Η μυστική Πλάκα: Ιστορίες και θρύλοι από την παλιά Αθήνα

Θα μπορούσε μία από τις πιο παλιές γειτονιές της Αθήνας να μην κρύβει και μερικές από τις πιο ενδιαφέρουσες ιστορίες της; Απαντάμε μόνοι μας: Δεν θα μπορούσε. Εσύ πόσες από τις παρακάτω αφηγήσεις για τα σοκάκια και τα σπίτια της Πλάκας έχεις ξανακούσει;

Τελευταία έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ Αρχοντικό Λογοθέτη

Τα γλυπτά του Παρθενώνα πέρασαν το τελευταίο τους βράδυ στην Αθήνα στην αυλή της φωτογραφίας, την οποία έχεις ίσως κρυφοκοιτάξει βολτάροντας στην οδό Άρεως (αν όχι, θα τη βρεις την επόμενη φορά στο νούμερο 14). Η αυλή ανήκε στο αρχοντικό του Βρετανού πρόξενου Λογοθέτη, ο οποίος φιλοξενούσε τον Λόρδο Έλγιν κατά την παραμονή του στην Αθήνα, όταν εκείνος αποφάσισε –με πλαστό όπως αποδείχτηκε αργότερα φιρμάνι από την Υψηλή Πύλη– να ξηλώσει τα γλυπτά του Παρθενώνα, να τα συσκευάσει σε αυτήν εδώ ακριβώς την αυλή, και να τα στείλει στη Βρετανία. Εδώ ήταν που ο Τόμας Έλγιν, φιλοξενούμενος του Λογοθέτη, τα συσκεύασε και τα έστειλε στο Βρετανικό Μουσείο.

Αν αναρωτιέσαι «γιατί να το κάνει αυτό;» η απάντηση είναι, όπως πάντα, «για τα λεφτά». Και τα λεφτά δεν ήταν λίγα: Από τις 75.000 λίρες που ζήτησε, πήρε τελικά 35.000. Ο Λόρδος Μπάυρον, που έμενε επίσης στην Πλάκα εκείνη την εποχή, και είδε από κοντά τις λεηλασίες του Παρθενώνα, αφιέρωσε στον Έλγιν ένα μάλλον προφητικό ποίημα που λέγεται «Η Κατάρα της Αθηνάς». Προφητικό, γιατί ο Έλγιν στην πορεία έπαθε διάφορα: Φυλακίστηκε στη Γαλλία, έχασε τη γυναίκα του, όπως και την περιουσία του, δεν τον λυπάσαι, ξέρουμε, ούτε εμείς.

Από το Αρχοντικό Λογοθέτη που λες, για να επανέλθουμε, επιβιώνουν σήμερα η πύλη, η βρύση και ένα μικρό τμήμα της αυλής. Το κτίριο που είχε χτιστεί τον 17ο αιώνα δεν υπάρχει πια.

Ένα Όσκαρ για τα Παναθήναια

Μαζί με τα γλυπτά του Παρθενώνα, ο Έλγιν προσπάθησε να πάρει και τον διάσημο Τρίποδα της οδού Τριπόδων, το γνωστό στους παλιούς Αθηναίους ως Φανάρι του Διογένη. Το τάγμα των Καπουτσίνων Μοναχών, στους οποίους ανήκε το οικόπεδο, αρνήθηκε την απόπειρα δωροδοκίας του πιο μισητού Βρετανού του προηγούμενου αιώνα, κι έτσι το Μνημείο του Λυσικράτη (όπως είναι η ορθότερη ονομασία του) έμεινε στην Αθήνα. Α, και μάντεψε ποιος έμενε σε αυτήν ακριβώς την μονή, ακριβώς δίπλα στο μνημείο, όταν ήρθε για πρώτη φορά στην Αθήνα. Ναι, ο Λόρδος Βύρων. Η μονή των Καπουτσίνων καταστράφηκε αργότερα από μια πυρκαγιά, η οποία ωστόσο άφησε ανέπαφο το μνημείο.

