Γιατί τα ζώα δεν εξελίχθηκαν όπως οι άνθρωποι;
Πολλά παιδάκια μόλις μάθουν τη θεωρία του Δαρβίνου κάνουν αυτή την ερώτηση στο σχολείο ή στους γονείς τους. Ποια είναι όμως η απάντηση; Έχετε αναρωτηθεί;
Πιθανώς να έχετε ρωτήσει κι εσείς τους γονείς σας ή να σας έχουν ρωτήσει τα παιδιά σας γιατί οι άνθρωποι εξελίχθηκαν, αλλά ο σκύλος, για παράδειγμα, όχι. Και πραγματικά άθελά τους τα παιδάκια κάνουν εξαιρετικές ερωτήσεις. Όχι αδίκως, αφού ισχύει ότι οι άνθρωποι έχουν εξελιχθεί διαφορετικά από τα άλλα ζώα. Έχουμε πολύ μεγαλύτερο εγκέφαλο σε σχέση με το μέγεθος του σώματος μας και σε απόλυτο μέγεθος από άλλα θηλαστικά και έχουμε επίπεδο νοημοσύνης που δεν έχουν τα άλλα ζώα.
Η νοημοσύνη του ανθρώπου έχει πολλά πλεονεκτήματα (γιατί και τα ζώα έχουν νοημοσύνη, αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα), όπως η ικανότητα προγραμματισμού και συνεργασίας και ο διαμοιρασμός της γνώσης.
Ο λόγος που τα όντα αναπτύσσουν ορισμένα χαρακτηριστικά, όπως οι ρίγες που ανέπτυξε η τίγρης, τα φωτεινά χρώματα της πεταλούδας ή ο μεγάλος εγκέφαλος που ανέπτυξε ο άνθρωπος, είναι ότι αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν οφέλη που τα βοηθούν να επιβιώσουν. Και μετά τα μεταδίδουν στους απογόνους τους.
Υπάρχουν πολλές υποθέσεις /ιδέες σχετικά με την προέλευση της ανθρώπινης νοημοσύνης. Μάλιστα, υπάρχει μια αρκετά ενδιαφέρουσα υπόθεση η οποία ονομάζεται βιοπολιτισμική αναπαραγωγή.
Ο μεγάλος εγκέφαλος επιτρέπει στους ανθρώπους να βοηθούν τα μωρά τους να επιβιώνουν πιο αποτελεσματικά, από ό,τι το κάνουν άλλα ζώα. Σύμφωνα με την υπόθεση της βιοπολιτισμικής αναπαραγωγής, ο τρόπος με τον οποίο η νοημοσύνη μάς βοηθά να κρατάμε τα μωρά μας ζωντανά εξαρτάται από το πώς φροντίζουμε ο ένας τον άλλον – και συγκεκριμένα τους τρόπους που χρησιμοποιούμε.
Αλληλοβοήθεια
Πολλά ζώα ζουν σε μικρές ή μεγάλες κοινωνικές ομάδες και ορισμένα είδη που έχουν την ικανότητα να κοινωνικοποιούνται, όπως η σουρικάτα που βοηθά η μία την άλλη να ταΐσει και να προστατεύσει τα μωρά της. Αυτό ονομάζεται συνεταιριστική εκτροφή. Τα ζώα που βοηθούν δεν έχουν δικά τους μωρά. Εγκαταλείπουν τη δική τους αναπαραγωγή για να βοηθήσουν ένα κυρίαρχο μέλος της οικογένειας, όπως την μητέρα ή την μεγαλύτερη αδελφή τους.
Οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί. Όποιος θέλει και μπορεί να αναπαραχθεί, συνήθως μπορεί να το κάνει. Δεν μπορούν όλοι οι άνθρωποι, για τον οποιοδήποτε λόγο, να φροντίσουν τα μωρά τους, αλλά άλλοι άνθρωποι συχνά φροντίζουν τα παιδιά των άλλων.
Οι γονείς μπορούν να «επενδύσουν» στους νέους για πολλά χρόνια, μερικές φορές για όλη τους τη ζωή.. Όπως και οι γηραιότεροι που θα φροντίσουν τα εγγόνια τους. Αυτή τη βοήθεια οι επιστήμονες την αποκαλούν βιοπολιτισμική αναπαραγωγή.
Οι φροντιστές μπορεί να σχετίζονται γενετικά με το παιδί που φροντίζουν, αλλά μπορεί και να μην έχουν κάποια συγγενική σχέση. Οι κανόνες για το πώς οι άνθρωποι νοιάζονται ο ένας για τον άλλον δεν καθορίζονται από τα γονίδια, αλλά από τα ονόματα-ιδιότητες (οι κοινωνικές κατασκευές δηλαδή) που έχουμε αναπτύξει δίνουμε ο ένας στον άλλον: «κόρη», «θεία», «παππούς», «ξάδερφος» ή «φίλος».
