Αγγελική Κοντού, ποια είναι τα Πλάσματα του Θεού;

Η υπόθεση των αδερφών Παπέν που συγκλόνισε την γαλλική κοινωνία το 1933, και ενέπνευσε τον Ζαν Ζενέ να γράψει τις εμβληματικές Δούλες του, ζωντανεύει σε μια πρωτότυπη σκηνική σύνθεση του καλλιτεχνικού οργανισμού Altera Pars, σε σκηνοθεσία Πέτρου Νάκου. Μια καθηλωτική παράσταση για τον αποκλεισμό, την αδικία, την εκδίκηση και την αγάπη, που παντρεύει το φιλμ νουάρ με τα σύγχρονα crime series και εμπλουτίζεται με κωμικά-σατυρικά στοιχεία. 

Μιλήσαμε για την παράσταση και την προσέγγιση του ρόλου της με την Αγγελική Κοντού, η οποία υποδύεται την Κριστίν, την μεγαλύτερη από τις δύο αδερφές Παπέν οι οποίες σκότωσαν την κυρία τους και την κόρη της, μετά από επτά χρόνια που βρίσκονταν στην υπηρεσία τους, κατακρεουργώντας τα πτώματά τους.

Μετά τη Νόρα του Κουκλόσπιτου, η Κριστίν Παπέν. Συνομιλούν κατά κάποιο τρόπο μεταξύ τους οι δύο ηρωίδες που υποδύθηκες την φετινή θεατρική σαιζόν;
Όχι, δεν θα το έλεγα και αυτό είναι για ‘μενα το πιο ενδιαφέρον και προκλητικό στοιχείο της δουλειάς μας. Να σου δίνεται η ευκαιρία να προσεγγίσεις- γνωρίσεις- συναισθανθείς ανθρώπους τόσο ετερόκλιτους, διαφορετικούς. Η Νόρα και η Κριστίν πιστεύω δεν έχουν κανένα σημείο επαφής, εκτός ίσως από αυτό που είναι κοινός τόπος για όλους τους ανθρώπους: η ανάγκη να αγαπηθούν από άλλους ανθρώπους. Πέραν αυτού όμως, πρόκειται για εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες, με αντίθετες ποιότητες, βιώματα και background. H εύθραυστη, καλοαναθρεμμένη, χαριτωμένη και γοητευτική Νόρα δεν έχει καμία σχέση με τη σκληρή, συμπλεγματική, εκρηκτική και βασανισμένη ύπαρξη της Κριστίν.

Το «Πλάσματα του Θεού» στον τίτλο αναφέρεται, με μια πρώτη ματιά, στην Κριστίν και τη Λέα Παπέν. Θα μπορούσε, με μια μικρή δόση ειρωνείας, να αφορά και τα δύο θύματά τους, και κατ’ επέκταση την κοινωνία που τις εξέθρεψε όλες;
Ο τίτλος αναφέρεται στις αδερφές Παπέν και είναι πράγματι ειρωνικός. Είναι μια ξεκάθαρη τραγική ειρωνεία για δύο κορίτσια που έχουν μεγαλώσει σε μοναστήρια να διαπράττουν ένα τόσο φρικαλέο έγκλημα, ενώ υπάρχουν σαφείς υπόνοιες ότι είχαν αιμομικτική σχέση. Η ιστορία τους είναι μια ακόμη γλαφυρή αποτύπωση του πόσο αρρωστημένα μπορεί να λειτουργούν τέτοια ιδρύματα, τι τραύματα μπορεί να προκαλέσουν σε όσους μεγαλώνουν ή επιλέγουν να ζήσουν εκεί. Και φυσικά την υποκρισία της κοινωνίας που συστηματικά επιλέγει να κάνει τα στραβά μάτια στα όσα συμβαίνουν εκεί - από το Μεσαίωνα μέχρι σήμερα - αντιμετωπίζοντας τα ως τόπους ηθικής και πνευματικής επιμόρφωσης. Από την άλλη, ο τίτλος λειτουργεί και συμπεριληπτικά με την έννοια ότι όλοι οι άνθρωποι όταν γεννιόμαστε είμαστε εν δυνάμει καλοί. Στην πορεία στραβώνει το πράγμα όταν επενεργούν άλλοι παράγοντες: οικογένεια, κοινωνία κλπ.

Αν «διάβασα» την ερμηνεία σου σωστά, προσεγγίζεις τον ρόλο της Κριστίν φωτίζοντας περισσότερο την πιθανότητα το έγκλημά της να ήταν ταξική εκδίκηση παρά αποτέλεσμα ψυχωσικού επεισοδίου. Τι σε οδήγησε προς τα εκεί;
Όχι ακριβώς. Η ταξική πάλη υπάρχει de facto στο έγκλημα των Παπέν και δεν θέλαμε να απουσιάζει ως στοιχείο από την παράσταση. Θέλαμε να τονιστούν οι αγεφύρωτες διαφορές δύο κόσμων που συνυπάρχουν στο ίδιο σπίτι για επτά ολόκληρα χρόνια κι έχουν διαμετρικά αντίθετες ζωές. Το χέρι της Κριστίν όμως δεν όπλισε το ταξικό μίσος, όσο κι αν υπήρχε ως υπόβαθρο. Η Κριστίν στη φυλακή γνωρίζουμε ότι εκδήλωσε έντονη ψυχική διαταραχή. Αλλά δεν γνωρίζουμε σε ποιο βαθμό προϋπήρχε και αποτέλεσε την αιτία της επίθεσης. Από τη μελέτη της υπόθεσης δεν προκύπτει σαφώς ότι εκείνη τη στιγμή είχε κάποιο ψυχωσικό επεισόδιο, γι’ αυτό και το δικαστήριο - αρχικά τουλάχιστον - απέδωσε καταλογισμό στις πράξεις της καταδικάζοντάς τη σε θάνατο.

