Διάγνωση από τον Dr.Google;
Συνηθίζετε να ψάχνετε πληροφορίες στο Ίντερνετ για να γίνετε… γιατροί; Δείτε γιατί κάτι τέτοιο μπορεί να σας στοιχίσει πολύ περισσότερα απ’ ό,τι νομίζατε.
του Νικήτα Ηλιόπουλου*
Ζούμε σε μία εποχή με πολύ γρήγορους ρυθμούς, με ολοένα λιγότερο ελεύθερο χρόνο για τον εαυτό μας που είναι ζωτικής σημασίας, ενώ συγχρόνως δεχόμαστε συνεχή πίεση από τον εργασιακό τομέα. Παράλληλα, με την πληθώρα ηλεκτρονικών συσκευών που έχουμε πλέον στην διάθεσή μας και μάλιστα σε χαμηλό κόστος, έχουμε τη δυνατότητα να είμαστε συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο σε 24ωρη βάση.
Και τι είναι το διαδίκτυο αν όχι μία τεράστια βάση δεδομένων και πηγή γνώσεων για οτιδήποτε, ακόμα και για θέματα υγείας που μας απασχολούν; Είναι τόσο εύκολη η πρόσβαση σε όλες αυτές τις πληροφορίες που όλοι μας έχουμε αναζητήσει στοιχεία για συμπτώματα που τυχόν παρουσιάζουμε καθώς και για την θεραπεία αυτών χρησιμοποιώντας μηχανές αναζήτησης.
Σε αυτό το σημείο, το καίριο ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο μια διάγνωση βασισμένη σε μία τέτοια πρακτική μας ωφελεί στην πραγματικότητα; Πριν δοθεί απάντηση, είναι χρήσιμο να εξηγήσουμε τι είναι και τι περιλαμβάνει μία διάγνωση.
Διάγνωση από ιατρικής πλευράς είναι η διαδικασία καθορισμού της ασθένειας ή του συνδρόμου από το οποίο πάσχει κάποιος με βάση τα σημεία και τα συμπτώματα που παρουσιάζει. Ένας γιατρός καταλήγει στην διάγνωση μετά από καταγραφή του ιατρικού ιστορικού, τη φυσική εξέταση του ασθενούς καθώς και την αξιολόγηση εργαστηριακών εξετάσεων εφόσον αυτό κρίνεται αναγκαίο (ακτινογραφίες, μικροβιολογικές εξετάσεις κα). Απαραίτητη είναι η διαδικασία της διαφοροδιάγνωσης (ή διαφορικής διάγνωσης) κατά την οποία αποκλείονται παθήσεις που παρουσιάζουν παρόμοια συμπτώματα μέχρι να καταλήξουμε στην τελική διάγνωση.
Επομένως, εύκολα καταλαβαίνει κάποιος ότι προκειμένου να επιτευχθεί μία σωστή διάγνωση απαιτείται εξειδικευμένη ιατρική γνώση, κριτική ικανότητα και εμπειρία εκ μέρους του θεράποντος ιατρού, καθώς και συχνά συνεργασία γιατρών διαφορετικών ειδικοτήτων. Σίγουρα όλα τα παραπάνω δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να αντικατασταθούν από τις απαντήσεις μιας μηχανής αναζήτησης, η οποία δεν λαμβάνει υπόψιν της καμία από τις παραπάνω παραμέτρους.
Επιπλέον, πριν μπει κάποιος σε διαδικασία αυτοδιάγνωσης χρησιμοποιώντας απλώς και μόνο αποσπασματικά λέξεις - κλειδιά, καλό θα ήταν να αξιολογήσει και τις πηγές των αποτελεσμάτων της αναζήτησής του. Με άλλα λόγια ποιος παρέχει τις πληροφορίες που αναγράφονται, ποια η επαγγελματική του ιδιότητα και ειδικότητα, πότε γράφτηκαν και πόσο αξιόπιστος είναι ο ιστότοπος που παραθέτει τις πληροφορίες. Πιο αναλυτικά: είναι ιατρός ή γενικότερα επαγγελματίας στον τομέα της υγείας; Είναι πρόσφατες οι αναγραφόμενες πληροφορίες και ενημερωμένες με βάση νεότερες μελέτες και ευρήματα, δεδομένου ότι η ιατρική είναι μία συνεχώς εξελισσόμενη επιστήμη ή όχι; Η ανάρτηση του άρθρου έγινε σε ιδιωτικό ιστολόγιο, επίσημο ιατρικό ιστότοπο, περιέχει αναφορές σε βιβλιογραφία ή όχι; Η παρουσία ή μη όλων των παραπάνω θα πρέπει να αξιολογείται κάθε φορά από όσους κάνουν αναζητήσεις για θέματα υγείας.
