Ποια είναι τα δημοφιλέστερα είδη ψυχοθεραπείας;

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Αποφάσισες να κάνεις κάτι για την προβληματική σου καθημερινότητα και θες να βελτιώσεις την ψυχική σου υγεία; Η ψυχοθεραπεία είναι λύση, όμως οι σχολές που μπορεί να ακολουθεί ο κάθε θεραπευτής. πολλές. Το ότι μια συγκεκριμένη μέθοδος λειτούργησε σε κάποιον γνωστό σου δε σημαίνει πως θα καλύψει και εσένα. Τόσο η μέθοδος όσο και η «χημεία» με τον εκάστοτε ψυχοθεραπευτή έχουν ιδιαίτερη σημασία για την επιτυχία της όλης διαδικασίας.

Δες παρακάτω μερικές από τις πιο δημοφιλείς μεθόδους, τη διάρκεια και τις γενικές αρχές του τρόπου λειτουργίας της καθεμίας.

Ψυχανάλυση

Από τις πρώτες ψυχοθεραπευτικές μεθόδους, η Ψυχανάλυση είναι «παιδί» του Φρόυντ, και βασίζεται στην κατανόηση των ασυνείδητων διαδικασιών που καθορίζουν τις σκέψεις, τις ενέργειες και τα συναισθήματα ενός ατόμου. Η θεραπεία βοηθά στον εντοπισμό και τη συσχέτιση αυτών των ασυνείδητων διαδικασιών με το άτομο και με τυχόν ψυχολογικά ή σωματικά ζητήματα που μπορεί να αντιμετωπίζει.

Βασίζεται στον ελεύθερο συνειρμό, δηλαδή ο θεραπευόμενος μιλά ελεύθερα, όπως επίσης και στην ερμηνεία των ονείρων. Ο ψυχαναλυτής εστιάζει στην ιδέα ότι τα ανθρώπινα όντα σε μεγάλο βαθμό δεν γνωρίζουν τους παράγοντες που τους οδηγούν σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά ή συναίσθημα. Χρησιμοποιεί λοιπόν την λεκτική θεραπεία για να διερευνήσει τα πρότυπα σκέψης, τις αντιδράσεις και τα συναισθήματα.

Η διάρκειά της μπορεί να είναι από 3 έως 5 φορές την εβδομάδα, ενώ ο θεραπευόμενος ξαπλώνει σε ένα ντιβάνι και δεν έχει οπτική επαφή με τον θεραπευτή. Η συγκεκριμένη μέθοδος δεν προτείνεται για θέματα που χρήζουν άμεσης παρέμβασης, όπως για παράδειγμα οι κρίσεις πανικού ή ο αυτοκτονικός ιδεασμός.

Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία

Στηρίζεται στις βασικές ιδέες της ψυχανάλυσης του Φρόυντ, δηλαδή ότι τα ψυχικά φαινόμενα δεν είναι τυχαία και ότι το μεγαλύτερο μέρος της δικής μας ζωής είναι ασυνειδήτο, ωστόσο διαρκεί λιγότερο από αυτήν και εστιάζει περισσότερο στο παρόν παρά στο παρελθόν. Στην ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία, ο θεραπευόμενος συνεργάζεται με τον ψυχοθεραπευτή για να εξερευνήσει τη σύνδεση μεταξύ του ασυνείδητου και των ενεργειών του. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει την εξέταση των συναισθημάτων, των σχέσεων και των τρόπων σκέψης του θεραπευόμενου.

Συνήθως πραγματοποιείται 1-2 φορές την εβδομάδα, με τη διάταξη να είναι face to face ενώ πραγματοποιούνται ερωτήσεις για το υποσυνείδητο, εστιασμένα όμως στο σήμερα. Αντίστοιχα, ο χρονικός ορίζοντας της συγκεκριμένης μεθόδους είναι πιο σύντομος, κάτι που την κάνει πιο προσιτή σε άτομα τα οποία δεν μπορούν ή δεν θέλουν να επενδύσουν μεγάλο χρονικό διάστημα σε θεραπεία. Η Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία προτείνεται για όλους.                                      

Γνωσιακή- Συμπεριφοριστική

Η γνωσιακή- συμπεριφοριστική θεραπεία είναι μια βραχυπρόθεσμη προσέγγιση που συνδυάζει τις δύο μορφές θεραπειών, όπως δηλώνει και το όνομά της. Οι βάσεις αυτής της μεθόδου τέθηκαν από τον Άαρον Μπεκ την δεκαετία του ’70. Σύμφωνα με αυτήν την προσέγγιση, ορισμένα συναισθήματα ή πεποιθήσεις που έχουμε για τον εαυτό μας ή για καταστάσεις στη ζωή μας, μπορεί να οδηγήσουν σε δυσλειτουργικές συμπεριφορές. Για παράδειγμα, κάποιος που φοβάται τις αράχνες, οδηγήθηκε σε αυτόν τον φόβο επειδή έφτιαξε μια σκέψη γύρω από αυτές – είδε μια φορά αράχνη και του εντυπώθηκε.

