πηγή: medNutrition.gr
του Κωνσταντίνου Κούτσικα (*)
Το τελευταίο χρονικό διάστημα ολοένα και περισσότερος λόγος γίνεται για τα βιολογικά τρόφιμα, τα οποία κάνουν έντονη την παρουσία τους στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Η πληροφόρηση για τα προϊόντα αυτά είναι ελλιπής και αποσπασματική, και γι’ αυτό τον λόγο επικρατεί σύγχυση στους καταναλωτές.
Τα βιολογικά προϊόντα είναι τρόφιμα τα οποία προέκυψαν μέσω της βιολογικής ή οργανικής γεωργίας. Η βιολογική γεωργία είναι ένα σύστημα διαχείρισης και παραγωγής αγροτικών προϊόντων που στηρίζεται σε φυσικές διεργασίες, στη μη χρησιμοποίηση χημικών συνθετικών λιπασμάτων, φυτοπροστατευτικών προϊόντων ή γενετικών τροποποιήσεων και στη χρησιμοποίηση μη χημικών μεθόδων στην αντιμετώπιση εχθρών, ασθενειών και ζιζανίων. Χρησιμοποιούνται τεχνικές παραγωγής και ανακύκλωσης φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων που διατηρούν τη φυσική ισορροπία και τη γονιμότητα του εδάφους.
Ένα τέτοιο παράδειγμα μπορεί να αποτελέσει η αντιμετώπιση των εχθρών της ελιάς στην Κρήτη στο πλαίσιο της βιολογικής γεωργίας. Στην προκειμένη περίπτωση χρησιμοποιούνται διάφορες καλλιεργητικές πρακτικές εργασίες που βοηθούν ποικιλοτρόπως στη μείωση του πληθυσμού των επιβλαβών εντομών.
Όσον αφορά το ζωικό κεφάλαιο, η παραγωγή κρέατος και πουλερικών ρυθμίζεται με ιδιαίτερη φροντίδα για την καλή διαβίωση των ζώων με τη χρησιμοποίηση φυσικών ζωοτροφών. Στη βιολογική κτηνοτροφία απαγορεύεται η γενετική τροποποίηση και η χρήση ουσιών που ευνοούν την ανάπτυξη ή τροποποίηση του κύκλου αναπαραγωγής των ζώων.
Η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας στην Ευρώπη ξεκίνησε στις αρχές του 20ού αιώνα κυρίως στη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ελβετία. Η ουσιαστική ανάπτυξή της όμως ξεκίνησε τη δεκαετία του ’80 με τη συνέχιση της ανάπτυξης νέων μεθόδων παραγωγής, αλλά και την αύξηση του ενδιαφέροντος των καταναλωτών για τα βιολογικά προϊόντα. Η αύξηση των παραγόμενων και εμπορευόμενων βιολογικών προϊόντων ήταν σημαντική.
Ειδικότερα, κατά τη δεκαετία του ’90, η ανάπτυξη και εξέλιξη της βιολογικής γεωργίας στο ευρωπαϊκό τοπίο ήταν ραγδαία και συνεχίζεται με ακόμα υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στις αρχές του 21ου αιώνα σε ορισμένα κράτη. Μολονότι αντιπροσώπευε μόνον το 3% περίπου της συνολικής χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης της Ε.Ε. το 2000, η βιολογική γεωργία εξελίχθηκε στην πραγματικότητα σε έναν από τους δυναμικότερους γεωργικούς τομείς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο τομέας της βιολογικής γεωργίας αυξήθηκε κατά 25% περίπου ετησίως μεταξύ του 1993 και του 1998 και, από το 1998, εκτιμάται ότι αναπτύσσεται κατά 30% περίπου ετησίως.
Η αυξημένη ευαισθησία των καταναλωτών για θέματα που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων, καθώς και οι περιβαλλοντικές ανησυχίες συνέβαλαν στην ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας κατά τα τελευταία έτη. Η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας πρέπει να συμβιβάζει την παραγωγή τροφίμων με τη διατήρηση των πεπερασμένων πόρων και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, έτσι ώστε οι ανάγκες των ανθρώπων που ζουν σήμερα να μπορούν να ικανοποιούνται χωρίς να υπονομεύεται η δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να εκπληρώνουν τις δικές τους ανάγκες.
Η επιθεώρηση των προϊόντων βιολογικής γεωργίας καλύπτει όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένων της αποθήκευσης, της εμπορίας και της συσκευασίας. Οι επιθεωρήσεις διενεργούνται τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο, ενώ ταυτόχρονα γίνονται και επιτόπιοι έλεγχοι.