Η επίκληση ιδιοτήτων όπως αυτές, απαιτεί συμβολική γλώσσα. Αυτό σημαίνει ότι ο τρόπος που αποκαλούμε ο ένας τον άλλο αντιστοιχεί και σε ιδέες για το πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε ο ένας στον άλλον. Μόνο οι άνθρωποι και ορισμένοι από τους προγόνους μας εξέλιξαν αυτό το είδος συμβολικής επικοινωνίας.
Ορισμένες φορές αποκαλούμε τους φίλους μας «αδερφή», «αδερφό» ή «ξάδερφο». Σε πολλές ανθρώπινες κοινωνίες, οι νεότεροι αναφέρονται σε ηλικιωμένους με τους οποίους δεν έχουν γενετική σχέση ως «θεία» ή «θείος» -σκεφτείτε τα χωριά. Μερικοί αξιωματούχοι τη εκκλησίας ή ιερωμένοι ονομάζονται «πατέρας», «μητέρα» ή «αδελφή». Αυτά τα ονόματα χρησιμοποιούνται ως ένδειξη σεβασμού.
Χρειάζονται "μεγάλα μυαλά"
Οι κοινωνικές κατασκευές των ανθρώπων είναι μια περίπλοκη διαδικασία. Χρειάζεται διαφορετική αντίληψη από αυτήν που έχουν τα υπόλοιπα όντα για να θυμόμαστε όλα τα ονόματα και τη δια βίου ιστορία των αλληλεπιδράσεων που έχουμε με την οικογένεια και τους φίλους μας.
Τα πιο κοντινά βιολογικά ξαδέρφια μας, όπως οι χιμπατζήδες, έχουν μόνο το ένα τρίτο του εγκεφάλου σε σχέση με τον δικό μας. Δεν χρησιμοποιούν συμβολική γλώσσα ούτε αποκαλούν ο ένας τον άλλον με ονόματα. Οι μητέρες χιμπατζήδες φροντίζουν τα μωρά τους και κανένας άλλος χιμπατζής δεν βοηθάει, ούτε καν οι μπαμπάδες ή οι παππούδες. Μόνο το ένα τρίτο των μωρών χιμπατζήδων επιβιώνει μέχρι την ενηλικίωση.
Αντίθετα, το ευρύ φάσμα των ανθρώπων που παρέχουν φροντίδα – συμπεριλαμβανομένης της σίτισης, της φροντίδας όταν κάποιος είναι άρρωστος, της εκπαίδευσης, των χρημάτων και της αγάπης – σημαίνει ότι τα μωρά-άνθρωποι είναι πιο πιθανό να επιβιώσουν . Η μεγάλη μας νοημοσύνη μας βοηθά να νοιαζόμαστε ο ένας για τον άλλον και μας βοηθά να εξηγήσουμε, εν μέρει, γιατί ο ανθρώπινος πληθυσμός πλησιάζει τα οκτώ δισεκατομμύρια ανθρώπους.
Η νοημοσύνη του ανθρώπου έχει πολλά πλεονεκτήματα (γιατί και τα ζώα έχουν νοημοσύνη, αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα), όπως η ικανότητα προγραμματισμού και συνεργασίας και ο διαμοιρασμός της γνώσης.
Ο λόγος που τα όντα αναπτύσσουν ορισμένα χαρακτηριστικά, όπως οι ρίγες που ανέπτυξε η τίγρης, τα φωτεινά χρώματα της πεταλούδας ή ο μεγάλος εγκέφαλος που ανέπτυξε ο άνθρωπος, είναι ότι αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν οφέλη που τα βοηθούν να επιβιώσουν. Και μετά τα μεταδίδουν στους απογόνους τους.
Υπάρχουν πολλές υποθέσεις /ιδέες σχετικά με την προέλευση της ανθρώπινης νοημοσύνης. Μάλιστα, υπάρχει μια αρκετά ενδιαφέρουσα υπόθεση η οποία ονομάζεται βιοπολιτισμική αναπαραγωγή.
Ο μεγάλος εγκέφαλος επιτρέπει στους ανθρώπους να βοηθούν τα μωρά τους να επιβιώνουν πιο αποτελεσματικά, από ό,τι το κάνουν άλλα ζώα. Σύμφωνα με την υπόθεση της βιοπολιτισμικής αναπαραγωγής, ο τρόπος με τον οποίο η νοημοσύνη μάς βοηθά να κρατάμε τα μωρά μας ζωντανά εξαρτάται από το πώς φροντίζουμε ο ένας τον άλλον – και συγκεκριμένα τους τρόπους που χρησιμοποιούμε.
