15 «μόδες» που πέρασαν από… πάνω μας

του Γιώργου Κόκουβα

Φούξια μαλλιά και Sex Pistols. Στενά τζιν και «Επανάσταση χωρίς αιτία». Ειρωνικό μουστάκι και iPhone στο χέρι. Δερμάτινα μπουφάν με καρφιά και «γλειμμένα» μαλλιά με glitter φινίρισμα. Κάθε εποχή του τελευταίου αιώνα είχε τις δικές της μόδες, τις δικές της υποκουλτούρες (με την έννοια της μικρής κουλτούρας μέσα στην γενικότερη και όχι με την υποτιμητική, όπως συνήθως εννοούμε με τον όρο), τις δικές της «εξαλλοσύνες» και επαναστάσεις, και εμείς συγκεντρώνουμε τις δεκαπέντε με την μεγαλύτερη επιρροή σε κάθε γενιά, αυτές που άφησαν εποχή με τις μουσικές, πολιτικές και στιλιστικές επιλογές τους.

*Δανδήδες και flappers
Έσκασαν μύτη: Πολύ παλιά. Ξεκινάμε από την πιο πρώιμη «μόδα» που θυμάται η ανθρωπότητα στα νεότερα χρόνια της, και συγκεκριμένα από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες από την Γαλλική Επανάσταση και μετά, για να γίνει ολόκληρο ρεύμα στην αμερικανική νεολαία των αρχών του 21ου αιώνα.
Ξεχώριζαν για: Την ιδιαίτερη εμφάνισή τους, αφενός, και την φιλοσοφία ζωής που αντιπροσώπευε αυτή, αφετέρου. Ένας τυπικός δανδής προερχόταν από την μεσαία τάξη, ήταν αυτοδημιούργητος, και φρόντιζε να φορά πάντα κομψά ρούχα με αριστοκρατικές πινελιές, όπως ημίψηλα, ανδρικό κορσέ και λεπτό μπαστούνι. Αντίστοιχα, τα flapper girls ήταν μπροστά από την εποχή τους, μισούσαν οτιδήποτε θεωρούταν τότε αποδεκτή συμπεριφορά, και φορούσαν έντονο makeup, «κολλούσαν» τα μαλλιά τους προς τα πάνω και τα έκρυβαν με cloche καπέλα (στενά στρογγυλά σε σχήμα μικρής καμπάνας) και φούστες πιο κοντές από το κανονικό. Κάπνιζαν, έπιναν, οδηγούσαν και έσπαγαν τις κοινωνικές νόρμες γύρω από το σεξ. Συνήθως θα τις συναντούσες σε κάποιο café να ακούνε jazz και να χαρτοπαίζουν μαζί με τους δανδήδες.
Το τέλος τους: Ήρθε μαζί με το μεγάλο κραχ του 1929, που έριξε τους τίτλους τέλους στην εποχή του ηδονισμού και του αριστοκρατικού lifestyle. Στοιχεία από το στιλ των δανδήδων δανείστηκαν αργότερα οι Βρετανοί teddy boys.

*Greasers
Έσκασαν μύτη: Την δεκαετία του 1950 στις βορειοανατολικές και νότιες ΗΠΑ, ως απότοκο της διαφορετικότητας των «αλήτικων συμμοριών» της γειτονιάς. Έγιναν ευρύτερα γνωστοί μετά την υιοθέτηση των χαρακτηριστικών τους από τον επαναστάτη χωρίς αιτία James Dean, και αργότερα, με τον ρόλο του John Travolta στο «Grease».
Ξεχώριζαν για: Την κόμη τους, που είχε άφθονο gel ή κερί ώστε να «κολλούν» τα μαλλιά τους προς τα πίσω (από εκεί πήραν και το όνομά τους, αφού greaser σημαίνει «αλειμμένος»). Επίσης, ξεχώριζαν για την αγάπη τους για τα αυτοκίνητα με «πειραγμένες» μηχανές, για τα milkshakes και τα jukeboxes, για το rock’n’roll και την μουσική rockabilly. Φορούσαν στενά t-shirts, δερμάτινα μπουφάν, μπότες ή σταράκια και κυρίως τζιν παντελόνια, τα οποία και έφεραν στο προσκήνιο. Η φιλοσοφία τους περιλάμβανε την επαναστατικότητα, που αφορούσε κυρίως την αστική εργατική τάξη και τους μετανάστες.
Το τέλος τους: Ήρθε με την έλευση της επόμενης μόδας στα ‘60s, με την οποία καταπιανόμαστε παρακάτω – ωστόσο πολλά εμφανισιακά τους στοιχεία επιβιώνουν ακόμη και σήμερα.