Μάλιστα, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, στο πλαίσιο των αυξημένων αναγκών όσον αφορά την πιστοποίηση των βιολογικών προϊόντων, έχει δώσει τη δυνατότητα ελέγχου και πιστοποίησης σε εταιρείες οι οποίες δεν ανήκουν σε δημόσιο φορέα (ΔΗΩ, Φυσιολογική ΕΠΕ και ΣΟΓΕ).
Όλοι οι προαναφερόμενοι οργανισμοί έχουν δικαιοδοσία ελέγχου σε ολόκληρη την επικράτεια, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα στον καλλιεργητή, οπουδήποτε και αν βρίσκεται, να επιλέξει τον οργανισμό που θα τον ελέγξει.
Σε περίπτωση που κάποιος εκ των οργανισμών διαπιστώσει παράβαση, δεν χορηγεί πιστοποιητικό και έτσι μπορεί να διακόψει αυτόματα τη συνεργασία με τον συγκεκριμένο καλλιεργητή.
Θρεπτική αξία βιολογικών τροφίμων
Τα λαχανικά και τα φρούτα βιολογικής γεωργίας έχουν μεγαλύτερη σε ποσοστό επί ξηρού περιεκτικότητα από τα αντίστοιχα συμβατικά. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως τα συμβατικά τρόφιμα έχουν μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε νερό από τα βιολογικά. Πάνω στο εύρημα αυτό στηρίζονται πολλοί επαγγελματίες του χώρου για να πείσουν τον καταναλωτή πως η φαινομενικά αυξημένη τιμή των βιολογικών προϊόντων ουσιαστικά εξισώνεται με αυτήν των συμβατικών.
Γενικότερα, υπάρχουν πολύ λίγες καλά σχεδιασμένες έρευνες, οι οποίες είναι δυνατόν να κάνουν μια έγκυρη σύγκριση της διατροφικής αξίας των βιολογικών και των συμβατικών προϊόντων, λόγω πολλών μεθοδολογικών περιορισμών. Φαίνεται πάντως μια υψηλότερη συγκέντρωση σε βιταμίνη C της πατάτας και των φυλλωδών λαχανικών τα οποία έχουν καλλιεργηθεί με βιολογική γεωργία.
Aναφορά που δόθηκε το 2001 στην Αγγλία από τον Heaton και τους συνεργάτες του δήλωνε πως τα βιολογικά τρόφιμα, πέραν της βιταμίνης C, περιέχουν αυξημένη συγκέντρωση και σε κάποια απαραίτητα ανόργανα στοιχεία όπως ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο και χρώμιο.
Μάλιστα, σύμφωνα με αυτή την αναφορά, το λυκοπένιο στην ντομάτα, οι πολυφαινόλες στις πατάτες, τα φλαβονοειδή στα μήλα και η ρεσβερατόλη στο κόκκινο κρασί ήταν σημαντικά αυξημένα. Επίσης, φαίνεται πως και η πρωτεΐνη των βιολογικών φρούτων και λαχανικών είναι υψηλότερης βιολογικής αξίας.
Πάντως, περισσότερες έρευνες πρέπει να πραγματοποιηθούν για να διαπιστωθεί η αξία των βιολογικών προϊόντων, διότι δεν είναι εφικτή η δυνατότητα, όπως στα συμβατικά τρόφιμα, να υπάρχουν συμβατικά συστήματα παραγωγής, όπου εκεί η ποιότητα της τροφής καθορίζεται από ιδιότητες που είναι εύκολο να μετρηθούν.
Τι πρέπει να προσέχετε όταν αγοράζετε βιολογικά τρόφιμα
* Όλα τα βιολογικά προϊόντα πρέπει να είναι συσκευασμένα και να διαθέτουν την ένδειξη ότι αποτελούν προϊόντα βιολογικής γεωργίας.
* Τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά πρέπει να πωλούνται μόνο στην εποχή τους.
* Δεν επιτρέπεται να πωλούνται χύμα, εκτός και αν αγοράζονται από το κτήμα του παραγωγού.
* Τα παραδοσιακά προϊόντα δεν είναι κατ’ ανάγκη βιολογικά, εκτός και αν υπάρχει ένδειξη ότι αποτελούν προϊόντα βιολογικής γεωργίας.
Ανακεφαλαιώνοντας, η βιολογική γεωργία, η οποία κάποτε θεωρείτο περιθωριακή δραστηριότητα που εξυπηρετούσε μία περιορισμένη αγορά, τώρα ήλθε στο προσκήνιο ως μία γεωργική προσέγγιση που όχι μόνον μπορεί να παράγει ασφαλή τρόφιμα, αλλά είναι και ασφαλής από κάθε περιβαλλοντική άποψη.
(*) Bsc, Διαιτολόγος- Διατροφολόγος
πηγή: medNutrition.gr