Το ζήτημα αυτό έχει αποτελέσει αντικείμενο μελετών και σε ακαδημαϊκό επίπεδο και θεωρώ σκόπιμο να αναφερθώ σε αυτή του 2013 - των Ryen W. White (PhD) και Eric Horvitz (MD, PhD) 1 - που από τα 500 άτομα που συμμετείχαν περίπου τα 125 κατέληξαν στο να επισκεφτούν κάποιον γιατρό βασισμένοι σε ό,τι διάβασαν στο διαδίκτυο σχετικά με συμπτώματα που παρουσίαζαν και περίπου τα 360 τελικά καθησυχάστηκαν από τον θεράποντα ιατρό τους μετά από επικοινωνία μαζί του. Οι ίδιοι το 2008 δημοσίευσαν μια μελέτη σχετικά με την κυβερνητική υποχονδρία (Cyberchondria), τη νεύρωση κατά την οποία κάποιος αισθάνεται συνεχώς ότι είναι άρρωστος, με τη διαφορά ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση η νεύρωση αυτή προκύπτει ή επιδεινώνεται από οτιδήποτε σχετικό με την υγεία του διαβάζει στο διαδίκτυο. Η μελέτη αυτή έδειξε ότι η χρήση των μηχανών αναζήτησης για κοινά συμπτώματα προκαλεί κλιμάκωση της ανησυχίας και του άγχους όσων συμμετείχαν κατά κύριο λόγο επειδή βρέθηκε δυνητική σχέση τους με πολύ σοβαρότερες ασθένειες από αυτές που πραγματικά υπήρχαν.
Τέλος, θα ήθελα να αναφερθώ και στην κατηγορία ασθενών που καταλήγουν στην απόφαση να αγοράσουν φάρμακα οποιουδήποτε είδους μέσω διαδικτύου. Εδώ, η προσοχή του κοινού θα πρέπει να είναι επίσης τεράστια μιας που σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας 3 σε διάστημα μόνο δύο μηνών εντός του 2009, τελωνειακοί υπάλληλοι ανά την Ευρώπη κατάσχεσαν 34.000.000 πλαστά ή ψεύτικα χάπια. Κι αυτό είναι μόνο ένα μέρος μίας παγκόσμιας εγκληματικής δραστηριότητας που εκτιμάται ότι αποφέρει περίπου 75 δισ. δολάρια τον χρόνο. Χρειάζεται, λοιπόν, μεγάλη προσοχή από την στιγμή που τέτοιου είδους φάρμακα, όχι μόνο υπάρχει περίπτωση να μην περιέχουν τη σωστή δραστική ουσία ή τη σωστή συγκέντρωση αυτής, αλλά και καθόλου ή λανθασμένη δραστική ουσία αυξάνοντας τις πιθανότητες για αλλεργικές και κάθε είδους ανεπιθύμητες παρενέργειες.
1. “Web to World: Predicting Transitions from Self-Diagnosis to the Pursuit of Local Medical Assistance in Web Search.” Ryen W. White, PhD and Eric Horvitz, MD PhD. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3041420/
2. “Cyberchondria: Studies of the Escalation of Medical Concerns in Web Search.” Ryen W. White, PhD and Eric Horvitz, MD PhD.
http://research.microsoft.com/pubs/76529/TR-2008-178.pdf
3. Bulletin of the World Health Organization – Growing threat from counterfeit medicines. http://www.who.int/bulletin/volumes/88/4/10-020410/en/
*Ο Ηλιόπουλος Νικήτας είναι Χειρουργός Οδοντίατρος (DDS), πτυχιούχος της Οδοντιατρικής Σχολής του Εθνικού Και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι μέλος του Οδοντιατρικού Συλλόγου Αθηνών (ΟΣΑ) και του Οδοντιατρικού Συλλόγου Μεγάλης Βρετανίας (GDC).
