συστατικά που περιέχουν, η καφεΐνη, δυνητικά μπορεί να δημιουργήσει άγχος, τρέμουλο και ταραχή. Στην διεγερσιμότητα συνεισφέρει και η περιεκτικότητά τους σε ζάχαρη, η οποία, όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα, δεν είναι καθόλου αμελητέα. Υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων που τα συμπτώματα αυτά μπορεί να προκληθούν ακόμα και με την κατανάλωση ενός μόνο κουτιού ενεργειακού ποτού, οδηγώντας ακόμα και σε μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης.

Αϋπνία: Ο χρονισμός κατανάλωσης των ενεργειακών ποτών έχει την σημασία του. Αν καταναλωθούν το βράδυ μπορεί να διαταράξουν το φυσιολογικό μοτίβο του ύπνου, καθότι η καφεΐνη παραμένει στον ανθρώπινο οργανισμό για ώρες και τον κρατά σε εγρήγορση ακόμα και τις ώρες που θα έπρεπε να ξεκουράζεται. Η αϋπνία που επέρχεται, όταν συνεχίζεται για καιρό, με την συνεχή κατανάλωσή τους, μπορεί με την σειρά της να οδηγήσει σε απώλεια συγκέντρωσης, διεγερσιμότητα και αυξημένο κίνδυνο για χρόνια προβλήματα υγείας.

Ο επικίνδυνος συνδυασμός τους με το αλκοόλ: η πλέον ανησυχητική καταναλωτική τάση σε νέους και έφηβους, η οποία, εξαιτίας της διέγερσης που προκαλεί το ενεργειακό ποτό, “καλύπτει” την επίδραση του αλκοόλ. Έτσι, κάποιος, χωρίς να το συνειδητοποιεί, καταναλώνει μεγαλύτερη ποσότητα απ’ ό,τι συνήθως, με ταυτόχρονη αύξηση του κινδύνου αργής λήψης αποφάσεων π.χ. την ώρα που οδηγεί. Επιπρόσθετα, αυξάνεται ο κίνδυνος αφυδάτωσης, ιδιαίτερα σε πολύωρες κοινωνικές εκδηλώσεις στις οποίες μειώνεται η κατανάλωση νερού εξαιτίας της αυξημένης διαθεσιμότητας άλλων επιλογών. Τέλος, η ανάμειξη μιας καταθλιπτικής ουσίας, όπως το αλκοόλ με μια διεγερτική ουσία, όπως ένα ενεργειακό ποτό δημιουργεί καταπόνηση στην καρδιά που μπορεί να φτάσει μέχρι σημείου αρρυθμίας.

Αυξημένος κίνδυνος στους έφηβους: Οι εγκέφαλοι και τα σώματα στις νέες ηλικίες είναι πιο ευαίσθητα στην επίδραση των ουσιών όπως η καφεΐνη και το αλκοόλ, αυξάνοντας τον κίνδυνο για πιο μακροπρόθεσμα θέματα υγείας από την μακροχρόνια κατανάλωσή τους. Η ανάμειξη αλκοόλ και ενεργειακών ποτών μπορεί να επηρεάσει την ήδη αντιδραστική συμπεριφορά των εφήβων και να τους οδηγήσει σε επικίνδυνες συμπεριφορές.

Η περιστασιακή κατανάλωση ενός ενεργειακού ποτού από έναν ενήλικα μπορεί να μην ενέχει κανέναν κίνδυνο, η συχνή ή υπερβολική σε ποσότητα όμως κατανάλωση αλλάζει τα δεδομένα. Η Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία συνιστά στα παιδιά και στους εφήβους να μην καταναλώνουν ενεργειακά ποτά, ενώ οι συστάσεις για τους ενήλικες περιορίζουν την καφεΐνη μέχρι τα 400 χιλιοστόγραμμα ημερησίως, δηλαδή σε ένα με δύο ενεργειακά ποτά.

Ο συνδυασμός συστατικών που περιέχουν τα ενεργειακά ποτά (καφεΐνη, ζάχαρη) και η ταυτόχρονη υπερκατανάλωσή τους μαζί με αλκοόλ ίσως να ενέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο από όλους τους προαναφέρομενους: τον εθισμό σε αυτά και την δύσκολη απεμπλοκή.

Συμπερασματικά

Για να νιώσει πιο ασφαλής ο καταναλωτής θα πρέπει να διαβάζει την ετικέτα κάθε ενεργειακού ποτού που καταναλώνει, ιδιαίτερα την περιεκτικότητα σε καφεΐνη. Δεν αποκλείεται η ύπαρξη ενεργειακού ποτού που περιέχει ακόμα και 300 χιλιοστόγραμμα καφεΐνης ανά κουτί. Συνεχίζοντας, η κατανάλωση ενός ενεργειακού ποτού οφείλει να συνοδεύεται από επαρκή ενυδάτωση για να αντισταθμίζεται η διουρητική δράση της καφεΐνης. Η κατανάλωση αλκοόλ μαζί με ενεργειακό ποτό θα πρέπει να θεωρείται απαγορευτική, ενώ κάθε συνειδητοποιημένος καταναλωτής οφείλει να γνωρίζει τα όριά του και να παρατηρεί πιθανή εμφάνιση συμπτωμάτων μετά την κατανάλωση ενός ενεργειακού ποτού. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, ευτυχώς υπάρχουν πιο υγιεινές εναλλακτικές όπως διάφορα ήδη τσαγιού ή άλλων αφεψημάτων.