*Ροκάδες
Έσκασαν μύτη: Στις αρχές των ’60s, ως μια πιο «βρόμικη» μετάλλαξη των greasers.
Ξεχώριζαν για: Τις «επιθετικές» μηχανές τους, τα μακριά μαλλιά, την αγάπη τους στο rock’n’roll και τα τατουάζ και το επικριτικό τους ύφος προς όλους τους υπόλοιπους. Στα δερμάτινα μπουφάν τους μπορούσες να μετρήσεις δεκάδες μεταλλικές προσθήκες, κονκάρδες και μπαλώματα, ενώ σπάνια αποχωρίζονταν τις βαριές δερμάτινες μπότες τους.
Το τέλος τους: Ροκάδες υπάρχουν ακόμη, αλλά το «βαρύ» κίνημα των ‘60s ξεφούσκωσε την ίδια δεκαετία, καθώς στοιχεία τους ενσωματώθηκαν σε νέες "μόδες", κυρίως σε μπάντες, από τους Beatles μέχρι πιο hard rock ή punk rock σχήματα στα ‘70s.

*Mods
Έσκασαν μύτη: Στα τέλη των ‘50s στο Λονδίνο, που ζούσε την έντονη εποχή του λεγόμενου «Swinging London» κατά το οποίο η βρετανική πρωτεύουσα φιλοξενούσε τα γεννητούρια κάθε ρεύματος της μόδας. Θεωρούνται ουσιαστικά απόγονοι των Αμερικανών μπίτνικ. Το όνομά τους προέρχεται από τον όρο «modernist».
Ξεχώριζαν για: Την συνήθειά τους να συχνάζουν στα coffee bars – στέκια της εποχής που σε αντίθεση με τις pub που έκλειναν νωρίς το βράδυ, έμεναν ανοιχτά ως το πρωί. Εκεί θα έβρισκες τους mods να ακούνε τραγούδια στο jukebox ή στο πικάπ, να φορούν κομψά ιταλικά ρούχα και να χορεύουν ασταμάτητα, έχοντας κάνει χρήση αμφεταμινών. Όταν δεν χόρευαν, έψαχναν μανιωδώς στις στοίβες των δισκάδικων για το νέο άλμπουμ των The Who ή για κάποιο jazz ή πρώιμο αφρικανικό R&B εύρημα. Είχαν επίσης απαραιτήτως κι από ένα scooter με το οποίο κυκλοφορούσαν και επεδείκνυαν το αψεγάδιαστο tailor made look τους.
Το τέλος τους: Ήρθε γρήγορα, στα τέλη των ‘60s, όταν το στιλ τους θεωρήθηκε πλέον πολύ εμπορικό, αφού τις μόδες τους μπορούσαν πλέον να τις καθορίζουν από διαφημίσεις μέχρι τηλεοπτικά show. Όταν ήρθαν στο προσκήνιο οι hippies, πολλοί mods αλλαξοπίστησαν, ενώ ήδη αρκετοί από τους σκληροπυρηνικούς mods είχαν μεγαλώσει και είχαν κάνει οικογένειες. Την ίδια περίοδο, ακόμη και μπάντες που αυτοσυστήνονταν παλιότερα ως mods (όπως οι The Who) σταμάτησαν να το κάνουν. Όσοι απέμειναν, «μεταμορφώθηκαν» στους skinheads, τα μέλη των οποίων αρχικά εστίασαν στα ξυρισμένα κεφάλια και στην μόδα, αλλά στην συνέχεια ενσωμάτωσαν στην φιλοσοφία τους την πολιτική προσέγγιση και τις φυλετικές διακρίσεις.