Ζούμε σε μία εποχή με πολύ γρήγορους ρυθμούς, με ολοένα λιγότερο ελεύθερο χρόνο για τον εαυτό μας που είναι ζωτικής σημασίας, ενώ συγχρόνως δεχόμαστε συνεχή πίεση από τον εργασιακό τομέα. Παράλληλα, με την πληθώρα ηλεκτρονικών συσκευών που έχουμε πλέον στην διάθεσή μας και μάλιστα σε χαμηλό κόστος, έχουμε τη δυνατότητα να είμαστε συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο σε 24ωρη βάση.
Και τι είναι το διαδίκτυο αν όχι μία τεράστια βάση δεδομένων και πηγή γνώσεων για οτιδήποτε, ακόμα και για θέματα υγείας που μας απασχολούν; Είναι τόσο εύκολη η πρόσβαση σε όλες αυτές τις πληροφορίες που όλοι μας έχουμε αναζητήσει στοιχεία για συμπτώματα που τυχόν παρουσιάζουμε καθώς και για την θεραπεία αυτών χρησιμοποιώντας μηχανές αναζήτησης.
Σε αυτό το σημείο, το καίριο ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο μια διάγνωση βασισμένη σε μία τέτοια πρακτική μας ωφελεί στην πραγματικότητα; Πριν δοθεί απάντηση, είναι χρήσιμο να εξηγήσουμε τι είναι και τι περιλαμβάνει μία διάγνωση.
Διάγνωση από ιατρικής πλευράς είναι η διαδικασία καθορισμού της ασθένειας ή του συνδρόμου από το οποίο πάσχει κάποιος με βάση τα σημεία και τα συμπτώματα που παρουσιάζει. Ένας γιατρός καταλήγει στην διάγνωση μετά από καταγραφή του ιατρικού ιστορικού, τη φυσική εξέταση του ασθενούς καθώς και την αξιολόγηση εργαστηριακών εξετάσεων εφόσον αυτό κρίνεται αναγκαίο (ακτινογραφίες, μικροβιολογικές εξετάσεις κα). Απαραίτητη είναι η διαδικασία της διαφοροδιάγνωσης (ή διαφορικής διάγνωσης) κατά την οποία αποκλείονται παθήσεις που παρουσιάζουν παρόμοια συμπτώματα μέχρι να καταλήξουμε στην τελική διάγνωση.
Επομένως, εύκολα καταλαβαίνει κάποιος ότι προκειμένου να επιτευχθεί μία σωστή διάγνωση απαιτείται εξειδικευμένη ιατρική γνώση, κριτική ικανότητα και εμπειρία εκ μέρους του θεράποντος ιατρού, καθώς και συχνά συνεργασία γιατρών διαφορετικών ειδικοτήτων. Σίγουρα όλα τα παραπάνω δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να αντικατασταθούν από τις απαντήσεις μιας μηχανής αναζήτησης, η οποία δεν λαμβάνει υπόψιν της καμία από τις παραπάνω παραμέτρους.
Επιπλέον, πριν μπει κάποιος σε διαδικασία αυτοδιάγνωσης χρησιμοποιώντας απλώς και μόνο αποσπασματικά λέξεις - κλειδιά, καλό θα ήταν να αξιολογήσει και τις πηγές των αποτελεσμάτων της αναζήτησής του. Με άλλα λόγια ποιος παρέχει τις πληροφορίες που αναγράφονται, ποια η επαγγελματική του ιδιότητα και ειδικότητα, πότε γράφτηκαν και πόσο αξιόπιστος είναι ο ιστότοπος που παραθέτει τις πληροφορίες. Πιο αναλυτικά: είναι ιατρός ή γενικότερα επαγγελματίας στον τομέα της υγείας; Είναι πρόσφατες οι αναγραφόμενες πληροφορίες και ενημερωμένες με βάση νεότερες μελέτες και ευρήματα, δεδομένου ότι η ιατρική είναι μία συνεχώς εξελισσόμενη επιστήμη ή όχι; Η ανάρτηση του άρθρου έγινε σε ιδιωτικό ιστολόγιο, επίσημο ιατρικό ιστότοπο, περιέχει αναφορές σε βιβλιογραφία ή όχι; Η παρουσία ή μη όλων των παραπάνω θα πρέπει να αξιολογείται κάθε φορά από όσους κάνουν αναζητήσεις για θέματα υγείας.