Αλληλοβοήθεια
Πολλά ζώα ζουν σε μικρές ή μεγάλες κοινωνικές ομάδες και ορισμένα είδη που έχουν την ικανότητα να κοινωνικοποιούνται, όπως η σουρικάτα που βοηθά η μία την άλλη να ταΐσει και να προστατεύσει τα μωρά της. Αυτό ονομάζεται συνεταιριστική εκτροφή. Τα ζώα που βοηθούν δεν έχουν δικά τους μωρά. Εγκαταλείπουν τη δική τους αναπαραγωγή για να βοηθήσουν ένα κυρίαρχο μέλος της οικογένειας, όπως την μητέρα ή την μεγαλύτερη αδελφή τους.
Οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί. Όποιος θέλει και μπορεί να αναπαραχθεί, συνήθως μπορεί να το κάνει. Δεν μπορούν όλοι οι άνθρωποι, για τον οποιοδήποτε λόγο, να φροντίσουν τα μωρά τους, αλλά άλλοι άνθρωποι συχνά φροντίζουν τα παιδιά των άλλων.
Οι γονείς μπορούν να «επενδύσουν» στους νέους για πολλά χρόνια, μερικές φορές για όλη τους τη ζωή.. Όπως και οι γηραιότεροι που θα φροντίσουν τα εγγόνια τους. Αυτή τη βοήθεια οι επιστήμονες την αποκαλούν βιοπολιτισμική αναπαραγωγή.
Οι φροντιστές μπορεί να σχετίζονται γενετικά με το παιδί που φροντίζουν, αλλά μπορεί και να μην έχουν κάποια συγγενική σχέση. Οι κανόνες για το πώς οι άνθρωποι νοιάζονται ο ένας για τον άλλον δεν καθορίζονται από τα γονίδια, αλλά από τα ονόματα-ιδιότητες (οι κοινωνικές κατασκευές δηλαδή) που έχουμε αναπτύξει δίνουμε ο ένας στον άλλον: «κόρη», «θεία», «παππούς», «ξάδερφος» ή «φίλος».
Η επίκληση ιδιοτήτων όπως αυτές, απαιτεί συμβολική γλώσσα. Αυτό σημαίνει ότι ο τρόπος που αποκαλούμε ο ένας τον άλλο αντιστοιχεί και σε ιδέες για το πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε ο ένας στον άλλον. Μόνο οι άνθρωποι και ορισμένοι από τους προγόνους μας εξέλιξαν αυτό το είδος συμβολικής επικοινωνίας.
Ορισμένες φορές αποκαλούμε τους φίλους μας «αδερφή», «αδερφό» ή «ξάδερφο». Σε πολλές ανθρώπινες κοινωνίες, οι νεότεροι αναφέρονται σε ηλικιωμένους με τους οποίους δεν έχουν γενετική σχέση ως «θεία» ή «θείος» -σκεφτείτε τα χωριά. Μερικοί αξιωματούχοι τη εκκλησίας ή ιερωμένοι ονομάζονται «πατέρας», «μητέρα» ή «αδελφή». Αυτά τα ονόματα χρησιμοποιούνται ως ένδειξη σεβασμού.
Χρειάζονται "μεγάλα μυαλά"
Οι κοινωνικές κατασκευές των ανθρώπων είναι μια περίπλοκη διαδικασία. Χρειάζεται διαφορετική αντίληψη από αυτήν που έχουν τα υπόλοιπα όντα για να θυμόμαστε όλα τα ονόματα και τη δια βίου ιστορία των αλληλεπιδράσεων που έχουμε με την οικογένεια και τους φίλους μας.
Τα πιο κοντινά βιολογικά ξαδέρφια μας, όπως οι χιμπατζήδες, έχουν μόνο το ένα τρίτο του εγκεφάλου σε σχέση με τον δικό μας. Δεν χρησιμοποιούν συμβολική γλώσσα ούτε αποκαλούν ο ένας τον άλλον με ονόματα. Οι μητέρες χιμπατζήδες φροντίζουν τα μωρά τους και κανένας άλλος χιμπατζής δεν βοηθάει, ούτε καν οι μπαμπάδες ή οι παππούδες. Μόνο το ένα τρίτο των μωρών χιμπατζήδων επιβιώνει μέχρι την ενηλικίωση.
Αντίθετα, το ευρύ φάσμα των ανθρώπων που παρέχουν φροντίδα – συμπεριλαμβανομένης της σίτισης, της φροντίδας όταν κάποιος είναι άρρωστος, της εκπαίδευσης, των χρημάτων και της αγάπης – σημαίνει ότι τα μωρά-άνθρωποι είναι πιο πιθανό να επιβιώσουν . Η μεγάλη μας νοημοσύνη μας βοηθά να νοιαζόμαστε ο ένας για τον άλλον και μας βοηθά να εξηγήσουμε, εν μέρει, γιατί ο ανθρώπινος πληθυσμός πλησιάζει τα οκτώ δισεκατομμύρια ανθρώπους.