*Χίπηδες
Έσκασαν μύτη: Στα μέσα των ‘60s, την εποχή της νεανικής σεξουαλικής επανάστασης που ξεκίνησε στις ΗΠΑ και εξαπλώθηκε σε όλο τον πλανήτη. Το όνομά τους προκύπτει από τους χίπστερ (ναι, υπήρχαν από τότε) με στοιχεία από την γενιά των μπίτνικ. Σε άρθρο του το 1967, το περιοδικό Time έθεσε ως προγόνους των χίπηδων τους αρχαίους Έλληνες, όπως τον Διογένη και τους κυνικούς, που είχαν σχηματίσει κατά κάποιον τρόπο «χίπικες» κοινότητες.
Ξεχώριζαν για: Την ανάγκη τους να στήσουν τις δικές τους κοινότητες, την αγάπη τους στην ψυχεδελική ροκ, την ειρήνη και την σεξουαλική απελευθέρωση, την χρήση ναρκωτικών ουσιών όπως η κάνναβη, το LSD και τα ψυχεδελικά μανιτάρια, με τα οποία επεδίωκαν να μεταβαίνουν σε διαφορετικά πνευματικά επίπεδα. Εμφανισιακά, το κίνημα πήρε την μορφή των «παιδιών των λουλουδιών» με το φετίχ των πολλών χρωμάτων και την παροιμιώδη χαλαρότητα σε κάθε πτυχή της ζωής. Φυσικά, η Μέκκα της χίπικης κουλτούρας είναι το θρυλικό Woodstock, όπου συνοψίζεται ολόκληρη η φιλοσοφία τους.
Το τέλος τους: Ήρθε μαζί με το τέλος του πολέμου του Βιετνάμ, και την λήξη του ενδιαφέροντος των mainstream media για την χίπικη φιλοσοφία. Κι αυτό γιατί στα μέσα των ‘70s εμφανίστηκαν ένας σωρός άλλες, πολλές από τις οποίες στράφηκαν εναντίον των χίπηδων, όπως αυτή των skinheads. Ωστόσο, άφησαν κληρονομιά στην ανθρωπότητα στοιχεία όπως το κίνημα της υγιεινής διατροφής και τα μουσικά φεστιβάλ.

*Glam rock
Έσκασε μύτη: Στις αρχές των ’70s, μαζί με την έλευση μουσικών που ήθελαν να σπάσουν το mainstream κατεστημένο, όπως οι David Bowie, Roxy Music, Lou Reed και T.Rex.
Ξεχώριζε για: Την αδυναμία του στα φανταχτερά ρούχα, το έντονο makeup με τα «μάτια-ρακούν», τις μπότες-πλατφόρμες, το glitter, τα εκκεντρικά κοστούμια και τα στοιχεία ανδρογυνισμού, που συνδέονταν με νέες απόψεις για τον ρόλο των φύλων. Οι glam rockers δανείστηκαν στοιχεία από το Hollywood glamour των ‘30s, το pin-up των ‘50s, το sci-fi, τον αρχαίο μυστικισμό και την μυθολογία.
Το τέλος του: Ήρθε μετά το 1976, αλλά έδωσε την σκυτάλη στα κινήματα του punk, του glam metal και του gothic rock που ακολούθησαν.

*Punks
Έσκασαν μύτη: Στα μέσα των ‘70s στην Αμερική και την Βρετανία, ως ένα «κολλάζ» όλων των προϋπαρχουσών μοδών, με όχημα φυσικά την punk μουσική και τα δεκάδες υποείδη της.
Ξεχώριζαν για: Τον αντικομφορμισμό και τις αντιεξουσιαστικές τους απόψεις, τον νιχιλισμό –που εκφράστηκε ιδανικά από τους Sex Pistols- και πολλές εμφανισιακές ιδιαιτερότητες, όπως η θεατρικότητα των ρούχων τους, τα κοσμήματα και τα piercings, τα τατουάζ, τα σκισμένα ρούχα και τα «δραματικά» κουρέματα.
Το τέλος τους: Δεν ήρθε ποτέ. Ή, αν ήρθε, ήταν μέσω του διασκορπισμού της φιλοσοφίας τους σε δεκάδες άλλες νέες μόδες, και τα αντίστοιχα μουσικά ρεύματα, από το αναρχο-πανκ και το σκα πανκ μέχρι το πιο πρόσφατο ποπ πανκ.

*Emo
Έσκασαν μύτη: Μόλις την προηγούμενη δεκαετία, συνδυάζοντας στοιχεία από τα κινήματα του goth και του New Romantic.
Ξεχώριζαν για: Οι emos έγιναν "μάστιγα" σε όλα τα λύκεια της Δύσης, όπου μέχρι πριν λίγα χρόνια θα έβλεπες την πλειοψηφία των μαθητών να φορούν μαύρα στενά ρούχα, να αφήνουν φράντζες που κρύβουν τα μαυροβαμμένα μάτια τους και να ακούν συγκροτήματα που έχουν ονόματα-σιδηρόδρομο. Κύριο επιχείρημά τους για την εμφάνισή τους ήταν η απαισιόδοξη θέαση της ζωής και η ματαιότητα των πάντων.
Το τέλος τους: Ήρθε, προφανώς, γιατί τα δεκαπεντάχρονα που έκλαιγαν την μοίρα τους στα σκαλιά του σχολείου τους, παρέα με το iPod τους, μεγάλωσαν και αντιλήφθηκαν πως το μόνο πρόβλημά τους τότε ήταν πώς θα γράψουν στο τεστ της Άλγεβρας.

