10 πράγματα που δεν ήξερες για το Πασαλιμάνι

Στον Πειραιά και στο Πασαλιμάνι, μετά Γλυφάδα για κανά ουζάκι τραγουδούσε ο Γιάννης Βασιλείου στο θρυλικό Καμπριολέ, και τώρα έχεις τον ρυθμό του κολλημένο στο μυαλό σου για την υπόλοιπη μέρα, παρακαλούμε. Θα σου πούμε όμως ιστορίες που δεν ήξερες για την πιο εμβληματική από τις γειτονιές του Πειραιά και θα μας συγχωρέσεις.

Καταρχάς δεν ξέρουμε αν σε πρόλαβαν τα νέα, αλλά επισήμως δε λέγεται πια Πασαλιμάνι. Ζέα θα το βρεις σε όλες τις επίσημες πηγές. Μένει να δείξει η Ιστορία αν σε δυο-τρεις γενιές όποιος λέει Πασαλιμάνι θα ακούγεται γραφικός σαν αυτούς που λένε σήμερα Τουρκολίμανο.

Ζέα, που λες, είναι το αρχαίο όνομα της περιοχής, και του λιμανιού της, και όχι, κόντρα σε όσα λένε οι Νικ Πορτοκάλος του ίντερνετ, δεν είναι το θηλυκό του Δία, γιατί δεν υπάρχει θηλυκό του Δία.

Ζέα λέγανε, και τότε και τώρα, το δημητριακό που αγαπάνε εσχάτως πολύ οι new age φούρνοι, και από αυτό πήρε το όνομά του το λιμάνι.

Το οποίο λιμάνι ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο της Αθήνας –του Πειραιά, δηλαδή, αλλά ο διαχωρισμός δεν είχε τη σημασία που έχει σήμερα– και επίσης εκείνο με τους περισσότερους νεώσοικους από κάθε άλλο ελληνικό λιμάνι.

Νεώσοικος θα πει «σπίτι του πλοίου» κι αυτό ήταν οι νεώσοικοι, «σπιτάκια» δίπλα στην θάλασσα για την φύλαξη και επισκευή των πλοίων.

Στο Πασαλιμάνι φτιάχτηκε η πρώτη πλαζ του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Ήταν το 1840, όταν δήμαρχος ήταν ο Κυριάκος Σερφιώτης, και τότε ανοίχτηκε και ο χωματόδρομος που οδηγούσε στην παραλία.

Η πλαζ επιβίωσε για 50 περίπου χρόνια, ώσπου τα λύματα του Πειραιά που διαρκώς μεγάλωνε να μολύνουν την θάλασσα. Καμία φωτογραφία της δεν μας έχει σωθεί. Λεπτομέρειες για την ιστορία της έχει το Fractalart, εδώ. 

Ο αποχετευτικός αγωγός που θα καθάριζε την θάλασσα εγκαινιάστηκε τον Μάιο του 1940, μαζί με ένα άλλο μεγάλο έργο: Το εμβληματικό Ρολόι του Πειραιά, που παραμένει μέχρι σήμερα σύμβολο του Πασαλιμανιού και της πόλης.

Δήμαρχος τότε ήταν ο Μιχάλης Μανούσκος, πρώην πρόεδρος του Ολυμπιακού. Δεν είχε εκλεγεί, τον είχε διορίσει δήμαρχο δύο χρόνια νωρίτερα, το 1938, ο Ιωάννης Μεταξάς. Και αν αυτές οι χρονολογίες σου φέρνουν στο νου κάτι κακό, κοντά είσαι: Ο βομβαρδισμός του Πειραιά έγινε 11 Ιανουαρίου του 1944, τρεισήμισι χρόνια μετά την κατασκευή του ρολογιού.

Ο Μανούσκος είχε παραγγείλει συνολικά έξι τέτοια ρολόγια, με σκοπό να τα τοποθετήσει σε διάφορα σημεία του Πειραιά. Τον πρόλαβε η έναρξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου, τον Οκτώβριο του 1940, κι έτσι το Ρολόι είναι μέχρι σήμερα ένα και μοναδικό. Τα άλλα πέντε σημεία, μαζί με όλη την Ιστορία του Ρολογιού, τα έχει το Pireorama, εδώ.