Αντιβιοτικά: Πέντε μύθοι και αλήθειες
Βοηθά η αντιβίωση στο κρυολόγημα; Αντενδείκνυται πράγματι το αλκοόλ; Ποιος ο κίνδυνος από τη κατάχρησή της; Ο ειδικός απαντά.
του Νικόλα Γεωργιακώδη
Τα αντιβιοτικά τείνουν να γίνουν… δεύτερα παυσίπονα. Αρκετός κόσμος με την παραμικρή αφορμή καταφεύγει σε αυτά, χωρίς καλά καλά να γνωρίζει τι ακριβώς είναι αυτό που παίρνει, πώς θα πρέπει να το παίρνει και για ποιον λόγο θα πρέπει να το παίρνει.
Θέλοντας να μάθουμε την αλήθεια πίσω από τη χρήση τους, ζητήσαμε από τον κ. Διαμαντή Κλημεντίδη, κλινικό φαρμακοποιό και υπεύθυνο του Νοσοκομειακού Φαρμακείου στην κλινική «Αγία Αικατερίνη», να ξεδιαλύνει τους πιο δημοφιλείς μύθους γύρω από τα αντιβιοτικά.
Δείτε παρακάτω μερικούς από αυτούς και τους λόγους για τους οποίους δεν ευσταθούν.
Θεραπεύουν τη γρίπη, τον πονόλαιμο και το κρυολόγημα ή μας κάνουν καλά πιο γρήγορα
Μύθος! Τα αντιβιοτικά δρουν αναστέλλοντας κάποια λειτουργία του μικροβιακού κυττάρου, συνήθως χαρακτηριστική για την κατηγορία τους, πχ οι β-λακτάμες (τέτοιες είναι οι πενικιλλίνες και οι κεφαλοσπορίνες, μεταξύ άλλων) αναστέλλουν τη σύνθεση του κυτταρικού τοιχώματος των βακτηρίων, με αποτέλεσμα τον θάνατό τους. Επομένως, είναι εντελώς άχρηστα εναντίον των ιών, οι οποίοι δεν είναι κύτταρα και δεν επιτελούν δικές τους λειτουργίες. Τόσο η γρίπη και το κρυολόγημα, όσο και η συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών πονόλαιμου οφείλονται σε κάποιον ιό.
«Εμένα δεν με πιάνει το Χ αντιβιοτικό αλλά με το Ψ γίνομαι περδίκι»
Μύθος! Η επιλογή του αντιβιοτικού καθορίζεται από το αίτιο, δηλαδή το είδος του μικροβίου, και το σημείο που βρίσκεται η λοίμωξη, καθώς δεν έχουν όλες οι αντιμικροβιακές ουσίες την ίδια κατανομή σε όλους τους ιστούς του σώματος. Ο ιατρός είναι ο μόνος αρμόδιος να αποφασίσει αν χρειάζεται να χορηγηθεί αντιβιοτικό και ποιο θα είναι αυτό.
«Γιατί τέτοιος πανικός με τα αντιβιοτικά; Και τι έγινε αν καταναλώνονται αλόγιστα;»
Η χρήση των αντιβιοτικών είναι ο βασικός μοχλός εξελικτικής πίεσης προς την δημιουργία ανθεκτικών μικροβιακών στελεχών. Αυτό σημαίνει ότι, κάθε φορά που γίνεται χρήση αντιβιοτικών, τροποποιείται η μικροβιακή χλωρίδα ( δηλαδή ο πληθυσμός των βακτηρίων που φυσιολογικά κουβαλάμε πάνω και μέσα μας) έτσι ώστε να επικρατούν τα ανθεκτικά στελέχη. Αλόγιστη χρήση συνεπάγεται πλήρη επικράτηση αυτών των μικροβιακών πληθυσμών, με αποτέλεσμα να «θερίζουν» πλέον οι λοιμώξεις από τέτοιους μικροοργανισμούς. Η χώρα μας έχει το θλιβερό προνόμιο να είναι στις πρώτες θέσεις της Ευρώπης στην επικράτηση ανθεκτικών στελεχών έναντι και των πιο προηγμένων αντιβιοτικών. Παρόλα αυτά, το πρόβλημα είναι παγκόσμιο. Υπολογίζεται ότι, αν τα πράγματα εξελιχθούν με τον ίδιο ρυθμό, μέχρι το 2050 θα πεθαίνουν παγκοσμίως περισσότεροι άνθρωποι από ανθεκτικές λοιμώξεις παρά από καρκίνο.
