Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη, γιατί μας γοητεύουν οι κακοί του Σαίξπηρ;

Ένας σκηνοθέτης παρενοχλεί τους ηθοποιούς του κατά την διάρκεια των προβών για το ανέβασμα του σαιξπηρικού Ριχάρδου ΙΙΙ, έχοντας κρατήσει τον κεντρικό ρόλο για τον εαυτό του. Χρόνια αργότερα, το θύμα του αποφασίζει να μοιραστεί την ιστορία του.

Κι αν όλα τα παραπάνω σου φαίνονται γνώριμα, είναι επειδή ο Σαίξπηρ δεν μας άφησε ποτέ.

Αυτές τις μέρες στο Σύγχρονο Θέατρο η ομάδα Anima και η σκηνοθέτρια Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη ανεβάζουν μια ανατρεπτική εκδοχή του Ριχάρδου, βασισμένη στην διασκευή του Ανδρέα Φλουράκη. Μιλήσαμε με την σκηνοθέτρια για την ενδιαφέρουσα αυτή ιδέα, για την έλξη που μας ασκούν οι κακοί του Σαίξπηρ, και για το πώς τα πάντα είναι πολιτική.

Στην διασκευή του Ανδρέα Φλουράκη που ανεβάζετε με την ομάδα Anima, ένας θεατρικός σκηνοθέτης καταχράται την εξουσία του και γίνεται κατά κάποιο τρόπο ένας σύγχρονος Ριχάρδος Γ’. Μιλήστε μας για αυτή την ενδιαφέρουσα ιδέα.
Η ιδέα του συνδυασμού του Ριχάρδου του Γ’ με έναν κακοποιητικό σκηνοθέτη του σήμερα ήταν του Ανδρέα Φλουράκη, όπως επίσης και η συγκεκριμένη δομή του έργου, η οποία πέρασε μέσα από πολλά προσχέδια από τον συγγραφέα, προτού φτάσει στην τελική. Η πρόθεσή μας ήταν να αναγάγουμε τα θέματα του έργου στο σήμερα. Μας απασχόλησε ιδιαίτερα το πού συναντάμε σήμερα το θέμα της κατάχρησης εξουσίας. Έτσι μετά τις αποκαλύψεις και του #metoo, αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με ‘τα του οίκου μας’ και όχι μόνο. Ένας προβεβλημένος σκηνοθέτης με δύναμη και ισχύ προσλαμβάνει έναν νεαρό ηθοποιό για να τον μυήσει στα μυστικά του θεάτρου. Χρησιμοποιεί την εξουσία του δηλαδή για να τον εκμεταλλευτεί και να ικανοποιήσει τις προσωπικές άρρωστες ορέξεις του. Όπως και ο Ριχάρδος ΙΙΙ χρησιμοποιεί όλους γύρω του, ποδοπατώντας τις ψυχές και τα σώματά τους για να ανέλθει στην εξουσία. Η άσκηση βίας και η κατάχρηση εξουσίας είναι ο κοινός ‘τόπος’ και στα δύο.

Ο Ριχάρδος Γ’ ασκεί, όπως και οι περισσότεροι κακοί του Σαίξπηρ, μια παράξενη γοητεία στο κοινό, καταφέρνοντας να το χειραγωγήσει όπως τους ήρωες του έργου. Ισχύει αυτό και για τον κεντρικό ήρωα της διασκευής σας;
Αυτή ακριβώς είναι η γοητεία του τέρατος. Ο Ριχάρδος έχει τη μοναδική ικανότητα να χειρίζεται τους άλλους όπως επιθυμεί. Αλλάζει διαθέσεις, πρόσωπα και προθέσεις τόσο γρήγορα, που κανείς δεν μπορεί να του αντισταθεί. Ούτε το κοινό. Και ο λόγος είναι ότι τους κάνει συνενόχους του. Από την αρχή του έργου, μοιράζεται τις σκέψεις του και τι ακριβώς σκοπεύει να κάνει, χωρίς να κρύψει τίποτα. Και αναγκάζει τους θεατές να παρακολουθήσουν την πορεία του με ενδιαφέρον σαν να είναι ‘φίλοι’. Το θράσος του είναι τόσο μεγάλο, που κανείς δεν μπορεί να αντισταθεί στη δύναμή του. Αυτό ακριβώς συμβαίνει και στην δική μας παράσταση. Ο σκηνοθέτης υφαίνει με δεξιοτεχνία τον ιστό του γύρω από τον νεαρό ηθοποιό, μοιραζόμενος χωρίς ντροπή τις προθέσεις του με τους υπόλοιπους ηθοποιούς, που με κάποιο τρόπο κάνει συνένοχους. Ο συνδυασμός Ριχάρδου-Σκηνοθέτη στην συγκεκριμένη συνθήκη κάνει τον χαρακτήρα ακραία ανηλεή.

Πώς προσεγγίζετε σκηνοθετικά τις τρεις διαφορετικές ιστορίες που εκτυλίσσονται παράλληλα –τον σαιξπηρικό Ριχάρδο, τις πρόβες για το ανέβασμά του, και την καταγγελία του ηθοποιού που κακοποιήθηκε, και αποφασίζει να μιλήσει πολλά χρόνια αργότερα;
Στην πραγματικότητα έπρεπε να βρεθούν τρεις διαφορετικοί τρόποι παρουσίασης της ιστορίας. Μία φόρμα, ποιητική, για την απόδοση της Σαιξπηρικής ιστορίας, μία πιο ρεαλιστική φόρμα, που αφορούσε την εξέλιξη της σχέσης σκηνοθέτη-ηθοποιού και μία φόρμα για την αφήγηση του ηθοποιού στο σήμερα. Και όλα αυτά να συνενωθούν σε μια ενιαία παραστατική συνθήκη. Δεν ήταν πολύ εύκολο εγχείρημα. Ίσως είναι η πιο δύσκολη συνθήκη που έχω δουλέψει, αλλά για αυτό ενδιαφέρουσα. Είμαστε πολύ χαρούμενοι για την ανταπόκριση του κόσμου.

