10 πράγματα που δεν ήξερες για τον Λυκαβηττό

Αν η Αθήνα ήταν μόνο ο Δήμος Αθηναίων –και όχι, ας πούμε, και τα βουνά γύρω του– ο Λυκαβηττός με τα 277 του μέτρα θα ήταν το ψηλότερο σημείο της. Και τώρα που τραβήξαμε την προσοχή σου, πάμε να δούμε και άλλες μικρές αλλά ενδιαφέρουσες πληροφορίες που αγνοούσες για τον δημοφιλέστερο από τους λόφους της Αθήνας.

Το Καταφύγιο του Λυκαβηττού που κάνει τη λαϊκή φαντασία να οργιάζει υπάρχει, δεν είναι αστικός θρύλος. Κατασκευάστηκε το 1936, επί δικτατορίας Μεταξά, σε βάθος 100 μέτρων, για τη φύλαξη των αρχείων του κράτους και την προστασία υψηλών προσώπων σε περίπτωση κινδύνου. Στην κεντρική του αίθουσα στεγάστηκε το Αρχηγείο Αντιαεροπορικής Άμυνας του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Περισσότερες πληροφορίες και φωτογραφίες από το εσωτερικό του έχει η Μηχανή του Χρόνου, εδώ. 

Αν πρότεινες σε έναν αρχαίο Αθηναίο, που θα είχε έρθει με τη χρονομηχανή του, να πάτε μια βόλτα στον Λυκαβηττό, δεν θα καταλάβαινε σε τι αναφέρεσαι. Ως Αγχεσμό τον ήξερε τον λόφο, και έτσι τον λέγαμε μέχρι και το 1832.

Πώς μας προέκυψε αργότερα το Λυκαβηττός; Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για την ετυμολογία της λέξης: Αυτή που θα μάντευες πιο εύκολα την συνδέει με λύκους που ίσως τριγύριζαν κάποτε στις πλαγιές του. Μία άλλη λέει ότι σημαίνει «λόφος του λυκαυγούς», επειδή από εκεί φαίνεται ο ήλιος να ανατέλλει. Και υπάρχει και μια τρίτη, σύμφωνα με την οποία το όνομα είναι προελληνικό, και σημαίνει μαστοειδές ύψωμα.

Η μυθολογία λέει πως ο λόφος δημιουργήθηκε από έναν πελώριο βράχο που είχε πάρει η θεά Αθηνά από την Πεντέλη και τον κουβαλούσε στην Ακρόπολη, να δώσει λιγάκι ύψος στον ναό της. Στον δρόμο όμως άκουσε κάτι τρομερά νέα, ότι οι κόρες του Κέκρωπα άνοιξαν λέει το καλάθι που τους είχε εμπιστευτεί να το φυλάνε, κι από εκεί μέσα ξεπήδησε ο Εριχθόνιος, μισός άνθρωπος μισός φίδι, που θα γινόταν αργότερα βασιλιάς της Αθήνας. Ταράχτηκε η θεά στο άκουσμα των νέων, της έπεσε ο βράχος από τα χέρια, και έμεινε εκεί που τον βλέπεις μέχρι σήμερα.

Ο καταπράσινος σήμερα λόφος ήταν μέχρι το 1880 παντελώς γυμνός, με πολλά λατομεία στις πλαγιές του. Η πρώτη προσπάθεια δεντροφύτευσης δεν στέφθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία, καθότι τα κατσίκια που σεργιάνιζαν τότε τις πλαγιές του (δίνοντας και το γνωστό τοπωνύμιο Κατσικάδικα στις σικάτες σήμερα γειτονιές του λόφου) έφαγαν τα δεντράκια.

Οι προσπάθειες αναδάσωσης συνεχίστηκαν με ζήλο για κάμποσα χρόνια, μέχρι το 1915, οπότε τα κατσίκια λιγόστεψαν και τα δέντρα σώθηκαν.

Η πρώτη φωταγώγηση του Λυκαβηττού έγινε το 1835, προς τιμή του βασιλιά Όθωνα, με 100 φαναράκια που σχημάτιζαν το γράμμα όμικρον και φαίνονταν από μακριά να φωτίζουν την πλαγιά του λόφου. Η δεύτερη φωταγώγηση έγινε στις 25 Μαρτίου του 1838, για την επέτειο της Επανάστασης, με κλαδιά που καίγονταν σχηματίζοντας έναν φλεγόμενο σταυρό. Ναι, δεν γέρασε όμορφα αυτή η εικόνα, ξέρουμε τι σκέφτεσαι, αλλά όχι, Κου Κλουξ Κλαν δεν υπήρχε τότε.

Μεγάλα σχέδια για τον Λυκαβηττό είχε, μεταξύ άλλων, ο αγαπημένος αρχιτέκτονας του μέσου Αθηναίου, ο Ερνστ Τσίλλερ, ο οποίος κατέθεσε στα τέλη του 19ου αιώνα στον Χαρίλαο Τρικούπη ένα μεγαλειώδες σχέδιο για το «Αέρειον Θεραπευτήριον», όπως το έλεγε. Αυτό θα μετέτρεπε τον λόφο σε κέντρο αναψυχής, και θα περιλάμβανε ξενοδοχείο, καφενεία, αναγνωστήριο, τεχνητούς καταρράκτες, κρήνες, σιντριβάνια και παιδικές χαρές. Λεφτά, όμως, οποία έκπληξις, δεν υπήρχαν, και το μεγαλεπήβολο σχέδιο δεν υλοποιήθηκε ποτέ.

Γκρίνιες για το κόστος του Λυκαβηττού έχουμε κι αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του 1930, όταν ο δήμαρχος Σπύρος Μερκούρης δηλώνει έξαλλος με το πόσο πολύ ρεύμα ξοδεύει ροκανίζοντας τα ταμεία του δήμου ο Φάρος της Ειρήνης, που φωτίζει την πόλη από ψηλά, δίπλα στα πυροβολεία του Λυκαβηττού. Οι μέρες του καημένου (του φάρου, όχι του δημάρχου) είναι, όμως, μετρημένες. Θα τον καταστρέψουν οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής το 1941. Ιδιαίτερη βελτίωση στα οικονομικά του ο δήμος, βέβαια, δεν θα δει.