Και γιατί το λέμε Μνημείο του Λυσικράτη; Επειδή ο Λυσικράτης ήταν ο χρηματοδότης της παράστασης που κέρδισε τον Τρίποδα, το βραβείο δηλαδή για την καλύτερη παράσταση της Γιορτής των Παναθηναίων εκείνη τη χρονιά –σκέψου το σε αντιστοιχία με τα σημερινά βραβεία Όσκαρ, όπου το Καλύτερης Ταινίας το παίρνει ο παραγωγός, όχι ο σκηνοθέτης.

Το παλαιότερο σπίτι της Αθήνας

Βρίσκεται στο 96 της οδού Αδριανού, και ανήκε στην αριστοκρατική οικογένεια του Άγγελου Μπενιζέλου, κόρη του οποίου ήταν κάποια που αργότερα θα γινόταν γνωστή ως Αγία Φιλοθέη. Το σπίτι χρονολογείται από τον 16ο αιώνα, αλλά το μεγαλύτερο μέρος απ’ ό,τι βλέπουμε σήμερα είναι από τα τέλη του 17ου και τις αρχές του 18ου. Χαρακτηριστικό δείγμα οθωμανικής αρχιτεκτονικής, με χαγιάτι, εσωτερική αυλή και πηγάδι, το σπίτι είναι σήμερα επισκέψιμο.

Την Αδριανού, όμως, δεν τη λέγαμε πάντα Αδριανού

Οι Αθηναίοι του Μεσαίωνα, δεν θέλουμε να σε στεναχωρήσουμε, αλλά είναι εξαιρετικά πιθανό να μην είχαν ιδέα ποιος ήταν ο Αδριανός. Την οδό που εμείς σήμερα αποκαλούμε με το όνομά του, την έλεγαν Ρούγα της Χρυσαλιώτισας, η οποία ήταν μικρή εκκλησία χτισμένη κοντά στη Βιβλιοθήκη του (τι ποιανού; του Αδριανού). Κοίτα τώρα να δεις μια ενδιαφέρουσα διαδρομή που ακολούθησε το όνομά της: Την εκκλησία την έχτισε κάποιος Micer Aliosto, συγγενής του δούκα της Αθήνας, Ατζαγιόλι, εκ Φλωρεντίας. Με τον καιρό το Micer Aliosto ελληνοποιήθηκε σε Μισεραλιώτης, που σημαίνει Αιγύπτιος (από το εβραϊκό όνομα της Αιγύπτου, Μισίρ, εξ ου και Μισιρλού η Αιγύπτια του γνωστού τραγουδιού). Το όνομα της εκκλησίας από Μισεραλιώτισα έγινε με τα χρόνια Χρυσαλιώτισα, πιο εύκολο να το λες.

Έχει η Πλάκα πύργους;

Στη γωνία των οδών Σχολείου και Επιχάρμου, θα δεις ένα τριώροφο πυργόσπιτο με οχύρωση, που δε μοιάζει με κανένα άλλο από τα κτίρια της Πλάκας. Ένα από τα ελάχιστα οθωμανικά κτίρια που επιβίωσαν μέχρι σήμερα, χτίστηκε τον 18ο αιώνα και χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως φυλάκιο, πριν πουληθεί στον σκωτσέζο ιστορικό και φιλέλληνα Τζορτζ Φίνλεϋ το 1835. Εδώ έμεινε ο συμπολεμιστής του Φίνλεϋ, ένας Ιρλανδός στρατηγός ονόματι Richard Church, εξ ου και το όνομα «πύργος του Τσωρτς» με το οποίο είναι μεταξύ άλλων γνωστό το κτίριο. Με ένα άλλο όνομα, «Οικία Διαλισμά», το ιστορικό σπίτι έγινε ξανά διάσημο το 1928, ως θέμα του γνωστού ομώνυμου πίνακα του Γιάννη Τσαρούχη.