«Κι όταν χορεύεις, θα χορεύεις και για μένα»

Πριν από κάθε μάχη μαζευόμαστε και κουβεντιάζαμε. Και λέγαμε: Εάν εσύ ζεις, μη με ξεχάσεις. Εάν εσένα δε σε βρει το βόλι, όταν συναντάς τους ανθρώπους στο δρόμο, θα λες καλημέρα κι από μένα. Κι όταν πίνεις κρασί θα πίνεις κρασί κι από μένα. Κι όταν ακούς τον παφλασμό των κυμάτων, θα τον ακούς και για μένα. Κι όταν ακούς τον άνεμο, να περνάει μέσα από τα φύλλα, κι ακούς το θρόισμα του ανέμου, θα το ακούς και για μένα. Κι όταν χορεύεις, θα χορεύεις και για μένα! Μπορώ να ξεχάσω αυτόν τον κόσμο, είναι δυνατόν;

Ξέρατε ότι το στερητικό «α» μαζί με τη «λήθη», δηλαδή τη λησμονιά, κάνουν την αλήθεια; Είναι η μοναδική γλώσσα που έχει αυτού του είδους την εξήγηση. Τι είναι δηλαδή η αλήθεια; Η κατάργηση της λήθης. Μπορούμε εμείς να λησμονήσουμε το παρελθόν; Αποκλείεται. Όποιος λησμονήσει το παρελθόν χάνεται και δεν έχει μέλλον.

Το “Αριστερά” είναι ένα μορφολογικό σχήμα. Βαφτίστηκε έτσι επειδή στη γαλλική Βουλή στεκόντουσαν στ’ αριστερά αυτοί που είχανε ριζοσπαστικές ιδέες. Ποιος είναι στην ουσία ο αριστερός; Αυτός που δεν περπατάει την πεπατημένη, αλλά σκάβει έναν καινούργιο δρόμο.

Θεωρώ ότι η βούληση νικάει τα πάντα, ακόμη και τις ασθένειες. Όταν μετά τα βασανιστήριά μου, στις φυλακές Αβέρωφ, το 1942, γύρισα σπίτι, γέμισα μια λεκάνη αίμα. Η μάνα μου τρελάθηκε, φώναξε τον γιατρό, με εξέτασε και τον άκουσα στον διάδρομο να της λέει: «Κάντε του τη ζωή ευχάριστη διότι σε δύο-τρεις ημέρες πεθαίνει». Έρχεται η μάνα μου, της γράφω σε ένα χαρτί: «Μην ακούς τον γιατρό, μάνα, δεν πρόκειται να πεθάνω». Είχα 42 πυρετό. Περνάνε τρεις μήνες, πέφτει ο πυρετός στους 39, πηγαίνω στον γιατρό, ο οποίος, όταν βλέπει την ακτινογραφία, μου λέει να ανάψω μια λαμπάδα ίσαμε το μπόι μου».

Έγιναν εννέα απόπειρες δολοφονίας εναντίον μου. Θυμάμαι στη Φλώρινα το 1963. Είχαμε εκλογές και ως οργανωτικός γραμματέας της ΕΔΑ όργωνα όλη τη χώρα. Οι τοπικές εφημερίδες έγραφαν «να μην πατήσει ο Γλέζος στη Φλώρινα», ανησυχούσαν οι δικοί μου, έλεγαν να μην πάω, αλλά επέμενα. Στη συνοδεία ήσαν δυο λεωφορεία με Λαμπράκηδες από τη Θεσσαλονίκη και άλλαζα συνέχεια αυτοκίνητο για προφύλαξη. Ξαφνικά βρεθήκαμε μπροστά σε πεσμένους κορμούς δέντρων στη μέση του δρόμου για να μην μπορούμε να περάσουμε. Ήθελαν να με εκτελέσουν εκεί. Φτάσαμε τελικά στη Φλώρινα, συνθήματα παντού, «Έξω ο Γλέζος, Θάνατος στο Γλέζο» κλπ. Στην κεντρική πλατεία μίλησα από μια πολύ ψηλή εξέδρα, μετακινούμενος πέρα – δώθε συνεχώς, για να αποφεύγω τις πέτρες που πετούσαν εναντίον μου. Τελείωσα την ομιλία και άρχισα να κατεβαίνω τα σκαλιά, οπότε ακούω ένα γδούπο, γυρίζω πίσω μου και βλέπω έναν άνθρωπο πεσμένο κάτω. Με είχε πλησιάσει με μαχαίρι κι ετοιμαζόταν να με καρφώσει. Τον είδε ένας δικός μας και τον χτύπησε στο κεφάλι με ένα γαλλικό κλειδί.

