Τα πράγματα που ξέρεις λάθος για την 25η Μαρτίου

Όταν ήμασταν παιδάκια και μαθαίναμε Ιστορία, οι δάσκαλοι έδιναν ιδιαίτερη σημασία στα χρόνια της “Τουρκοκρατίας” (που είναι πλέον αδόκιμος όρος, μιας και μιλάμε για Οθωμανούς) και στον αγώνα για την απελευθέρωση. Και εμείς μαθαίναμε για όλα τα αποτρόπαια πράγματα που συνέβαιναν σ’ αυτά τα τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς.

Και απορούμε: Μήπως τα βιβλία του Δημοτικού (και του Γυμνασίου, και μετέπειτα) υπερβάλλουν λίγο; Αφήνουμε λοιπόν να μας ξανάρθουν ένα-ένα ιστορικά λάθη δοξασμένα, και προσπαθούμε να τα διορθώσουμε.

*Αρχικά, ο πιο γνωστός (αλλά επιμένων) μύθος από όλους: το κρυφό σχολειό. Όχι, κρυφό δεν ήταν τίποτα, καθώς οι υπήκοοι ήταν ελεύθεροι να μορφώνονται και να μαθαίνουν τις γλώσσες και τις θρησκείες τους. Οι Οθωμανοί δεν προσπαθούσαν ενεργά να έχουν τους υπηκόους τους υπό το καθεστώς σκοταδισμού, και περισσότερο από κάθε τι ενδιαφέρονταν για την συλλογή των φόρων.

*Η εικόνα του κρυφού σχολειού, επίσης, χρειάζεται πάντα έναν ισχνό παπά να διδάσκει τα ιδανικά της πατρίδας σε κατακτημένα χριστιανόπουλα. Και γενικά στη συλλογική μας συνείδηση πιστεύουμε ότι η Εκκλησία ευθύνεται κατ’ αποκλειστικότητα για την επιβίωση της γλώσσας και των εθίμων μας. Πράγμα που είναι τεράστιο λάθος. Η κοινή ελληνική γλώσσα διατηρήθηκε προφορικά, και απλοποιούνταν μέχρι να φτάσει στην σημερινή της μορφή. Η Εκκλησία ξέρεις για ποιο πράγμα είναι υπεύθυνη; Για την καθαρεύουσα.

*Γενικά, οι συνθήκες ζωής δεν ήταν τόσο δραματικές όσο επιλέγουν να τις παρουσιάζουν πολλά (σχολικά) βιβλία. Βίαιοι εξισλαμισμοί, ας πούμε, δεν υπήρξαν. Μαζικοί και εκούσιοι εξισλαμισμοί, με σκοπό την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου ολόκληρων πληθυσμών, όμως, υπήρξαν. Προφανώς το να είσαι Οθωμανός συνεπαγόταν ξεχωριστά προνόμια μέσα στην Αυτοκρατορία, και αρκετοί εγγράφονταν ως τέτοιοι.

*Το ίδιο σχεδόν ισχύει και για το γνωστό και τόσο μισητό παιδομάζωμα. Ναι, το παιδομάζωμα συνέβη στις αρχές της Αυτοκρατορίας, αλλά πολύ σύντομα οι σχέσεις μεταξύ κατακτητή και κατακτημένου εξομαλύνθηκαν. Άρα αυτό που αποκαλούμε παιδομάζωμα ήταν περισσότερο συνειδητή επιλογή πολλών γονιών να στέλνουν τα παιδιά τους στους Γενίτσαρους, ώστε να μεγαλώσουν με υψηλότερο κοινωνικό στάτους.

*Ένα άλλο σημείο που τονίζουν τα (σχολικά) βιβλία είναι ο πολύ σημαντικός ρόλος που έπαιξε η Εκκλησία στην επανάσταση, από την οργάνωση μέχρι και την πραγμάτωσή της. Ηρωικοί παπάδες ξεχύνονται με τα λάβαρα του πολέμου στη μάχη και… αυτό δεν είναι και τόσο ακριβές, για την ακρίβεια ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ αφόρισε την Φιλική Εταιρία, όπως είχε αφορίσει συλλογικά τους κλέφτες και τον Ρήγα Βελεστινλή. Φυσικά, αυτό το έκανε επειδή η δουλειά του ήταν να κρατά τους υπηκόους υπό έλεγχο, συνεπώς ένας αφορισμός ήταν πολύ στρατηγική κίνηση.

*Μιλώντας για τον Γρηγόριο Ε’, ξέρουμε ότι κρεμάστηκε με διαταγή του σουλτάνου. Αυτό τον καθιστά μάρτυρα της Επανάστασης; Όχι, τον καθιστά δημόσιο υπάλληλο των Οθωμανών που δεν έκανε καλά την δουλειά του. Και έτυχε να ζει σε μια εποχή που το να μην κάνεις καλά την δουλειά σου τιμωρούνταν με κρεμάλα.

*Ο λόγος που γιορτάζουμε την Επανάσταση την 25η Μαρτίου, που τυχαίνει να είναι και ο Ευαγγελισμός είναι πολύ απλός: Συνδυάζοντας αυτά τα δύο σημεία αναφοράς, η Εκκλησία επιβεβαιώνει την έντονη και ενίοτε παρεμβατική της παρουσία στα κοσμικά. Και αυτό συνέβη το 1838, καθώς μέχρι τότε η Εθνική μας εορτή ήταν η Πρωτοχρονιά, ημερομηνία ψήφισης του πρώτου Συντάγματος.

Θοδωρής Διάκος