10 πράγματα που δεν ήξερες για την πλατεία στο Μοναστηράκι
Πρώτα απ’ όλα, γιατί το λέμε Μοναστηράκι; Και άλλες μικρές αλλά ζουμερές πληροφορίες για την ωραιότερη πλατεία της Αθήνας.
Η πιο πολύχρωμη, η πιο πολύβουη, η πλατεία που κοιτάζει στα μάτια την Ακρόπολη, η πλατεία του Μοναστηρακίου (τα υποκοριστικά δεν έχουν γενική, λέγαμε στο Λύκειο, αλλά οι κανόνες υπάρχουν για να σπάνε) κρύβει ιστορίες που δεν φαντάζεσαι. Πόσες από αυτές αγνοούσες;
Το Μοναστηράκι που βάφτισε την πλατεία και την περιοχή γύρω της, πριν το 1821 δεν ήταν καθόλου «μοναστηράκι». Λεγόταν, για την ακρίβεια Μέγα Μοναστήρι, και τα κελιά του καταλάμβαναν όλο τον χώρο της σημερινής πλατείας.
Το εκκλησάκι της Παντάνασσας, που υπάρχει τώρα πάνω στην πλατεία, ήταν κομμάτι αυτού του μοναστηριού. Δεν είμαστε βέβαιοι πότε ακριβώς χτίστηκε, οι μελετητές λένε κάπου από τον 7ο μέχρι τον 12ο αιώνα, με πιθανότερο τον 9ο.
Στην Παντάνασσα υπηρέτησε ως διάκονος από το 1881 ως το 1885 εκείνος που θα γινόταν αργότερα γνωστός ως Άγιος Νεκτάριος.
Πριν ονομαστεί Μοναστηράκι, η πλατεία ήταν γνωστή με τα ονόματα πλατεία Αδριανού (από την βιβλιοθήκη του Αδριανού), της Παλιάς Στρατώνας, των Αμαξών, ή απλούστερα «Στις Καρότσες», από τις άμαξες που στάθμευαν στη γωνία Ερμού και Αθηνάς τον 19ο αιώνα.
Ακριβώς απέναντί της, το Τζαμί Τζισταράκη χτίστηκε το 1759 από τον καθόλου συμπαθή βοεβόδα της Αθήνας Μουσταφά Αγά Τζισταράκη.
Αυτός καθαιρέθηκε λίγο αργότερα από το αξίωμά του, γιατί χρησιμοποίησε για την κατασκευή του τζαμιού μάρμαρο από έναν κίονα του Ναού του Ολυμπίου Διός, παραβιάζοντας έτσι το οθωμανικό φιρμάνι που απαγόρευε οποιαδήποτε παρέμβαση στα αρχαία μνημεία της Αθήνας.
Η επιδημία πανούκλας που ξέσπασε σχεδόν ταυτόχρονα στην πόλη, συσχετίστηκε με την ύβρι του Τζισταράκη, καθότι ήταν γνωστό τοις πάσι την εποχή εκείνη πως οποιαδήποτε μετακίνηση ή καταστροφή αρχαίου μνημείου απελευθέρωνε συμφορές από τα βάθη της γης.
Για να ξεπλύνει την ντροπή του, ο Τζισταράκης έκανε δώρο στην πόλη μια από τις περίφημες οθωμανικές βρύσες της Αθήνας (από τις οποίες πλέον επιβιώνει μόνο μία, μέσα στη Γεωπονική Σχολή Αθηνών). Ήταν η Κρήνη του Κάτω Παζαριού, γνωστή και ως Κάτω Σιντριβάνι, βρισκόταν επάνω στην σημερινή πλατεία, και είχε τέσσερις κρουνούς, από τους οποίους έτρεχε αδιάκοπα νερό.
Αφού χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή, στρατώνας και αποθήκη στα μετεπαναστατικά χρόνια, το τζαμί σήμερα στεγάζει ένα από τα παραρτήματα του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, και φιλοξενεί ενδιαφέρουσες εκθέσεις.
Ο θρυλικός Μπαϊρακτάρης βρίσκεται εδώ περισσότερα χρόνια απ’ όσα φαντάζεσαι: Στον ίδιο ακριβώς χώρο, επάνω στην πλατεία, λειτούργησε για πρώτη φορά το 1879 η Ταβέρνα των Αδελφών Σιγάλα, που έγινε στέκι διανοούμενων από το 1900 και μετά. Ο Σπύρος Μπαϊρακτάρης, του οποίου το όνομα έχει η ταβέρνα μέχρι σήμερα, την αγόρασε το 1980.
Οι πολύχρωμες πλάκες που είναι πια το σήμα κατατεθέν της πλατείας δεν υπήρχαν εδώ από πάντα: Τοποθετήθηκαν στην τελευταία ανάπλασή της, που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Τομπάζη, και ολοκληρώθηκε το 2008.