Το ζήτημα αυτό έχει αποτελέσει αντικείμενο μελετών και σε ακαδημαϊκό επίπεδο και θεωρώ σκόπιμο να αναφερθώ σε αυτή του 2013 - των Ryen W. White (PhD) και Eric Horvitz (MD, PhD) 1 - που από τα 500 άτομα που συμμετείχαν περίπου τα 125 κατέληξαν στο να επισκεφτούν κάποιον γιατρό βασισμένοι σε ό,τι διάβασαν στο διαδίκτυο σχετικά με συμπτώματα που παρουσίαζαν και περίπου τα 360 τελικά καθησυχάστηκαν από τον θεράποντα ιατρό τους μετά από επικοινωνία μαζί του. Οι ίδιοι το 2008 δημοσίευσαν μια μελέτη σχετικά με την κυβερνητική υποχονδρία (Cyberchondria), τη νεύρωση κατά την οποία κάποιος αισθάνεται συνεχώς ότι είναι άρρωστος, με τη διαφορά ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση η νεύρωση αυτή προκύπτει ή επιδεινώνεται από οτιδήποτε σχετικό με την υγεία του διαβάζει στο διαδίκτυο. Η μελέτη αυτή έδειξε ότι η χρήση των μηχανών αναζήτησης για κοινά συμπτώματα προκαλεί κλιμάκωση της ανησυχίας και του άγχους όσων συμμετείχαν κατά κύριο λόγο επειδή βρέθηκε δυνητική σχέση τους με πολύ σοβαρότερες ασθένειες από αυτές που πραγματικά υπήρχαν.
Τέλος, θα ήθελα να αναφερθώ και στην κατηγορία ασθενών που καταλήγουν στην απόφαση να αγοράσουν φάρμακα οποιουδήποτε είδους μέσω διαδικτύου. Εδώ, η προσοχή του κοινού θα πρέπει να είναι επίσης τεράστια μιας που σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας 3 σε διάστημα μόνο δύο μηνών εντός του 2009, τελωνειακοί υπάλληλοι ανά την Ευρώπη κατάσχεσαν 34.000.000 πλαστά ή ψεύτικα χάπια. Κι αυτό είναι μόνο ένα μέρος μίας παγκόσμιας εγκληματικής δραστηριότητας που εκτιμάται ότι αποφέρει περίπου 75 δισ. δολάρια τον χρόνο. Χρειάζεται, λοιπόν, μεγάλη προσοχή από την στιγμή που τέτοιου είδους φάρμακα, όχι μόνο υπάρχει περίπτωση να μην περιέχουν τη σωστή δραστική ουσία ή τη σωστή συγκέντρωση αυτής, αλλά και καθόλου ή λανθασμένη δραστική ουσία αυξάνοντας τις πιθανότητες για αλλεργικές και κάθε είδους ανεπιθύμητες παρενέργειες.
1. “Web to World: Predicting Transitions from Self-Diagnosis to the Pursuit of Local Medical Assistance in Web Search.” Ryen W. White, PhD and Eric Horvitz, MD PhD. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3041420/
2. “Cyberchondria: Studies of the Escalation of Medical Concerns in Web Search.” Ryen W. White, PhD and Eric Horvitz, MD PhD.
http://research.microsoft.com/pubs/76529/TR-2008-178.pdf
3. Bulletin of the World Health Organization – Growing threat from counterfeit medicines. http://www.who.int/bulletin/volumes/88/4/10-020410/en/
*Ο Ηλιόπουλος Νικήτας είναι Χειρουργός Οδοντίατρος (DDS), πτυχιούχος της Οδοντιατρικής Σχολής του Εθνικού Και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι μέλος του Οδοντιατρικού Συλλόγου Αθηνών (ΟΣΑ) και του Οδοντιατρικού Συλλόγου Μεγάλης Βρετανίας (GDC).
