Πώς ωφελεί η σωματική άσκηση στον καρκίνο;
Πέρα από την πρόληψη, η άσκηση μπορεί να βοηθήσει σημαντικά και ως μέρος της θεραπείας του καρκίνου. Με ποιον τρόπο όμως και πώς τη συνταγογραφούμε;
Γράφει η Ελίτα Παπανικολάου, Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής – MSc Μοριακή και Εφαρμοσμένη Φυσιολογία
Εδώ και χρόνια η ιατρική κοινότητα συνιστά την άσκηση ως μέτρο πρόληψης αρκετών τύπων καρκίνου. Τι γίνεται όμως με την άσκηση κατά τη διάρκεια της νόσησης ή/και μετά από αυτήν, κατά τη φάση της αποκατάστασης;
Σύμφωνα με τις έρευνες, η σωματική δραστηριότητα για ογκολογικούς ασθενείς δεν αποτελεί πια μια ριζοσπαστική ιδέα, αλλά εκτός από χρήσιμη και ασφαλής, πιθανώς να είναι και σημαντικό μέρος της θεραπείας τους. Οι κλασικές θεραπείες κατά του καρκίνου όπως η χειρουργική επέμβαση, η χημειοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία και η ορμονοθεραπεία συχνά προκαλούν παρενέργειες ή/και επιπλοκές, οι οποίες επηρεάζουν την καθημερινότητα των ασθενών και τη συνολική ποιότητα ζωής τους.
Η τακτική άσκηση είναι σημαντική σε κάθε στάδιο θεραπείας και ανάρρωσης του καρκίνου καθώς:
* Βελτιώνει τα επίπεδα ενέργειας, μειώνοντας το αίσθημα κόπωσης που σχετίζεται με τον καρκίνο.
* Βοηθά στην αντιμετώπιση των παρενεργειών του καρκίνου και της θεραπείας του.
* Διατηρεί ή/και βελτιώνει τη φυσική κατάσταση.
* Αυξάνει την ευλυγισία και το εύρος κίνησης των αρθρώσεων.
* Συντελεί στον έλεγχο του σωματικού βάρους.
* Βελτιώνει την ισορροπία μειώνοντας τον κίνδυνο τραυματισμών από πτώσεις.
* Αυξάνει τη δύναμη των μυών και την οστική πυκνότητα.
* Καταπολεμά την κατάθλιψη και βελτιώνει την ψυχική υγεία.
* Μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης άλλων παθήσεων (καρδιαγγειακές, μεταβολικές, αλλά και άλλοι τύποι καρκίνου)
* Βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου.
Ο τύπος και η ποσότητα της σωματικής δραστηριότητας που μπορεί να διαχειριστεί ένας ογκολογικός ασθενής διαφέρει ανάλογα με:
* Τον τύπο καρκίνου.
* Το είδος της θεραπείας και τις παρενέργειές της.
* Το επίπεδο της φυσικής κατάστασης.
* Τις δραστηριότητες που απολαμβάνει.
Σύμφωνα με τις συστάσεις της Αμερικανικής Αθλητιατρικής Εταιρείας (ACSM), προτείνονται 30-60 λεπτά σωματικής δραστηριότητας, μέτριας έως υψηλής έντασης, για τουλάχιστον τρεις έως πέντε φορές την εβδομάδα. Η σωματική δραστηριότητα θα πρέπει να περιλαμβάνει αερόβια άσκηση, ασκήσεις ενδυνάμωσης και ευλυγισίας, όπως και στους υγιείς πληθυσμούς. Δεδομένης της μεγάλης ετερογένειας στα κλινικά συμπτώματα, αλλά και στις παρενέργειες των διαφόρων θεραπειών δεν είναι δυνατό να οριστεί ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο για όλους τους ασθενείς.
Ο θεράπων ιατρός σε συνεργασία με έναν εξειδικευμένο επαγγελματία της άσκησης θα καθορίσουν ένα σωστό εξατομικευμένο πλάνο σωματικής δραστηριότητας, ανάλογα με τις επιδράσεις της θεραπείας και τυχόν συννοσηρότητες.
Σημεία προσοχής σύμφωνα με την Αμερικανική Αθλητιατρική Εταιρεία (ACSM)
* Σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο των οστών χρειάζονται τροποποιήσεις στο πρόγραμμα θεραπευτικής άσκησης προς αποφυγή της φόρτισης των πασχόντων οστών.
* Σε ασθενείς με αιματολογικό καρκίνο που έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων (HSCT) ενδείκνυνται χαμηλότερη ένταση της άσκησης και πιο αργή προοδευτική επιβάρυνση.
•* Ασθενείς με καρκίνο παχέος εντέρου αλλά και άλλους τύπους καρκίνου του γαστρεντερικού συστήματος συνιστάται να αποφεύγουν τα αθλήματα επαφής λόγω κινδύνου τραυματισμού.
* Ασθενείς με καρκίνο του προστάτη που έχουν υποβληθεί σε ολική προστατεκτομή πρέπει να δώσουν έμφαση στις ασκήσεις πυελικού εδάφους.
* Ο στόχος της βελτίωσης της σωματικής σύστασης μέσω της απώλειας λίπους απευθύνεται μόνο σε επιζώντες που είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι και όχι σε ήδη λιποβαρείς (πχ. Καρκίνος του οισοφάγου, του στομάχου, του παχέος εντέρου κτλ).
* Ασθενείς με λεμφοίδημα πρέπει να προσαρμόζουν ανάλογα την ένταση της άσκησης ή/και να φορούν επιδέσμους συμπίεσης κατά τη διάρκειά της.
* Σε περίπτωση περιφερικής νευροπάθειας το στατικό ποδήλατο είναι προτιμότερο ως μορφή αερόβιας άσκησης.
* Ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου στους οποίους έχει τοποθετηθεί στομία θα πρέπει να αποφεύγουν την υπερβολική αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης.
* Ασθενείς στους οποίους έχουν τοποθετηθεί μόνιμοι καθετήρες, σωληνάκια σίτισης, κολοστομίες καθώς και ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινοβολία πρέπει να αποφεύγουν την κολύμβηση.
* Ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς είναι καλύτερο να ασκούνται στο σπίτι ή σε ιατρικό περιβάλλον αντί για ένα δημόσιο γυμναστήριο.
* Η ένταση της άσκησης θα πρέπει να προσαρμόζεται σε ασθενείς που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία και παρουσιάζουν συμπτώματα ναυτίας και κόπωσης.
Τα παραπάνω είναι μόνο μερικά από τα σημεία στα οποία πρέπει να δοθεί προσοχή. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να απευθυνθείτε σε έναν εξειδικευμένο επαγγελματία θεραπευτικής άσκησης, ο οποίος σε συνεργασία με τον ογκολόγο σας και ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου, το θεραπευτικό σχήμα, τα κλινικά συμπτώματα και τις παρενέργειες είναι σε θέση να διαμορφώσει ένα ασφαλές προπονητικό πρόγραμμα στα μέτρα σας, συνοδεύοντάς σας σε αυτό το προσωπικό σας ταξίδι προς την ίαση.