Η εξουσία, και η κατάχρησή της που πραγματεύεται εδώ ο Σαίξπηρ, μπορεί να πάρει πολλές μορφές, και να ξεφύγει από τα στενά όρια της πολιτικής. Ή μήπως είναι τα πάντα πολιτική;
Είναι πάντα πολιτική γιατί στον όρο πολιτική, κατ’εμέ περιλαμβάνονται τα πάντα. Η ‘πολιτική’ που ασκείται από μια εξουσία είναι αυτή που θέτει τους κανόνες και τους όρους προστασίας του συνόλου αλλά και του ίδιου του θεσμού. Ταυτόχρονα είναι πάντα ταξική, γιατί στις περισσότερες περιπτώσεις αυτός που θίγεται, αυτός που κακοποιείται είναι ο πιο αδύναμος, είτε οικονομικά, είτε κοινωνικά, με αποτέλεσμα ο θύτης να βρίσκει πρόσφορο έδαφος για να επιβληθεί.

Αν υποθέσουμε ότι δεν έχω ξαναδεί Ριχάρδο Γ’ στο θέατρο, ή/και δεν τα πάω καλά με τον Σαίξπηρ γενικότερα, να έρθω να δω την παράσταση; Θα καταλάβω;
Αυτός που δεν έχει δει Σαίξπηρ έχει την ευκαιρία να μυηθεί στον κόσμο του με έναν ενδιαφέροντα τρόπο. Γιατί η παράσταση περιλαμβάνει την ουσία της ιστορίας του Σαίξπηρ, έχοντας αποκλείσει δευτερεύοντα πρόσωπα καθώς και δευτερεύουσες πληροφορίες, που μπορεί να μπέρδευαν κάποιον, που δεν έχει συνηθίσει σε πολυπρόσωπα έργα και παράλληλες εξιστορήσεις. Γενικά η ιστορία που αφηγείται η παράσταση είναι απόλυτα κατανοητή και επίκαιρη.

Πριν από λίγους μήνες, ξεσηκώθηκε κατακραυγή εναντίον του βρετανικού Globe, για την απόφαση να παίξει τον ρόλο του Ριχάρδου Γ’ ηθοποιός χωρίς αναπηρία (ο οποίος ηθοποιός είναι μάλιστα ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου, σε συμπτωματική αντιστοιχία με την παράστασή σας). Πού στέκεστε σε αυτήν την αντιπαράθεση; 
Είχα διαβάσει για αυτήν την αντιπαράθεση και την είχαμε συζητήσει με τους συνεργάτες μου. Μάλιστα μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση η θέση των ηθοποιών με αναπηρία, παρ’ότι την κατανοώ. Εγώ προσωπικά θα απέφευγα να χρησιμοποιήσω ανάπηρο ηθοποιό για το ρόλο του Ριχάρδου, γιατί αισθάνομαι ότι μια πιθανή σύνδεση, ότι ο Ριχάρδος είναι κακός επειδή έχει σωματική αναπηρία, αδικεί τον ηθοποιό που θα τον υποδυόταν και ταυτόχρονα δημιουργεί περίεργους συνειρμούς για τους ανθρώπους με αναπηρία, ειδικά σε κοινωνίες που δεν αγκαλιάζουν το διαφορετικό, όπως η Ελλάδα.

Ακόμα περισσότερο όμως με κάποιο τρόπο φοβάμαι ότι θα ‘ξέπλενε’ τον χαρακτήρα, που καυτηριάζει ο Σαίξπηρ, δικαιολογώντας με κάποιο τρόπο τους κακούς, ότι είναι έτσι επειδή έχουν άσχημα βιώματα. Ωστόσο δεν γίνονται όλοι κακοί όσοι έχουν τραυματιστεί στη ζωή τους αλλά αντίθετα μπορούν να βρουν τη δύναμη να μετατρέψουν το τραύμα σε φως. Στην παράστασή μας μάλιστα δεν επικεντρωνόμαστε ιδιαίτερα στη σωματική αναπηρία, μιας και ο Ριχάρδος απλά έχει στραβή σπονδυλική στήλη και δεν χρησιμοποιεί το ένα του χέρι. Επικεντρωνόμαστε δε, στους μηχανισμούς που χρησιμοποιεί ο συγκεκριμένος χαρακτήρας για να χειραγωγήσει και να επιβληθεί ασκώντας βία και κακοποίηση.

Συντελεστές
Ελεύθερη διασκευή: Ανδρέας Φλουράκης
Σκηνοθεσία-Δραματουργική Επεξεργασία: Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη
Δραματολόγος: Ξένια Γεωργοπούλου
Πρωτότυπη μουσική: Κώστας Νικολόπουλος
Κίνηση-Χορογραφίες: Σοφία Μαρτίου
Σκηνικά- Κοστούμια: Χαρά Κονταξάκη
Φωτογραφίες: Υπατία Κορνάρου
Τρέιλερ: Στέφανος Κοσμίδης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Ανδρομάχη Κωστογιαννοπούλου
Υπεύθυνη επικοινωνίας: Χρύσα Ματσαγκάνη
Ηθοποιοί με σειρά εμφάνισης: Ορέστης Τζιόβας, Σπύρος Κυριαζόπουλος, Γιώργης Παρταλίδης, Ντένια Ψυλλιά, Μαρία Καρακίτσου, Δημήτρης Καραβιώτης, Γιώργος Δεμελίδης, Δανάη Τάγαρη.