Μικρές άγνωστες ιστορίες από το Παγκράτι

Μια από τις πιο αγαπημένες γειτονιές των ξενύχτηδων Αθηναίων κρύβει ιστορίες που δεν θα μάντευες εύκολα. Γιατί μπορεί το Παγκράτι να μην έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα (αν και το όνομά του προέρχεται από το ιερό του Παγκράτου Ηρακλή, στη γωνία των σημερινών οδών Βασιλέως Κωνσταντίνου και Βασιλέως Γεωργίου Β’) αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η Ιστορία του ξεκινά προχτές. Κι αυτές είναι μερικές μικρές αλλά σημαντικές, εν πολλοίς άγνωστες πληροφορίες για το Παγκράτι.

Καταρχάς όχι, κόντρα στην ευρύτατα διαδεδομένη φήμη, «Βατραχονήσι» δεν ήταν ποτέ το όνομα του Παγκρατίου. Βατραχονήσι βέβαια υπήρχε, ήταν η περιοχή ανάμεσα στο Καλλιμάρμαρο και το σημερινό Παγκράτι, η οποία πήρε το όνομά της από μικρή νησίδα του Ιλισσού, ο οποίος καλύφθηκε εντελώς το 1963, και ρέει σήμερα κάτω από τη Βασιλέως Κωνσταντίνου. Στο μικρό νησάκι ζούσαν, όπως μαντεύεις, βατράχια, που κόαζαν ολημερίς βαφτίζοντας αρχικά το νησί τους και εν συνεχεία ολόκληρη τη γειτονιά του, η οποία άρχισε να κατοικείται στα τέλη του 19ου αιώνα, από κηπουρούς του Βασιλικού Κήπου και φύλακες του Ζαππείου, οι οποίοι έμεναν σε μικρά σπίτια με κήπους.

Δύο γέφυρες συνέδεαν το Βατραχονήσι με την υπόλοιπη Αθήνα, η μία ήταν μαρμάρινη και τρίτοξη, ακριβώς έξω από το Καλλιμάρμαρο, και η άλλη ξύλινη με σιδερένια κάγκελα, λίγο μετά την σημερινή οδό Αγίου Σπυρίδωνος. Περισσότερα έχει η Μηχανή του Χρόνου, εδώ. 

Στη Χαμένη Άνοιξη του Στρατή Τσίρκα, διαβάζουμε: «Τη μέρα που βραβεύτηκε, ένας εφημεριδοπώλης, τον θυμάσαι, ντε, τον Κώτσο από το Παγκράτι, ροβολούσε την οδό Αρχιμήδους, αναστατώνοντας τη γειτονιά και ανεμίζοντας το Βήμα με οκτάστηλη την είδηση, πρωτοσέλιδη. "Πήραμε το Νόμπελ, πήραμε το Νόμπελ". Και το σπίτι του ποιητή, κατάλαβες, οδός Άγρας, πάροδος Αρχιμήδους, πίσω από το Στάδιο. Ο Μαραθωνοδρόμος. Ο Κώτσος από το Παγκράτι». Η μέρα στην οποία αναφέρεται ήταν η 24η Οκτωβρίου του 1963, όταν ανακοινώθηκε το πρώτο Νόμπελ Λογοτεχνίας για την Ελλάδα. Τα νέα βρήκαν τον ποιητή και τη γυναίκα του, Μαρώ, στην αυλή του απολύτως κυκλαδίτικου σπιτιού τους, στο 20 της οδού Άγρας. Στον εξωτερικό τοίχο του σπιτιού, υπάρχει σήμερα πλακέτα που γράφει «Σε αυτό το σπίτι έζησαν ο Γιώργος Σεφέρης (1900-1971) και η σύζυγός του Μαρώ Σεφέρη (1901-2000) από το 1960 έως το τέλος της ζωής τους».

Διαβάστε περισσότερα - Μυστικά δρομάκια της Αθήνας: Η Οδός Άγρας στο Παγκράτι 

Ο λόφος του Αρδηττού, που αγκαλιάζει το Καλλιμάρμαρο, είναι ένας από τους ωραιότερους –και λιγότερο εξερευνημένους– λόφους της Αθήνας. Οι θρύλοι που τον θέλουν στοιχειωμένο εκκινούν από τα πολλά υπόγεια περάσματά του, το πιο γνωστό από τα οποία είναι το καταφύγιο που κατασκεύασε η κυβέρνηση Μεταξά το 1937, παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και το οποίο χρησιμοποίησαν οι ναζιστικές δυνάμεις κατοχής ως αποθήκη πυρομαχικών –τα οποία και ανατίναξαν πριν αποχωρήσουν, τον Οκτώβριο του ’44. Επειδή βέβαια τα υπόγεια περάσματα εξάπτουν την φαντασία, δίνουν και παίρνουν οι μεταφυσικές ιστορίες για τον λόφο του Αρδηττού, ο οποίος είναι ένα από τα αγαπημένα μέρη των κυνηγών φαντασμάτων της πόλης.

Διαβάστε περισσότερα - Λόφο Αρδηττού έχεις πάει; 

Το Άλσος Παγκρατίου είναι ένας από τους μεγαλύτερους πνεύμονες πρασίνου της Αθήνας… που παραλίγο να χαθούν, καθότι πολλοί Αθηναίοι χρησιμοποιούσαν κατά τη διάρκεια της Κατοχής τα δέντρα του ως ξύλα για θέρμανση. Το δασάκι, που δεντροφυτεύτηκε το 1908 και διαμορφώθηκε σε άλσος το 1936 από τον Δήμαρχο Κοτζιά, επιτάχθηκε από τις ναζιστικές δυνάμεις Κατοχής και έγινε γερμανικό στρατόπεδο, με αποτέλεσμα να καταστραφεί και ο ζωολογικός κήπος που υπήρχε εδώ προπολεμικά.

Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, στην οδό Αστυδάμαντος 15, λειτούργησε το Λαϊκό Θέατρο Αθηνών του Βασίλη Ρώτα. Όπως ανέφερε ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης σε μια από τις διαδρομές του Athens History Walks, «ήταν πολύ σημαντική αντιστασιακή μορφή του καλλιτεχνικού χώρου. Ίδρυσε το πρωτοποριακό Λαϊκό Θέατρο Αθηνών και τον Ιανουάριο του 1936 παραχώρησε στο ΚΚΕ την αίθουσα για μια εκδήλωση με ομιλητή τον Δημήτρη Γληνό. Τον Μάρτιο του 1944 ανέβηκε στο βουνό, έδωσε παραστάσεις στα χωριά της Θεσσαλίας, έγραψε το τραγούδι του ΕΑΜ και το μονόπρακτο ‘‘Το πιάνο’’ που ανέδειξε το θέμα του μαυραγοριτισμού. Ο μαθητής του, Μάνος Ζαχαρίας συντόνιζε τις καλλιτεχνικές βραδιές, τα πάρτι της Κατοχής που είχαν στόχο τη στρατολόγηση μελών στην Αντίσταση».