Στις συνεδρίες λοιπόν, ο ασθενής συνεργάζεται με τον ειδικό για τον εντοπισμό συγκεκριμένων μοτίβων, αλλά και για να μάθει περισσότερα σχετικά με το πώς αυτά τα μοτίβα τον επηρεάζουν αρνητικά. Οι τεχνικές που χρησιμοποιεί ο ψυχοθεραπευτής είναι γνωσιακές, ήτοι αμφισβήτηση των δυσλειτουργικών σκέψεων και συμπεριφορικές, ήτοι τρόποι που θα κάνουν τον πάσχοντα να μην αποφεύγει τις καταστάσεις που του προκαλούν αρνητικά συναισθήματα.

Η θεραπεία αυτή δεν ξοδεύει πολύ χρόνο για την αντιμετώπιση παρελθόντων γεγονότων. Αντίθετα, επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των υπαρχόντων συμπτωμάτων και στην πραγματοποίηση αλλαγών. Γι’ αυτό έχει μικρή διάρκεια και είναι προϊόν συνεργασίας θεραπευτή-θεραπευόμενου, με τον θεραπευόμενο συχνά να παίρνει και «εργασία για το σπίτι».

Συστημική

Η συστημική θεραπεία έχει τις ρίζες της στην οικογενειακή θεραπεία. Εστιάζει στη διαδικασία αλληλεπίδρασης μεταξύ ανθρώπων, και όχι τόσο στην παρατήρηση ενός μεμονωμένου ατόμου. Το άτομο δηλαδή εξετάζεται ως ένα κομμάτι του συστήματος όπου ανήκει π.χ. κοινωνία, οικογένεια. Τα συστήματα αυτά επιδρούν στο άτομο και το άτομο επιδρά σε αυτά τα συστήματα, μέσα από τη δυσλειτουργική συμπεριφορά του.

Ο θεραπευτής υιοθετεί την γενική ιδέα πως ένα σύστημα, ό, τι κι αν είναι - οικογένεια, ζευγάρι ή κοινωνικό - περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα στοιχεία που συνδέονται μεταξύ τους με τέτοιο τρόπο, ώστε μια αλλαγή στην κατάσταση του ατόμου ακολουθείται από μια αλλαγή στην κατάσταση του συστήματος. Αυτό του επιτρέπει να δει θεμελιώδεις πτυχές της ατομικής παθολογίας οποιουδήποτε από τα μέλη του συστήματος. Στόχος του δεν είναι μόνο να αλλάξει το άτομο, αλλά να τροποποιηθεί και το σύστημα του ατόμου.

Η συγκεκριμένη μορφή θεραπείας ενδείκνυται για άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα με τα παιδιά τους, τη σχέση τους ή το εργασιακό τους περιβάλλον, ενώ η διάρκειά της ποικίλει και είναι μεγαλύτερη σε σχέση με εκείνην της ατομικής.

Συνθετική

Πρόκειται μια προοδευτική μορφή ψυχοθεραπείας που συνδυάζει διαφορετικά θεραπευτικά εργαλεία και προσεγγίσεις για να ταιριάζει στις ανάγκες του κάθε θεραπευόμενου. Κατανοώντας την φυσιολογική ανθρώπινη ανάπτυξη, ο θεραπευτής τροποποιεί τις κλασικές προσεγγίσεις διαμορφώνοντας το κατάλληλο ψυχοθεραπευτικό μοντέλο για τον εκάστοτε θεραπευόμενο. Συνδυάζοντας στοιχεία που προέρχονται από διαφορετικές σχολές ψυχολογικής θεωρίας και έρευνας, η συνθετική θεραπεία γίνεται μια πιο ευέλικτη και περιεκτική προσέγγιση σε σχέση με τις πιο παραδοσιακές, «μοναδικές» μορφές ψυχοθεραπείας.

Η συγκεκριμένη μορφή θεραπείας δεν απαιτεί την ύπαρξη κάποιου συγκεκριμένου προβλήματος, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την γενικότερη βελτίωση της ζωής ενός ατόμου – βλ. life coaching. Μπορεί, για παράδειγμα, ο θεραπευόμενος να θέλει να είναι πιο ανταγωνιστικός/η στη δουλειά του. Η συγκεκριμένη μέθοδος έχει περιοδικότητα – π.χ. μια φορά την εβδομάδα – όμως στο σύνολό της δεν διαρκεί πολύ.