«Δεν χάθηκε ο κόσμος αν πάρω και μια φορά αντιβιοτικό»
Είναι δύσκολο, εκ φύσεως, να αντιληφθούμε, ως ανθρώπινα όντα, μια ασαφή απειλή που προβάλλεται κάπου στο μέλλον, όπως αυτή των πολυανθεκτικών μικροβίων. Τα αντιβιοτικά έχουν αποτυπωθεί στο συλλογικό ασυνείδητο ως αβλαβή φάρμακα που οι περισσότεροι λαμβάνουν ελαφρά τη καρδία -αρκεί κανείς να ρίξει μια ματιά στους πίνακες κατανάλωσης για του λόγου το αληθές: διατηρούμε με χαρακτηριστική ευκολία την πρώτη θέση μεταξύ των χωρών της Ευρώπης. Είναι όμως έτσι;
Η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Κάθε φορά που λαμβάνουμε αντιβιοτικά και ιδιαίτερα όταν αυτά είναι "ευρέος φάσματος", τροποποιείται δραματικά η φυσιολογική μικροβιακή χλωρίδα του οργανισμού μας. Η τελευταία επιτελεί σημαντικές, σημαντικότατες λειτουργίες, πτυχές των οποίων μόλις πρόσφατα αρχίσαμε να αποκαλύπτουμε. Αρκεί να αναφερθεί ότι οι διαταραχές της εντερικής χλωρίδας λόγω λήψης αντιβιοτικών συσχετίζονται με πλήθος καταστάσεων, από νόσο του Πάρκινσον και αυτοάνοσες ασθένειες, μέχρι σακχαρώδη διαβήτη και παχυσαρκία.
«Ο γιατρός μού έγραψε αντιβιοτικό. Γιατί όλοι πανικοβάλλονται κάθε φορά που πλησιάζω το ράφι με τις μπύρες;»
Η αντένδειξη στην κατανάλωση αλκοόλ μαζί με αντιβιοτικά αφορά συγκεκριμένα μόνο σκευάσματα και όχι όλα τα αντιβιοτικά γενικώς. Ιδιαίτερα δε, αφορά τις ουσίες μετρονιδαζόλη, τινιδαζόλη, σουλφαμεθοξαζόλη, νιτροφουραντοΐνη, ισονιαζίδη, χλωραμφαινικόλη, οι οποίες όταν συγχορηγούνται με αλκοόλ προκαλούν την λεγόμενη αντίδραση τύπου δισουλφιράμης. Η δισουλφιράμη είναι μια ουσία η οποία χρησιμοποιήθηκε ως φάρμακο για την απεξάρτηση από το αλκοόλ. Αρκούσε μια γουλιά για την πρόκληση βίαιων ανεπιθύμητων ενεργειών (ναυτία, έμετος, ταχυκαρδία, κοκκίνισμα προσώπου, κεφαλαλγία, εφίδρωση, ταχυκαρδία) τέτοιας έντασης που ο λήπτης δεν ήθελε να ξαναπιεί. Τα παραπάνω αντιβιοτικά δίνουν αυτή την αντίδραση, άλλα σε μεγαλύτερο και άλλα σε μικρότερο βαθμό. Παρόλα αυτά, η σύσταση για αποχή από το αλκοόλ κατά τη διάρκεια της θεραπείας με αντιβιοτικά τείνει να γενικεύεται. Οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε πάντως ότι αυτό δεν αφορά στην παραπάνω ανεπιθύμητη ενέργεια, αλλά έχει την λογική ότι η κατανάλωση αλκοόλ ενδέχεται να μειώσει την δραστηριότητα του ανοσοποιητικού συστήματος, παρατείνοντας έτσι τη διάρκεια της νόσου. Δεν χρειάζεται επομένως πανικός, αλλά κοινή λογική και σύνεση.
