Ανασφάλειες: Από πού πηγάζουν και πώς θα τις ξεπεράσω
Πού οφείλονται οι ανασφάλειες που ο καθένας μας κουβαλάει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό και τι μπορούμε να κάνουμε για να τις περιορίσουμε;
γράφει η Ελπίδα Παναγιωτουνάκου, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
«Δεν αξίζω»
«Δεν θα τα καταφέρω»,
«Ποτέ δε θα βρω κάποιον να με αγαπήσει;»
«Οι άλλοι τα καταφέρνουν καλύτερα από μένα»
«Θα φανούν βαρετά αυτά που έχω να πω. Καλύτερα να μη μιλήσω καθόλου»
Οι παραπάνω είναι μερικές μόνο από τις σκέψεις που βασανίζουν ένα άτομο με ανασφάλεια. Πηγάζουν από εσωτερικές, παράλογες πεποιθήσεις, οι οποίες έχουν να κάνουν με το πως το άτομο αξιολογεί τον εαυτό του.
Οι λανθασμένες αυτές ερμηνείες με τη σειρά τους προκαλούν έντονα συναισθήματα φόβου και στρες κάνοντας το άτομο να υιοθετεί δυσλειτουργικούς τρόπους επικοινωνίας με τους γύρω του, αλλά και να προσκολλάται σε πρόσωπα που συχνά το χειραγωγούν ή το υποτιμούν ακόμα περισσότερο.
Πώς δημιουργούνται οι ανασφάλειες;
1. Πρώιμες εμπειρίες
Η μη δημιουργία ασφαλούς προσκόλλησης του βρέφους στη μητέρα και τραυματικά βιώματα του παιδιού κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του, μπορεί να προκαλέσουν αισθήματα αναξιότητας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Το μικρό παιδί μαθαίνει να αγαπά τον εαυτό του τόσο σύμφωνα με τα μηνύματα που λαμβάνει από τους γονείς του και γενικότερα τον στενό του περίγυρο (π.χ. «Δεν θα μπορέσεις με τίποτα να το καταλάβεις», «Πάλι πάχυνες; Δε θα σε κάνει κανείς παρέα», «Χάλια το έκανες», «Χάνω το χρόνο μου μαζί σου»), όσο και βάσει του πώς βλέπει να αντιμετωπίζουν τον εαυτό τους οι «σημαντικοί άλλοι» (π.χ. γονείς, αδέρφια, εκπαιδευτικοί, κ.λπ).
Το παιδί, όμως, δεν επηρεάζεται μόνο από τα λόγια, αλλά και από τις συμπεριφορές. Τόσο ένας υπερπροστατευτικός, όσο και ένας απών γονέας, μπορεί να προκαλέσουν αισθήματα αναξιότητας και ανασφάλειας στο παιδί και αυτό γιατί και στις δύο περιπτώσεις το παιδί λαμβάνει το μήνυμα πως δεν γίνεται αποδεκτό για αυτό που είναι.
2. Αρνητικά βιώματα
Η βίωση μιας αποτυχίας ή απόρριψης κυρίως σε κρίσιμες περιόδους κατά την ανάπτυξη του ατόμου μπορεί να προκαλέσουν αμφιβολία για τις ικανότητες και την αξία του. Πολλές φορές, μια αρνητική εμπειρία, όπως για παράδειγμα η απόλυση από την εργασία ή ο χωρισμός από τον ερωτικό σύντροφο, μπορεί να ενεργοποιήσουν εκ νέου παλιότερες αρνητικές πεποιθήσεις σχετικά με τον εαυτό ή να προκαλέσουν έντονο φόβο πως ανάλογα γεγονότα θα συμβαίνουν διαρκώς και στο μέλλον.
Ειδικά ο φόβος ότι το άτομο δεν θα εκτιμηθεί από τους άλλους ή δε θα αναγνωριστούν οι προσπάθειές του σε σημαντικούς για αυτό τομείς, μπορεί να εκτινάξει την ανασφάλεια στα ύψη!
3. Δυσλειτουργικές σκέψεις
Οι σκέψεις προκαλούν συγκεκριμένα συναισθήματα και αυτά με τη σειρά τους οδηγούν το άτομο σε συγκεκριμένες επιλογές. Όταν οι σκέψεις είναι αρνητικές ή παράλογες, τα συναισθήματα που κυριαρχούν είναι ο φόβος, το στρες και η θλίψη, με αποτέλεσμα το άτομο συνήθως να αποφεύγει ή να αναβάλει καταστάσεις τις οποίες αξιολογεί ως πιεστικές και «επικίνδυνες».
Έτσι, σταδιακά χτίζει τη πεποίθηση πως ποτέ δεν θα τα καταφέρει ή πως για να γίνει αποδεκτό και να μη μείνει μόνο του θα πρέπει να είναι «τέλειο». Στην πρώτη περίπτωση μένει συνήθως μακριά από ανθρώπους, δεν ρισκάρει και αρνείται τις αλλαγές, ενώ στη δεύτερη χάνει πολύτιμη ενέργεια προσπαθώντας να έχει διαρκώς και σε όλα τον έλεγχο. Το αποτέλεσμα και στις δύο περιπτώσεις; Διαρκές άγχος, χρόνια κόπωση, αμφισβήτηση του εαυτού και ανασφάλεια για το μέλλον!
Τι μπορείς να κάνεις
* Μην επιτρέπεις στο παρελθόν να καθορίζει το μέλλον σου
* Θύμιζε καθημερινά στον εαυτό σου τι σου αρέσει τόσο στο χαρακτήρα, όσο και στην εμφάνισή σου
* Εντόπιζε μικρές επιτυχίες μέσα στην ημέρα σου. Τίποτα δεν είναι αυτονόητο και δεν έρχεται από μόνο του!
* Δοκίμασε να έρθεις σε επαφή με ότι σε τρομάζει (π.χ. Να πας σε ένα πάρτι, να μιλήσεις πρώτη σε μια παρέα, να περάσεις συνέντευξη για άλλη δουλειά), αντί να το αποφεύγεις. Στην αρχή θα είναι δύσκολο, αλλά το αποτέλεσμα θα σε ανταμείψει!
* Θυμήσου: τέλειο δεν υπάρχει! Αξίζει τόση ενέργεια και κόπος σε ότι κάνεις ή το αποτέλεσμα τελικά θα είναι σχεδόν το ίδιο και δίχως να βάζεις το 200% του εαυτού σου;
* Αξιολόγησε τι πέτυχες τις φορές που δεν είχες χαρακτηρίσει ως «τέλειες». Αλήθεια, πως τα πήγες;
* Αντικατάστησε τις αρνητικές σκέψεις από άλλες πιο ρεαλιστικές. Μην ξεχνάς οι σκέψεις είναι μόνο σκέψεις και όχι απαραίτητα η πραγματικότητα!
* Σταμάτα να επικεντρώνεσαι στο πως μπορεί να σε βλέπουν οι άλλοι. Για αλλαγή γίνε εσύ ένας παρατηρητής των άλλων. Μήπως τελικά έχετε περισσότερες ομοιότητες από ότι νόμιζες;
* Αποδέξου πως δεν πειράζει κι αν δεν αρέσεις σε όλους
Μην χάνεις καιρό. Απαίτησε το καλύτερο για τον εαυτό σου. Άλλωστε, εάν μπορέσεις να πιστέψεις στον εαυτό σου, τότε μπορείς να πετύχεις τα πάντα.