Πιο έντονο ήταν το συναίσθημα, όταν ύστερα από πολλά χρόνια, συνάντησα τον επίδοξο δολοφόνο μου στη Φλώρινα. Ντρεπόταν. «Με έβαλαν να σε σκοτώσω, αναγκάστηκα», είπε και ζήτησε συγνώμη. Αγκαλιαστήκαμε, φιληθήκαμε… Μάλιστα στην υποδοχή οι τοπικές Αρχές, μου ζήτησαν συγνώμη εκ μέρους της πόλης της Φλώρινας για κείνη την απόπειρα. Ξέρεις, με την αναγνώριση των αγωνιστών, η Πολιτεία δεν αποκαθιστά τους αγωνιστές, αλλά τον εαυτό της.

Υπάρχουν στιγμές, που αποκτάς εμπειρία αιώνων. Για μένα μετράει ο χρόνος σε σχέση με την κοινωνική – πολιτική δραστηριότητα. Τα τέσσερα χρόνια της Κατοχής για παράδειγμα, για όλους τους Έλληνες ήταν τέσσερις αιώνες, αν λογαριάσεις τι δημιούργησε ο λαός μας ως πολιτικό παρόν εκείνη την εποχή. Νιώθω απόλυτα το πόσο είμαστε εφήμεροι. Ένα κερί είναι η διάρκεια της ζωής μας. Κάνεις έτσι, το διπλώνεις στη μέση και το κάνεις μισό. Το διπλώνεις στα τέσσερα, μικραίνεις τη ζωή με την απληστία.

Έχουμε την καλύτερη Δημοκρατία από όσες είχε η χώρα μας και τη χειρότερη από αυτήν που θα έπρεπε να έχουμε. Σήμερα έχουμε μια κοινωνία όπου οι πολίτες, όπως έγραψε ο Όμηρος, ουκ αλέγουσι. Δηλαδή δε νοιάζονται. Για ποια Δημοκρατία μιλάμε, όταν κάθε τέσσερα χρόνια ο πολίτης εκχωρεί σε αντιπροσώπους τα δικαιώματά του, να βουλεύεται, να νομοθετεί, να διοικεί, να δικάζει. Η εκλογή, είναι εκχώρηση των δικαιωμάτων του πολίτη στον πολιτικό. Φτάσαμε στο σημείο η εκχώρηση αυτή να θεωρείται ύψιστο πολιτικό δικαίωμα και θεσμικά κατοχυρωμένο. Όλα τα Συντάγματα, αναφέρουν την άσκηση εξουσίας εν ονόματι του λαού, από άλλους.

Το άμεσο μέλλον είναι δύσκολο. Βλέπω ότι το σύστημα εξουσίας έχει την ευλυγισία να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις, ώστε να φτάνει στο σημείο μη ανατροπής, ανοίγοντας στρόφιγγες εκτόνωσης. Όμως κάποτε φτάνει να ξεχειλίζει η αγανάκτηση και τότε είναι απρόβλεπτες οι εξελίξεις. Αλίμονο στον άνθρωπο άμα μάθει το βόδι τη δύναμή του λέμε στο χωριό μου. Κι εγώ παραφράζω, αλίμονο στις εξουσίες όταν καταλάβουν οι πολίτες τη δύναμή τους.

Αποσπάσματα από συνεντεύξεις του στο Βήμα και το Fractalart