Τα αντιβιοτικά τείνουν να γίνουν… δεύτερα παυσίπονα. Αρκετός κόσμος με την παραμικρή αφορμή καταφεύγει σε αυτά, χωρίς καλά καλά να γνωρίζει τι ακριβώς είναι αυτό που παίρνει, πώς θα πρέπει να το παίρνει και για ποιον λόγο θα πρέπει να το παίρνει.
Θέλοντας να μάθουμε την αλήθεια πίσω από τη χρήση τους, ζητήσαμε από τον κ. Διαμαντή Κλημεντίδη, κλινικό φαρμακοποιό και υπεύθυνο του Νοσοκομειακού Φαρμακείου στην κλινική «Αγία Αικατερίνη», να ξεδιαλύνει τους πιο δημοφιλείς μύθους γύρω από τα αντιβιοτικά.
Δείτε παρακάτω μερικούς από αυτούς και τους λόγους για τους οποίους δεν ευσταθούν.
Θεραπεύουν τη γρίπη, τον πονόλαιμο και το κρυολόγημα ή μας κάνουν καλά πιο γρήγορα
Μύθος! Τα αντιβιοτικά δρουν αναστέλλοντας κάποια λειτουργία του μικροβιακού κυττάρου, συνήθως χαρακτηριστική για την κατηγορία τους, πχ οι β-λακτάμες (τέτοιες είναι οι πενικιλλίνες και οι κεφαλοσπορίνες, μεταξύ άλλων) αναστέλλουν τη σύνθεση του κυτταρικού τοιχώματος των βακτηρίων, με αποτέλεσμα τον θάνατό τους. Επομένως, είναι εντελώς άχρηστα εναντίον των ιών, οι οποίοι δεν είναι κύτταρα και δεν επιτελούν δικές τους λειτουργίες. Τόσο η γρίπη και το κρυολόγημα, όσο και η συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών πονόλαιμου οφείλονται σε κάποιον ιό.
«Εμένα δεν με πιάνει το Χ αντιβιοτικό αλλά με το Ψ γίνομαι περδίκι»
Μύθος! Η επιλογή του αντιβιοτικού καθορίζεται από το αίτιο, δηλαδή το είδος του μικροβίου, και το σημείο που βρίσκεται η λοίμωξη, καθώς δεν έχουν όλες οι αντιμικροβιακές ουσίες την ίδια κατανομή σε όλους τους ιστούς του σώματος. Ο ιατρός είναι ο μόνος αρμόδιος να αποφασίσει αν χρειάζεται να χορηγηθεί αντιβιοτικό και ποιο θα είναι αυτό.
«Γιατί τέτοιος πανικός με τα αντιβιοτικά; Και τι έγινε αν καταναλώνονται αλόγιστα;»
Η χρήση των αντιβιοτικών είναι ο βασικός μοχλός εξελικτικής πίεσης προς την δημιουργία ανθεκτικών μικροβιακών στελεχών. Αυτό σημαίνει ότι, κάθε φορά που γίνεται χρήση αντιβιοτικών, τροποποιείται η μικροβιακή χλωρίδα ( δηλαδή ο πληθυσμός των βακτηρίων που φυσιολογικά κουβαλάμε πάνω και μέσα μας) έτσι ώστε να επικρατούν τα ανθεκτικά στελέχη. Αλόγιστη χρήση συνεπάγεται πλήρη επικράτηση αυτών των μικροβιακών πληθυσμών, με αποτέλεσμα να «θερίζουν» πλέον οι λοιμώξεις από τέτοιους μικροοργανισμούς. Η χώρα μας έχει το θλιβερό προνόμιο να είναι στις πρώτες θέσεις της Ευρώπης στην επικράτηση ανθεκτικών στελεχών έναντι και των πιο προηγμένων αντιβιοτικών. Παρόλα αυτά, το πρόβλημα είναι παγκόσμιο. Υπολογίζεται ότι, αν τα πράγματα εξελιχθούν με τον ίδιο ρυθμό, μέχρι το 2050 θα πεθαίνουν παγκοσμίως περισσότεροι άνθρωποι από ανθεκτικές λοιμώξεις παρά από καρκίνο.