Έτσι λοιπόν, οδηγηθήκαμε εκεί όπου σήμερα οι περισσότεροι μελετητές της υπόθεσης καταλήγουν: πως η Λανσελέν ανακάλυψε την αιμομικτική τους σχέση και με κάποιο τρόπο τις απείλησε. Αυτό κατά πολλούς ερμηνεύει την αφαίρεση των ματιών, την έκθεση των γεννητικών οργάνων των θυμάτων κλπ. Αν η ίδια η Κριστίν δεν ήταν “άρρωστη” τη στιγμή του φόνου, είχε σίγουρα αναπτύξει έως τότε μια αρρωστημένη σχέση με τη Λέα. Οπότε και στην παράσταση μας η Κριστίν οδηγείται στο έγκλημα από το φόβο της δημόσιας έκθεσης της σχέσης της με τη Λέα, που θα επέφερε και τον αδιανόητα οδυνηρό αποχωρισμό τους.

Έχεις, έστω και στα κρυφά, αγαπημένη σκηνή σε αυτή την παράσταση; Αυτή που κατά βάθος σκέφτεσαι όταν σου έρχεται να πεις «όχι όχι, ειλικρινά δεν ξεχωρίζω καμία»;
Όχι, όχι, ειλικρινά δεν ξεχωρίζω καμία - πράγματι! O τρόπος που δομήσαμε το έργο είναι σύντομα καρέ κλιμακούμενης έντασης που οδηγούν στη στιγμή της κορύφωσης, δηλαδή του εγκλήματος. Οπότε το έχω μέσα μου ως όλον, μια αλληλουχία στιγμών που οδηγούν σε ένα μοιραίο φινάλε.

Στην τελευταία, σπαρακτική σκηνή του έργου, η ετυμηγορία του δικαστηρίου φαίνεται σχετικά επιεικής, παρά το αποτρόπαιο της πρωτοφανούς δολοφονίας. Πιστεύεις ότι θα συνέβαινε κάτι αντίστοιχο σήμερα;
Η πρώτη ετυμηγορία ήταν επιεικής μόνο για τη Λέα η οποία θεώρησαν ότι βρισκόταν υπό τον απόλυτο έλεγχο της Κριστίν κι επομένως δεν είχε ιδία βούληση. Στη συνέχεια επειδή η Κριστίν στη φυλακή παρουσίασε σαφή συμπτώματα διαταραχής - προσπάθησε να βγάλει μόνη της τα μάτια της - την μετέφεραν στο ψυχιατρείο μετατρέποντας την ποινή της σε ισόβια.

Νομίζω ότι τότε όπως και τώρα οι αποφάσεις των δικαστηρίων επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από το δημόσιο αίσθημα. Στην περίπτωση των Παπέν υπήρξε μεγάλη διχογνωμία. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που ένιωσαν “συμπόνια” για τις αδερφές, για το τραυματικό παρελθόν τους και τη σκληρή ζωή που έζησαν μέχρι να φτάσουν στο φόνο. Ανοίχτηκε ένας μεγάλος δημόσιος διάλογος για το θέμα της έμμισθης οικιακής εργασίας, για τις σκληρές, αναχρονιστικές συνθήκες ζωής αυτών των αφανών μέχρι τότε εργατριών. Η δεκαετία του 30 στη Γαλλία άλλωστε, ήταν μια εποχή εντονότατης πολιτικοποίησης, διεκδίκησης εργασιακών δικαιωμάτων, ισχυροποίησης του φεμινιστικού κι εργατικού κινήματος. Η κάθε κοινωνία ωστόσο έχει τις δικές της ευαισθησίες.

Σήμερα, έχω μια γενική αίσθηση, πως ο δημόσιος διάλογος - σε όλα τα θέματα - ρέπει σταθερά προς μια ολοένα πιο επιφανειακή ανάγνωση όσων συμβαίνουν, ενώ υπάρχει και μια τάση καθολικής υιοθέτησης φασόν απόψεων της λεγόμενης “πολιτικής ορθότητας”. Εάν μπορούμε να χαρακτηρίσουμε επιεική τη στάση του δικαστηρίου απέναντι στις Παπέν, αυτό κατά τη γνώμη μου οφείλεται στη συλλογική ενοχή μιας κοινωνίας που κατανοεί - σε ένα βαθμό - τις ευθύνες της σ’ αυτή την τραγική υπόθεση. Σήμερα δεν ξέρω αν έχουμε παρόμοια αναλυτική, αυτοκριτική ικανότητα ως κοινωνία, παρόλο που τα εργαλεία που διαθέτουμε σ’ ένα σωρό τομείς είναι πολύ πιο εξελιγμένα.

Ταυτότητα παράστασης:
Δραματουργία-σύνθεση κειμένων: Altera Pars
Σκηνοθεσία- Φωτισμοί: Πέτρος Νάκος
Σκηνικά-Κοστούμια: Altera Pars
Σύνθεση μουσικής: Νίκος Κριτσέλης
Μουσική επιμέλεια: Aγγελική Κοντού – Πέτρος Νάκος
Επιμέλεια κίνησης: Eλβίρα Μπαρτζώκα
Eπεξεργασία ήχων: Διονύσης Μανιώτης
Στίχοι τραγουδιού: Γεωργία Δρακάκη
Φωτογραφίες:Eλπίδα Μουμουλίδου
Γραφείο τύπου - Επικοινωνία: Ράνια Παπαδοπούλου
([email protected])
Παραγωγή:Altera Pars

Παίζουν: Mίνα Χειμώνα, Αγγελική Κοντού, Άντα Κουγιά, Αιλιάνα Μαρκάκη