*Hipsters
Έσκασαν μύτη: Πολύ παλιότερα απ’ όσο νομίζετε, πολλές δεκαετίες πριν, αλλά την τελευταία πενταετία γνώρισαν την απόλυτη «αναγέννηση» και αποτέλεσαν το κυρίαρχο ρεύμα της εποχής μας.
Ξεχωρίζουν για: Το μηδαμινό σωματικό λίπος, τα παράξενα μουσικά ακούσματα, την αδυναμία στα προϊόντα της Apple και των (pretend-it's-not) Starbucks και την λογική «κάνω κάτι πριν γίνει cool». Το Time αναφέρει τις εξής οδηγίες: «Πάρε το πουλόβερ της γιαγιάς σου, τα rayban του Bob Dylan, ένα σορτσάκι τζιν, σταράκια και ένα κουτάκι άθλιας μπύρας και μπαμ: Hipster». Μάθετε περισσότερα για τους hipsters στο σχετικό μας αφιέρωμα. 
Το τέλος τους: Ακόμη δεν έχει έρθει, αν και τα κυρίαρχα Μέσα που τους πρόβαλλαν ιδιαίτερα, έχουν σταματήσει να το κάνουν. Στο μεταξύ, θα τους βρείτε στην πλατεία Αγίας Ειρήνης, ή, αν αργήσετε πολύ να διαβάσετε αυτό το δημοσίευμα, στην επόμενη hot πιάτσα της πόλης, που οι hipsters είχαν ανακαλύψει πριν γίνει hot.

*Από το grunge στο goth
Η μουσική, και κυρίως τα υποείδη της ροκ, δεν σταμάτησαν στιγμή να παράγουν νέες κοινότητες, μόδες και υποκουλτούρες τις τελευταίες δεκαετίες, οι σημαντικότερες εκ των οποίων περιλαμβάνουν:
-Την grunge: Μας ήρθε στα ‘90s, μέσα από τα σκισμένα τζιν του Kurt Cobain και όσων υιοθέτησαν τα μακριά μαλλιά του, τα πλεκτά πουλόβερ με τρύπες και τα φθαρμένα τζιν του.
-Τους metallers: Ελαφρώς πιο εξεζητημένοι από τους grungers και λιγότερο μαύροι από τους γκοθάδες, οι μεταλάδες φορούν πάντα t-shirts metal συγκροτημάτων, παντελόνια με αλυσίδες και έχουν πάντα μακριά μαλλιά. Θα τους βρείτε συνήθως να πίνουν μπύρα σε πλαστικό ποτήρι, έξω από κάποια ροκ συναυλία.
-Τους γκοθάδες: Στοιχεία τους πάντα υπήρχαν στις τάξεις της «ιδιαίτερης» νεολαίας, αλλά κανείς δεν γνωρίζει πώς τελικά το goth οργανώθηκε σε ολόκληρο ρεύμα. Σίγουρα πάντως ξεχωρίζει από τα κατάμαυρα νύχια, το φετίχ του σταυρού, τα τατουάζ-νυχτερίδες και τα εξίσου μακάβρια ρούχα.
-Τους ravers: Οι πρώτες σπίθες του rave άναψαν στα ‘50s, και ο όρος χρησιμοποιήθηκε για τα «έξαλλα» χορευτικά πάρτι. Το κίνημα φούντωσε στα ’80s, με την άνοδο της dance σκηνής (με όλα της τα παρακλάδια, όπως η electronica, η acid house, η techno κλπ), που έφερε όλη την «έξαλλη νεολαία» στα rave parties μέχρι και τα ‘90s (ποιος δεν θυμάται την «μάνα ρέηβερ»;) και μαζί τις αντιδράσεις των αρχών και της συντηρητικής κοινωνίας που θεωρούσε τα σχετικά events, άντρο ναρκωτικών.
-Hip hop: Η άνοδος της rap μουσικής τις τελευταίες τρεις δεκαετίες έφερε μαζί της χιλιάδες εφήβους με υπερ-φαρδιά παντελόνια, μποξεράκια που δεν λειτουργούν πια ως «εσώρουχα», βαριά κοσμήματα στον λαιμό και την μαύρη αργκό «του δρόμου», που ανέδειξαν είδωλα όπως ο Tupac, o Jay-Z, o 50 Cent και ο Eminem. 

Κάντε εδώ ένα γρήγορο online test για να δείτε σε ποια "υποκουλτούρα" ταιριάζετε περισσότερο.