«Δεν χάθηκε ο κόσμος αν πάρω και μια φορά αντιβιοτικό»
Είναι δύσκολο, εκ φύσεως, να αντιληφθούμε, ως ανθρώπινα όντα, μια ασαφή απειλή που προβάλλεται κάπου στο μέλλον, όπως αυτή των πολυανθεκτικών μικροβίων. Τα αντιβιοτικά έχουν αποτυπωθεί στο συλλογικό ασυνείδητο ως αβλαβή φάρμακα που οι περισσότεροι λαμβάνουν ελαφρά τη καρδία -αρκεί κανείς να ρίξει μια ματιά στους πίνακες κατανάλωσης για του λόγου το αληθές: διατηρούμε με χαρακτηριστική ευκολία την πρώτη θέση μεταξύ των χωρών της Ευρώπης. Είναι όμως έτσι;
Η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική. Κάθε φορά που λαμβάνουμε αντιβιοτικά και ιδιαίτερα όταν αυτά είναι "ευρέος φάσματος", τροποποιείται δραματικά η φυσιολογική μικροβιακή χλωρίδα του οργανισμού μας. Η τελευταία επιτελεί σημαντικές, σημαντικότατες λειτουργίες, πτυχές των οποίων μόλις πρόσφατα αρχίσαμε να αποκαλύπτουμε. Αρκεί να αναφερθεί ότι οι διαταραχές της εντερικής χλωρίδας λόγω λήψης αντιβιοτικών συσχετίζονται με πλήθος καταστάσεων, από νόσο του Πάρκινσον και αυτοάνοσες ασθένειες, μέχρι σακχαρώδη διαβήτη και παχυσαρκία.
«Ο γιατρός μού έγραψε αντιβιοτικό. Γιατί όλοι πανικοβάλλονται κάθε φορά που πλησιάζω το ράφι με τις μπύρες;»
Η αντένδειξη στην κατανάλωση αλκοόλ μαζί με αντιβιοτικά αφορά συγκεκριμένα μόνο σκευάσματα και όχι όλα τα αντιβιοτικά γενικώς. Ιδιαίτερα δε, αφορά τις ουσίες μετρονιδαζόλη, τινιδαζόλη, σουλφαμεθοξαζόλη, νιτροφουραντοΐνη, ισονιαζίδη, χλωραμφαινικόλη, οι οποίες όταν συγχορηγούνται με αλκοόλ προκαλούν την λεγόμενη αντίδραση τύπου δισουλφιράμης. Η δισουλφιράμη είναι μια ουσία η οποία χρησιμοποιήθηκε ως φάρμακο για την απεξάρτηση από το αλκοόλ. Αρκούσε μια γουλιά για την πρόκληση βίαιων ανεπιθύμητων ενεργειών (ναυτία, έμετος, ταχυκαρδία, κοκκίνισμα προσώπου, κεφαλαλγία, εφίδρωση, ταχυκαρδία) τέτοιας έντασης που ο λήπτης δεν ήθελε να ξαναπιεί. Τα παραπάνω αντιβιοτικά δίνουν αυτή την αντίδραση, άλλα σε μεγαλύτερο και άλλα σε μικρότερο βαθμό. Παρόλα αυτά, η σύσταση για αποχή από το αλκοόλ κατά τη διάρκεια της θεραπείας με αντιβιοτικά τείνει να γενικεύεται. Οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε πάντως ότι αυτό δεν αφορά στην παραπάνω ανεπιθύμητη ενέργεια, αλλά έχει την λογική ότι η κατανάλωση αλκοόλ ενδέχεται να μειώσει την δραστηριότητα του ανοσοποιητικού συστήματος, παρατείνοντας έτσι τη διάρκεια της νόσου. Δεν χρειάζεται επομένως πανικός, αλλά κοινή λογική και σύνεση.
